Talha APAK
Yeminli Mali Müşavir
I.GİRİŞ
İhracata yönelik faaliyetlerde özellikle küçük ve orta boy işletmelerin ihracata yönelmelerini teşvik etmek amacıyla çeşitli modeller benimsenmekte ve örgütlenme biçimlerine gidilmektedir. Bu kapsamda, firmaların ihracata yönelik faaliyetlerinde gönüllü olarak sermayelerini, bilgilerini, üretimlerini ve tecrübelerini bir araya getirerek ölçek ekonomisinin sağladığı avantajlara sahip olunmasını destekleyici çeşitli modeller ortaya çıkmaktadır. Farklı ülkelerde değişik uygulamalarına rastlanan bu modelin esas itibariyle amacı aynı olup, bu da özellikle KOBİ’lerin ihracata yönelmesi ve böylece daha fazla ihracat imkanı yaratılmasıdır.
Ürünlerini yurt içinde pazarlayan KOBİ’ler dış pazarlara açıldıktan sonra dünya standartlarındaki kaliteyi yakalamak için güçlü finansman ,kaliteli üretim ve pazarda rekabet koşullarını yaratacak alt yapılara ve organizasyonlara sahip olmaları gerekmektedir. Ülkemizde de dönem dönem ihracata yönelik çeşitli örgütlenme modelleri benimsenmiş ve uygulamaya konmuştur. Halen Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTŞ)ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDŞ) uygulanmakta olan modellerdir.
Sektörel dış ticaret şirketleri modeli ile aynı üretim alanındaki küçük ve orta boy işletmelerin, ihracata yönelik olarak bir organizasyon altında toplanarak dünya pazarlarına açılmaları, dış ticarette uzmanlaşmaları ve bu şekilde daha etkin faaliyet göstermeleri amaçlanmıştır. Bu model ile nihai olarak amaçlanan ise, rekabet gücünün artırılması yoluyla ülke ihracatının artırılmasıdır.
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın 26.10.2000 tarihli ve 24212 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İhracat 96/39 Sayılı Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Statüsüne İlişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair 2000/17 sayılı Tebliğ ile düzenlenmiş olan SDŞ mevzuatı son olarak, 02 Temmuz 2004 tarih, 25510 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İhracat 2004/04 sayılı Tebliğ ile yeniden düzenlenmiş bulunmaktadır.
Söz konusu tebliğe göre, 1 (bir) ile 250 (ikiyüzelli) arasında çalışan istihdam ettiği bağlı olduğu meslek kuruluşunca tevsik edilen küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) ihracat sektörü içinde bir organizasyon altında toplanarak dünya pazarlarına yönlendirilmesi amacıyla; ihracat ve ilgili konularda (finansman, tedarik, nakliye, sigorta, gümrükleme v.b.) hizmet sağlayarak, dış ticarette uzmanlaşmalarını ve bu suretle daha etkin faaliyet göstermelerini teminen kurulan şirketlere, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca “Sektörel Dış Ticaret Şirketi (SDŞ) Statüsü” verilir.
II-SEKTÖREL DIŞ TİCARET ŞİRKETLERİNİN KURULUŞ VE FAALİYET ŞARTLARI
1. Normal yörelerde; Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin; aynı üretim dalında faaliyette bulunan, asgari 10 (on) KOBİ’nin bir araya gelmesiyle en az 500 (beşyüz) milyar TL sermayeli anonim şirket olarak kurulması gerekmektedir.
2. Kalkınmada Öncelikli Yörelerde; Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin; aynı veya ayrı üretim dalında faaliyette bulunan, asgari 5 (beş) KOBİ’ nin en az 250 (ikiyüzelli) milyar TL sermayeli anonim şirket olarak kurulması gerekmektedir.
3. Aynı üretim dalında faaliyette bulunan Üretici Dernekleri ve Üretici Birlikleri tarafından anonim şirket şeklinde ve en az 500 (beşyüz) milyar TL sermaye ile kurulan şirketlere Sektörel Dış Ticaret Şirketi Statüsü verilebilir.
4. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin KOBİ niteliğindeki her bir ortağının sermaye payı, toplam şirket sermayesinin, Normal Yörelerde % 10 ve Kalkınmada Öncelikli Yörelerde % 20’sinden fazla olamaz.
5. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde hisse senetlerinin Borsa’da işlem görmesi durumunda, Müsteşarlığın önceden izni ve görüşü alınması şartıyla (4) bendinde belirtilen ortaklık payına ilişkin sınırlamalar uygulanmaz.
6. Hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olması gerekmektedir.
7. Sektörel Dış Ticaret Şirketi Statüsü için Müsteşarlığa başvuruda bulunan şirket ve ortaklarıyla ilgili olarak Vergi Usul Kanununun 359’uncu maddesinde belirtilen muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlenmediğinin veya kullanılmadığının, başvuru sahibi şirket ve ortakların bağlı bulundukları vergi dairesinden alınacak bir yazı ile belgelendirilmesi gerekmektedir.
8. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerine, şirketin kurulması ve gelişmesinde yardımcı olmak amacıyla, ortaklık payları münferiden veya toplu olarak % 40’ı aşmamak üzere,
a) Normal Yörelerde aynı üretim dalında, Kalkınmada Öncelikli Yörelerde aynı veya farklı üretim dalında faaliyette bulunan, 250’den fazla çalışan istihdam eden şirketler,
b) Profesyonel yönetici olarak çalışmaları kaydıyla gerçek kişiler,
c) Sektörel Dış Ticaret Şirketlerine ve ortaklarına mal, ekipman ve hizmet sağlayan şirketler,
d) Üretici Derneği, Üretici Birliği, vakıf, mesleki federasyon v.b. kuruluşlar,
ortak olabilirler. Ancak, gerçek kişilerin ortaklık payı her halükarda % 10’u aşamaz.
9. Normal şirketlerin Sektörel Dış Ticaret Şirketi olabilmeleri için, müracaat formunu doldurarak, istenilen belgeler ile birlikte Müsteşarlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) müracaat etmeleri gerekmektedir.
10. Yapılan inceleme sonucunda , bu Tebliğde belirtilen şartları haiz olan şirketlere Sektörel Dış Ticaret Şirketi Statüsü verilir ve konuya ilişkin Karar Resmi Gazete’de yayımlanır.
11. a) Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, ortaklarının üretimine katkıda bulunmak veya faaliyette bulundukları sektörle ilgili işlemlerinde kolaylık sağlamak amacıyla, Sektörel Dış Ticaret Şirketi yönetim kurulunca oybirliğiyle karar verilmesi ve Müsteşarlıktan önceden izin alınması kaydıyla, hizmet ve imalat sanayi sektöründe faaliyette bulunan şirketlere ortak olabilirler veya şirket kurabilirler.
b) Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, ortaklarının faaliyet gösterdiği üretim dalına ait hammadde tedarikinde imalatçı olarak değerlendirilirler.
c) Normal Yörelerde yerleşik Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, aynı sektörde faaliyette bulunmak kaydıyla ortağı olmayan KOBİ’lerin, Kalkınmada Öncelikli Yörelerde yerleşik SDŞ’ler ise sektör ayrımı olmaksızın KOBİ’lerin ihracatına aracılık edebilirler. Ancak, ihracata aracılık etmeden önce, söz konusu KOBİ’den Vergi Usul Kanununun 359’uncu maddesinde belirtilen muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlenmediğinin veya kullanılmadığının bağlı bulunduğu vergi dairesinden alınacak bir yazı ile belgelendirmesini talep eder. Sektörel Dış Ticaret Şirketi söz konusu KOBİ’lerin ihracatına aracılık ettiği süre içinde, gerekli denetimleri gerçekleştirir.
12. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinde; ortaklıktan ayrılmak isteyen ortakların payları, şirket yönetim kurulunun izniyle ve bu Tebliğde belirtilen koşullara uymak kaydıyla, yeni veya mevcut ortaklara devredilebilir. Bu konuda Müsteşarlığa bilgi verilir.
13. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, şirket kuruluşundan itibaren;
a) Ortakları adına bir fuara katılım gerçekleştirmek,
b) Ortakları adına yurt dışında düzenlenen KOBİ’ler arası işbirliği organizasyonlarına iştirak etmek veya ortaklarının katılımıyla yurt dışında KOBİ’ler arası işbirliği organizasyonu gerçekleştirmek,
c) Faaliyette bulunduğu sektörle ilgili yurt dışı pazar araştırması projesi yürütmek,
d) Ortakları adına ve/veya ortaklarıyla, Müsteşarlığın koordinasyonunda organize edilen ticaret heyeti programlarına katılım sağlamak,
e) Sektörel Dış Ticaret Şirketi ve/veya ortağı KOBİ yöneticilerini ve/veya personelini, dış ticaret, kambiyo, gümrük, teşvik mevzuatı vb. konularda bilgilendirmek üzere seminer/eğitim programı düzenlemek veya düzenlenen seminer/eğitim programlarına iştirakini sağlamak,
faaliyetlerinden en az ikisini her takvim yılı içinde gerçekleştirmekle,
f) Beş takvim yılı içinde ortakları adına pazarlama faaliyeti yürütmek üzere yurt dışında ofis/mağaza/şube/temsilcilik v.b. açmakla,
yükümlüdür.
14. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, faaliyetleriyle ilgili olarak, her yılın Ocak ve Temmuz aylarında geçmiş altı aya ilişkin Müsteşarlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) faaliyet raporunu vermekle yükümlüdürler.
15. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri ve ortağı KOBİ’ler, ihracata yönelik devlet yardımlarının hedef grubunu oluştururlar ve bu yardımlardan öncelikle yararlandırılırlar.
16. a) Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, kendi nam ve hesabına yurt içinden satın aldıkları malların ihracında; ihracat, gümrük, kaçakçılık, kambiyo ve ilgili sair mevzuatta öngörülen idari ve cezai yükümlülüklerden doğrudan ve münhasıran sorumludur.
b) Sektörel Dış Ticaret Şirketi ile imalatçı arasında bir aracılık sözleşmesine binaen imalatçı şirketin bizzat imal ve tedarik ederek Sektörel Dış Ticaret Şirketi üzerinden gerçekleştirdiği ihracatta ise, aracılık sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmadığı sürece ihracat, gümrük, kaçakçılık, kambiyo ve ilgili sair mevzuatta öngörülen idari ve cezai yükümlülüklerden doğrudan ve münhasıran imalatçı şirketler sorumludur.
17. Müsteşarlıkça, aşağıda belirtilen hallerde Sektörel Dış Ticaret Şirketi Statüsü geri alınır.
a) Bu yazının 1’inci maddesinde tanımlanan Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin; kuruldukları yıl hariç, müteakip takvim yılı içinde en az 1 (bir) milyon ABD Doları, takip eden her takvim yılı içinde de 1 (bir) milyon ABD Dolarından az olmamak üzere faaliyette bulundukları üretim dalının toplam ihracat miktarının ABD Doları cinsinden en az %0,1’ini gerçekleştirmemeleri,
b) Bu yazının 2’nci maddesinde tanımlanan Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin; kuruldukları yıl hariç, müteakip takvim yılı içinde en az 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Doları, takip eden her takvim yılı içinde de en az 500.000 (beşyüzbin) ABD Doları ihracat gerçekleştirmemeleri,
c) Bu yazının 3’üncü maddesinde tanımlanan Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin kuruldukları yıl hariç, müteakip takvim yılı içinde en az 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Doları, takip eden her takvim yılı içinde de en az 500.000 (beşyüzbin) ABD Doları ihracat gerçekleştirmemeleri,
d) Bu yazının 13’uncu maddesinin (a), (b), (c), (d), (e) bentlerinde belirtilen faaliyetlerden en az ikisinin gerçekleştirilmemesi,
e) Bu yazının 13’üncü maddesinin (f) bendi uyarınca, şirket kuruluşundan itibaren beş takvim yılı içinde ortakları adına pazarlama faaliyeti yürütmek üzere yurt dışında ofis/mağaza/şube/temsilcilik v.b. açılmaması,
f) Yapılacak inceleme ve denetlemeler neticesinde, bu Tebliğ hükümleri ile ortakların hak ve menfaatlerine aykırı durumların tespit edilmesi,
g) Sektörel Dış Ticaret Şirketi Statüsü alındığı tarihten sonra, bizzat SDŞ tarafından Vergi Usul Kanununun 359’uncu maddesinde belirtilen muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlendiğinin ve/veya kullanıldığının tespit edilmesi,
h) İki dönem üst üste Müsteşarlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) faaliyet raporu sunulmaması
18. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri ortakları tarafından, Vergi Usul Kanununun 359’uncu maddesinde belirtilen muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlendiğinin veya kullanıldığının tespiti halinde, Sektörel Dış Ticaret Şirketi ile bahse konu ortağı arasındaki aracı ihracatçı sözleşmesi derhal feshedilir. Fesh edilmemesi halinde Sektörel Dış Ticaret Şirketi Statüsü geri alınabilir.
