Emrah AYGÜLSerbest Muhasebeci Mali Müşavir
emrah.aygul@erisymm.com
Hukuki işlemlerin dayanağı olan kağıtlar üzerinden vergi alınması esasına dayalı olan damga vergisi uygulaması ülkemiz vergi sistemi içerisine 1800’ lü yıllarda girmiştir. O yıllardan bugüne bir çok düzenleme getirilmiştir. Bugün uygulanmakta olan Damga Vergisi Kanunu yani 488 Sayılı Kanun, 11.07.1964 Tarih ve 11751 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Kanunun 1. maddesinde verginin konusunun Kanuna Ekli (1) Sayılı Tabloda yazılı kağıtlar olduğu belirtilmiştir. Yine aynı maddede kağıt teriminin “yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçer bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeleri” ifade ettiği belirtilmiştir.
Yasanın 19. maddesinde ise “Maliye Bakanlığı lüzum gördüğü hallerde vergiyi istihkaktan kesinti yapılması şekliyle ödetmeye yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.
10 Seri No.lu Damga Vergisi Genel Tebliğinde Bakanlıkça “yaptıkları ödemelerden kestikleri gelir vergisini sorumlu sıfatıyla aylık muhtasar beyanname ile vergi dairesine bildirerek ödemek mecburiyetinde olan gerçek veya tüzel kişilerin ödemeler sebebiyle düzenlenen kağıtlara ait damga vergilerini de muhtasar beyanname ile aynı vergi dairesine ödemeleri” uygun görülmüştür. 11 Seri No.lu Damga Vergisi Genel Tebliğinde ise Bakanlıkça “193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 98 inci maddesinden faydalanmak suretiyle gelir (stopaj) vergisini üç ayda bir beyan edip ödeme yolunu tercih eden tüm gerçek veya tüzel kişilerin; üç aylık dönem içinde yaptıkları ödemeler sebebiyle düzenledikleri kağıtlara ait damga vergilerini de, üç ayda bir verdikleri muhtasar beyanname ile gelir vergisini tahsile yetkili vergi dairelerine beyan ederek bu süre içinde ödemeleri” uygun görülmüştür. Bu tebliğler uyarınca gelir vergisi tevkifatına konu ödemelere ilişkin damga vergileri istihkaklardan (ücretler ve avanslar gibi) kesilmek suretiyle muhtasar beyanname ile beyan edilip ödenmektedir.
İstihkaklardan yapılan damga vergisi kesintilerinin beyan ve ödeme zamanı Damga Vergisi Kanununun 23. maddesinde “Genel bütçeli daireler dışında kalan ve istihkaktan kesinti yapmak durumunda bulunan daire ve müesseseler tarafından bir ay içinde kesilen Damga Vergisi, ertesi ayın 20 nci günü akşamına kadar ödemenin yapıldığı yer vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve aynı süre içinde yatırılır.” şeklinde belirlenmiştir.
Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesi uyarınca tevkif edilen gelir vergisinin beyan ve ödeme tarihleri ise Gelir Vergisi Kanununun 98 ve 119. maddelerinde 5035 Sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle “beyanın, takip eden ayın 20. günü akşamına kadar, ödemenin ise 26. günü akşamına kadar yapılması” şeklinde yeniden belirlenmiştir.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler aynı muhtasar beyanname ile beyan edilen gelir vergisi tevkifatları ile damga vergisi kesintilerine ilişkin ödemelerin farklı tarihlerde yapılması gerektiği sonucunu çıkartmaktadır. Buna göre istihkaklardan kesilen damga vergisinin ödemesinin takip eden ayın 20. günü akşamına kadar (muhtasar beyanname verme süresinde), gelir vergisi tevkifatlarının ödemesinin de 26. günü akşamına kadar yapılması gerekmektedir.
Söz konusu çelişkili durumla ilgili olarak Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 20.01.2004 Tarih ve 5 Sayılı Damga Vergisi Sirkülerinde aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.
“20 Ocak 2004 tarihi mesai saati bitimine kadar muhtasar beyanname ile beyan edilmesi gereken istihkaktan kesinti yoluyla yapılan ödemelere ilişkin damga vergisinin aynı sürede ödenmesi gerekmekte ise de, muhtasar beyannamelerin verilme ve ödeme sürelerinde yapılan değişiklikler dikkate alınarak bu verginin, tevkif suretiyle ödenen gelir vergisi ile birlikte ödenmesini sağlamak amacıyla ödeme süresi, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 111’ inci maddesinin beşinci fıkrası ile Bakanlığımıza tanınan yetkiye istinaden bir defaya mahsus olmak üzere 26 Ocak 2004 tarihi mesai saati bitimine kadar uzatılmıştır. Diğer taraftan, beyannameler ve ekleri üzerinden alınan damga vergisinin ise taksitler halinde ödenen vergilerde ilk taksit ödeme süresi içerisinde olmak üzere, ait oldukları beyannamelere ilişkin vergilerin ödeme tarihlerinde ödeneceği tabiidir.”
Bu açıklamalar Ocak ayında verilen beyannameler için sorunu çözmüş olsa da ileriki dönemlerde nasıl bir işlem yapılacağı belirsizdir. Bir yasa ile Damga Vergisi Kanununun 23. maddesindeki ödeme süresi, gelir vergisi tevkifatlarının ödenme süresi ile aynı hale getirilmez ise ve Bakanlık yasa çıkana kadar yetkisini tekrar kullanarak istihkaklardan kesilen damga vergisinin ödeme süresini uzatmaz ise muhtasar beyanname ile beyan edilen istihkaklardan kesilen damga vergisinin takip eden ayın 20. günü akşamına kadar ödenmesi gerektiği sonucu çıkmaktadır.
Aslında burada bir hususun daha altını çizmekte yarar vardır. Damga Vergisi Kanununun 23. maddesindeki ödeme süresi ile Gelir Vergisi Kanununun 119. Maddesindeki ödeme süresinin birbirine uymadığı açıktır. Ancak unutmamak gerekir ki 11 Seri No.lu Damga Vergisi Genel Tebliği ile uygun görülen ve yıllardır uygulanan üç ayda bir verilen muhtasar beyanname ile istihkaklardan kesilen damga vergilerinin beyanı ve ödemesine ilişkin uygulama da aynı şekilde Damga Vergisi Kanununun 23. maddesine aykırı bir görünüş sergilemektedir. Nitekim bu beyannamelerde beyan edilen damga vergilerinin bir bölümü kesildikleri ayı takip eden ayın 20. gününden sonra beyan edilip ödenmektedir.
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz. Damga Vergisi Kanununun 23. maddesinin bir yasa değişikliği ile yeniden düzenlenmesi suretiyle uygulamadaki çarpıklık giderilmeli ve işlemler yasal düzenlemelere uygun hale getirilmelidir.
