Rüknettin Kumkale
YMM
Anonim Şirketler yönetim kurulu tarafından idare ve temsil olunur. Bu sıfatı itibariyle yönetim kurulu şirketin yapacağı her işte söz sahibi bir konuma gelmektedir. Türk Ticaret Yasasının yönetim kurulunun görevleri bahsinde dağınık olarak gösterdiği yönetim kurulunun görevleri şu şekilde sıralanabilir.
1. Şirketin Mali Durumunun Bozulması Hali
Türk Ticaret Yasasının 324. maddesinde yönetim kurulunun idare vazifelerinin içinde şirketin mali durumunun bozulması halinden söz edilmiştir. Bu hükümlere göre;
Son yıllık bilânçoda esas sermayenin yarısının karşılıksız kaldığı anlaşılırsa, yönetim kurulu derhal toplanarak durumu genel kurula bildirmek durumundadır. (T.T.Y. Md: 324/1)
Burada iki durum karşımıza çıkmaktadır. Şirket sermayesinin yarısının karşılıksız kalması halinde durum yönetim kurulu tarafından genel kurula bildirilecektir. Bundan ayrı olarak (T.T.Y. Md: 324/2) herhangi bir zamanda şirketin acz içinde bulunduğu şüphesini uyandıracak emareler mevcut ise yönetim kurulu şirket aktiflerinin satış fiyatları esas olmak üzere bir ara bilânço tanzim eder. Bu bilânçonun incelenmesi sonucunda esas sermayenin üçte ikisinin karşılıksız kaldığı ortaya çıktığı takdirde, yönetim kurulu şirket genel kurulunu, olağanüstü olarak toplantıya çağırır.
Genel kurul;
- Sermayenin karşılıksız kalan üçte ikilik kısmın tamamlanması,
- Sermayenin karşılığı bulunan üçte birlik kısım ile iktifa olunmasına,
- Sermayenin kalan üçte birlik kısmı ile iktifa etmeye karar verilmediği takdirde şirketin feshi kararının alınması,
şekillerinden birini tercih etmek durumundadır.
Bu durumun dışında;
Şirketin aktifleri, şirket alacaklılarının alacaklarını karşılamaya yetmediği takdirde yönetim kurulu durumu derhal mahkemeye bildirmeye mecburdur. Mahkeme bu durumda şirketin iflasına hükmeder. Ancak şirket durumunun düzeltilebileceğini mümkün görülüyorsa, yönetim kurulu veya bir alacaklının talebi üzerine iflas kararı ertelenebilir. Bu durumda, mahkeme, envanter tanzimi veya bir yediemin tayini gibi şirketin mallarının muhafazası için gerekli tedbirleri alır.
2. Defter Tutma Mecburiyeti
Yönetim kurulu, şirket için muhtelif mevzuatlara göre tutulması öngörülen defterleri tutmakla yükümlüdür. Türk Ticaret Yasasının 66. maddesi hükümlerine göre yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ve karar defterini tutmak mecburiyetindedir. Şirketler bunların yanında, Türk Ticaret Yasasının 326 – 417 – 428 maddelerine göre;
- Pay sahipleri defteri,
- Genel kurul toplantı ve müzakere defteri,
- Yönetim kurulu karar defteri,
- Tahvil defteri
tutmak zorundadırlar. Bu defterlerin de yönetim kurulu karar defteri gibi kullanılmaya başlanmadan önce noterde tesdik ettirilmesi gerekmektedir.
3. İş Yılına Ait Bilânçoyu Tanzim Etmek
T.T.Y’nin 325. maddesine göre yönetim kurulu iş yılı bilânçosunu Yasa hükümleri gereğince tanzim ve genel kurul toplantısından en az on beş gün önce pay sahiplerinin tetkikine arz etmekle yükümlüdür. Diğer bir anlatımla, yönetim kurulu, iş yılı ile ilgili bilânçoyu yasalara uygun olarak tanzim etmeye ve genel kurul toplantısından en az on beş gün önce şirket merkezinde pay sahiplerinin incelemesine hazır bulundurmaya mecburdur.
4. Yıllık Rapor Tanzimi
Yönetim kurulu, her iş yılı sonunda bilânçodan başka, şirketin ticari, mali ve iktisadi durumunu ve yapılan işlerin bir özetini gösterir bir raporu tanzim etmek ve genel kurul toplantısından en az onbeşgün önce şirket merkezinde pay sahiplerinin incelemesine hazır bulundurmak mecburiyetindedir. (T.T.Y. Md: 327)
5. Dağıtılacak Kazanç Miktarı ile Yedek Akçeyi Teşkil Edecek Miktarı Tayine Dair Teklif Varakası Tanzimi
Yönetim kurulu, düzenlenen bilânçoda kâr var ise dağıtılacak kazanç miktarı ile buna bağlı olarak T.T.Y’nin 466-469 maddelerinde gösterilen yedek akçeyi teşkil edecek miktarın tayinine dair teklifi hazırlamaya mecburdur. Bu teklif genel kurul toplantısından en az onbeş gün önce yönetim kurulu raporu ile beraber şirket merkezinde pay sahiplerinin tetkikine arz olunur. (T.T.Y Md: 327)
6. Memur ve Müstahdemlerin Tayini
Anasözleşmede memur ve müstahdemlerin tayini, görevinin genel kurula ait olduğuna dair bir hüküm yoksa bu yetki yönetim kuruluna aittir. (T.T.Y. Md: 328) Genellikle anasözleşmelerde şirket personelinin tayininin genel kurula bırakıldığına rastlanmamaktadır. Ayrıca böyle bir görevin toplanmasının belli bir merasime bağlı bulunan bir organa bırakılması, işlerin yürütülebilmesi açısından hizmeti aksatıcı bir durum olacaktır.
7. Yönetim Kurulu Üyeliğine Atama Yapılması
Türk Ticaret Yasasının 315. maddesi hükümlerine göre yönetim kurulu üyeleri arasında herhangi bir sebeple bir boşalma olduğu takdirde, yönetim kurulu, yönetim kurulu üyeliğine Yasal şartlara haiz bir kişiyi atamak mecburiyetindedir.
Yeni atanan üye, ayrılan üyenin görev süresini tamamlamak durumundadır. Yönetim kurulu tarafından atanan bu yeni üye ilk toplanacak genel kurulun onayına sunulacaktır.
8. Satın Alınan Ortaklık Hisse Senetlerinin Elden Çıkarılması ve İmhası
Türk Ticaret Yasasının 329. maddesinde Anonim Şirketlerin kendi hisse senetlerini alamayacakları durumuna karşı, hangi hallerde kendi hisse senetlerini satın alabileceğini açıklamaktadır. Getirilen bu hükümlere göre ortaklığa çeşitli sebeplerle mal edilen hisse senetlerinin ilk fırsatta yönetim kurulu tarafından elden çıkartılması amir hükmünü taşımaktadır. Ortaklığa çeşitli sebeplerle mal edilen hisse senetleri tabirine örnek olarak şu alternatifler gösterilebilir:
- A şahıs işletmesinin portföyünde B şirketine ait hisse senetleri bulunmaktadır. A şahıs işletmesi bütün aktif ve pasifi ile Gelir Vergisi Yasası’nın 81 maddesi hükümleri çerçevesinde B şirketi ile birleşmesi halinde A şahıs işletmesinin aktifinde bulunan B şirketine ait hisse senetleri B şirketinin portföyüne dahil olmuş olacaktır. Diğer bir anlatımla B şirketi kendi hisse senetlerine sahip olacaktır.
- X şahsının elinde Y şirketine ait hisse senetleri bulunmaktadır. X şahsı bir borcundan dolayı bu hisse senetlerini Y şirketine rehin olarak vermiş ancak borcunu ödeyememiştir. Bu nedenle de hisse senetleri Y şirketinin olmuştur. Bu durumda Y şirketi kendi hisse senetlerine sahip olmaktadır.
Ancak hisse senetleri şirket sermayesinin azaltılmasına dair bir karara dayanılarak devralınmışsa derhal imha edilecektir.
9. Yönetim Kurulunun Şirketi İdare ve Temsil Görevi
Yönetim kurulu şirketi dışarıya karşı üçüncü şahıslar nezdinde temsil etmeye ve şirketin işlerini yasalar, anasözleşme, genel kurul kararları ve umumi hükümler çerçevesinde yürütmeye ve şirketle pay sahipleri arasındaki ilişkiyi düzenlemeye mecburdur.
10. Yönetim Kurulu Üyeleri Arasında Görev Bölümü Yapılması
Türk Ticaret Yasasının 318. maddesi hükümlerine göre yönetim kurulu kendi üyeleri arasında bir başkan ve bulunmadığı zaman ona vekalet etmek üzere bir başkan yardımcısı seçer. Bu görev bölümünün yapılması yönetim kurulunun görevleri içindedir.
11. Genel Kurulun Toplantıya Çağrılması
Yönetim kurulu, şirketin olağan, olağanüstü genel kurulları (Türk Ticaret Yasası Md: 365) ile imtiyazlı hisse senedi sahipleri, tahvil sahiplerini, intifa sahipleri genel kurullarını (Türk Ticaret Yasası Md: 389, 391, 402, 429) toplantıya çağırmaya yetkilidir.
12. Genel Kurul Gündeminin Hazırlanması
Genel kurullar yönetim kurulu tarafından toplantıya davet edilmişse, yönetim kurulu, bu toplantılar için gerekli gündemi hazırlamak ve genel kurul üyelerine duyurmak mecburiyetindedir.
13. Hazirun Cetvelinin Tanzimi
Yönetim kurulu, pay sahiplerinin toplantıya ve müzakerelere iştirak etmek ve oy haklarını kullanmak yetkilerine sahip bulunup bulunmadıklarını tespit için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Yönetim kurulu bu yükümlülüğünü yerine getirebilmek gayesi ile Türk Ticaret Yasası Madde: 376’ya göre hazirun cetvelini hazırlamak ve genel kurulda bulundurmakla yükümlüdür.
14. Sermaye Koyma Borcunun Yerine Getirilmesini İsteme
Yönetim kurulu, ortaklığa karşı, bir borç niteliği taşıyan sermaye koyma taahhüdünü pay sahiplerinden istemek hakkına sahiptir. Bu husus yönetim kurulunun görevidir. (Türk Ticaret Yasası Md: 406 – 407 – 408)
Yönetim kurulu Türk Ticaret Yasasının 406. maddesi hükümlerine göre pay bedelleri, anasözleşmede başkaca bir şekil hüküm altına alınmamışsa pay sahiplerinden ilan suretiyle istenir.
Sermaye koyma borcunu zamanında yerine getirmeyen pay sahibi ihtara gerek kalmaksızın temerrüt faizi ödemekle yükümlü bulunmaktadır. (Türk Ticaret Yasası Md: 407)
Yönetim kurulu, ayrıca mütemerrit ortağı iştirak taahhüdünden ve yaptığı kısmi ödemelerden doğan haklarından mahrum etmeye ve yerine başka ortak almaya ve kendisine verilmiş hisse senedi varsa bunları iptal etmeye yetkilidir.
15. Genel Kurul Kararları Aleyhine İptal Davası Açma
Yönetim kurulunun Yasa veya anasözleşme, hükümlerine ve özellikle afaki, (afaki:Belli bir konu üzerine olmayan konuşma) iyi niyet esaslarına aykırı olan genel kurul kararları aleyhine, genel kurul kararının alındığı tarihten itibaren üç ay içinde dava açma ve kararın iptalini isteme hakkı bulunmaktadır. (T.T.Y. Md: 381)
16. Anasözleşmenin Değiştirilmesi ile İlgili Görevler
Anonim şirketlerde yönetim kurulu anasözleşmenin değiştirilmesi, sermayenin arttırılması ve azaltılması ile ilgili kararları almakla görevlidir. (Türk Ticaret Yasasının Md: 385 – 392 – 393 – 396 – 397) Yönetim kurulu, anasözleşmenin değiştirilmesi ile ilgili kararını alır, bunun için Sanayi ve Ticaret Bakanlığından gerekli izni alır ve genel kurulu toplantıya çağırarak konunun bütün ortaklar tarafından görüşülmesini sağlar.
17. Şirketin Tasfiyesi ve Birleşmesiyle İlgili Görevler
Ticaret Yasamızın 441. maddesi hükümlerine göre Anasözleşme veya genel kurul kararıyla ayrıca tasfiye memuru tayin edilmediği takdirde, şirketin tasfiyesi ile ilgili işler yönetim kurulu tarafından yürütülecektir.
Ticaret Yasamızın 451. maddesi hükümlerine göre, bir Anonim Şirketin, diğer bir Anonim Şirket tarafından bütün aktif ve pasifiyle devralınması suretiyle tasfiyesiz infisah, birleşme halinde bütün işlemler yönetim kurulu tarafından yürütülecektir.
18. Şirket Tarafından Çıkartılan Hisse Senedi ve Tahvillerin İmzası
Şirket tarafından çıkartılan hisse senetlerinin ve tahvillerin şirketi temsile selahiyetli en az iki kişi tarafından imza edilmesi gerekmektedir. (T.T.Y. Md: 412 – 413)
19. Tahvil Çıkarılmasında İzahname Yayınlamak
Türk Ticaret Yasasının 425’inci maddesine göre tahvil çıkartmak isteyen yönetim kurulu yasal formaliteleri yerine getirerek izahname yayınlamak mecburiyetindedir.
20. Yasa ve Anasözleşme ile Yönetim Kuruluna Verilen Sair Görevler
- Genel kurulun verdiği kararları icra etmek (T.T.Y. Md: 336)
- Temsil selahiyetinin sadece merkezin veya bir şubenin işlerine hasrolunduğuna veya müş tereken kullanılmasına ait hususların tescil ve ilânı (T.T.Y. Md: 321)
- Şirket namına imza atmaya yetkili olanların, noterden tasdikli imza örneklerinin sicil memuruna tevdii, (TTY. Md: 322,42)
- Yönetim kurulunun ve şirketi temsile yetkili olanların ticaret siciline tescil ve ilânı, (T.T.Y. Md: 33.300/2-b.8,323)
- Devralınan hisse senetlerinin imhası halinde, tanzim olunan zaptın ticaret siciline verilmesi, (T.T.Y. Md: 329/b)
- Müdürlerin tayin ve azlinin tescil ve ilânı, (T.T.Y. Md: 343)
- Denetçilerin tayin ve azillerinin ilânı, (T.T.Y. Md: 352)
- Hamiline yazılı senetler ihraç edilmişse kar ve zarar hesabı bilânço ve yıllık raporun pay sahiplerinin incelenmesine açık bulundurulduğunun ilânı, (T.T.Y. Md: 362/3)
- Genel kurul iptal kararlarının bir suretinin ticaret siciline kaydı, (T.T.Y. Md: 383)
- Anasözleşmenin değiştirilmesinde eski ve yeni metinlerin ilânı (T.T.Y. Md: 386)
- T.T.Y. Md: 388/4 gereğince bazı konularda anasözleşme değişikliği için keyfiyetin ortaklara ilânı
- Anasözleşme değişiklik kararının ticaret siciline tescili ve gereken hususların ilânı, (T.T.Y. Md: 390)
- Genel kurulun esas sermayesinin azaltılmasına dair kararının ilânı, (T.T.Y. Md: 397)
- Hisse senetlerinin iptal kararının ilânı, (T.T.Y. Md: 407)
- Mütemerrit ortağın ödeme yükümlülüğünün ifasının ilânı, (T.T.Y. Md: 408)
- Tahvil sahipleri genel kurulunu toplantıya davet (T.T.Y.Md: 429)
- İflas dışında infisahın, tescil ve ilânı, (T.T.Y. Md: 438)
- Ticaret unvanına “tasfiye halinde” ibaresinin ilavesi ve bunun tescil ve ilânı, (T.T.Y. Md: 300, 33, 439)
- Tasfiye memurlarının ticaret siciline tescil ve ilânı, (T.T.Y. Md: 441)
- Şirketin infisahının tescili, kaydın silinmesi ve ilânı, (T.T.Y. Md: 451)
- Birden çok şirketin yeni kurulacak bir A.Ş. tarafından devralınmasının birleşen şirket genel kurullarınca tasdikini müteakip keyfiyetin tescil ve ilânı, (T.T.Y. Md: 452)
21.1. Temsil Yetkisinin Kapsamı
Şirketin yönetimi ve dışarıya karşı temsili yönetim kuruluna aittir.
Şirketi temsile yetkili bulunanlar şirketin maksat ve mevzuuna dahil olan her çeşit işleri ve hukuki muameleleri şirket adına yapmak ve bu işleri yaparken şirket unvanını kullanmak hakkına sahiptirler.
Anonim Şirket adına tanzim edilecek belgelerin geçerli olabilmesi için aksine anasözleşmede bir hüküm bulunmuyor ise şirketi temsile yetkili olanlardan ikisinin imzası yeterlidir. (T.T.Y. Md: 321/3) Türk Ticaret Yasasının bu hükmü ile getirilen iki imza şartı anasözleşmeye konacak bir hüküm ile yumuşatılabileceği gibi şirketi temsil ve ilzama yetkili imza adedini ve yetkilerini de belirlemek mümkündür. Bunun için anasözleşmenin şirketi temsil ve ilzam maddesi şu şekilde düzenlenerek yetki dağılımı yönetim kuruluna bırakılabilir. Arzu edilirse bu maddeye şirketi temsil ve ilzam edecek imza adedi yazılabileceği gibi yetkililerin isimleri de verilebilir.
21.2. Temsil Yetkisinin Kısıtlanması
Türk Ticaret Yasasının 321/2 maddesi hükümlerine göre temsil yetkisinin tahdidi, hüsnüniyet sahibi üçüncü şahıslara karşı hüküm ifade etmez, ancak temsil selahiyetinin sadece merkezin veya bir şubenin işlerine hasrolunduğuna veya müştereken kullanılmasına dair tescil ve ilân edilen kısıtlamalar muteberdir. Daha açık bir ifade ile şirketi temsil yetkisine getirilen kısıtlamalar, hüsnüniyet sahibi üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmemektedir. Ancak temsil yetkisinin merkez ve şubelere ait işlerde ne şekilde bölünmüş olduğunun anasözleşmede gösterilmesi gereklidir.
21.3. Temsil Yetkisini Kullanma Şekli
Şirketi temsilen imza atılmasında, bu imzanın şirketin unvanı ile birlikte kullanılması gereklidir. (T.T.Y. Md: 322)
21.4. Temsil Yetkisini Kullananların Tescil ve İlanı
Yönetim kurulu şirketi temsile yetkili kimseleri ve yetki çeşit ve sınırlarını tescil edilmek üzere ticaret siciline bildirir. Bu yönetim kurulu kararının bir örneğinin noter tasdikli olarak ticaret sicili memurluğuna verilmesi gerekir. (T.T.Y. Md: 323)
Tescil ve ilân için şu formaliteler yapılacaktır.
- Yönetim kurulu karar defterinde gerekli karar alınır,
- Bu kararla noterde imza sirküleri tanzim ettirilir,
- Ticaret sicili memurluğuna, yönetim kurulu kararının noter tasdikli sureti ile düzenlenen imza sirküleri verilir ve tescil işlemi yaptırılır.
- Tescil edilen imza sirküleri Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilân ettirilir.
- İlân edilen imza sirkülerinin yayınlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile notere müracaat edilerek şirket için gerekli olacak esas imza sirküleri çıkartılır.