19. İşbu Tebliğde belirlenen konular dışında kalan hususlar, Müsteşarlıkça İhracat Rejimi çerçevesinde sonuçlandırılır.
20. 26/12/1996 tarihli ve 22859 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Statüsüne İlişkin İhracat 96/39 sayılı Tebliğ”, 08/07/1998 tarihli ve 23396 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İhracat 96/39 Sayılı Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Statüsüne İlişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair İhracat 98/13 sayılı Tebliğ” ve 26/10/2000 tarihli ve 24212 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İhracat 96/39 Sayılı Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Statüsüne İlişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair 2000/17 sayılı Tebliğ” yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Hükümler:
Geçici Madde 1. 96/39 Sayılı Tebliğ kapsamında Sektörel Dış Ticaret Şirketi Statüsü devam eden şirketlerin, Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren; 6 ay içinde sermayeye ilişkin hükmü, beş takvim yılı içinde 9’uncu maddenin (f) bendindeki hükmü, müteakip takvim yılı içinde diğer hükümleri gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Bu koşulları yerine getirmeyen şirketlerin Sektörel Dış Ticaret Şirketi statüsü geri alınır.
Geçici Madde 2. Bu Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce Müsteşarlığa intikal eden başvuru talepleri, 96/39 sayılı Tebliğ hükümleri uyarınca incelenip sonuçlandırılır. Bu kapsamdaki şirketlere Geçici Madde 1 hükümleri uygulanır.
Yeni Düzenleme İle Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinde Üretim Dalları Aşağıdaki Gibi Belirlenmiştir.
|
I.TARIM |
|
Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri |
|
Yaş Meyve ve Sebze |
|
Meyve Sebze Mamulleri |
|
Kuru Meyve ve Mamulleri |
|
Fındık ve Mamulleri |
|
Zeytin ve Zeytinyağı |
|
Tütün |
|
Kesme Çiçek |
|
Canlı Hayvan, Su Ürünleri ve Mamulleri |
|
Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri |
|
II.SANAYİ ÜRÜNLERİ |
|
Tekstil ve Hammaddeleri |
|
Deri ve Deri Mamulleri |
|
Halı |
|
Kimyevi Maddeler ve Mamulleri |
|
Hazır giyim ve Konfeksiyon |
|
Taşıt Araçları ve Yan Sanayi |
|
Elektrik-Elektronik |
|
Makina ve Aksamları |
|
Demir ve Demir Dışı Metaller |
|
Çimento ve Toprak Ürünleri |
|
Diğer Sanayi Ürünleri |
|
Değerli Maden ve Metaller |
|
III. MADENCİLİK |
|
Maden ve Metaller |
|
V.DİĞER |
III. SONUÇ
İhracata yönelik bu örgütlenme modeliyle; KOBİ’lerin bireysel olarak ihracat yaptıklarında karşılaşacakları zorlukları aşabilmeleri, bireysel pazarlama etkinliklerine göre daha güçlü pazarlama imkanları edinebilmeleri mümkün olabilmektedir. KOBİ’lerin SDŞ olarak örgütlenmeleri, kurulacak SDŞ’de görev alacak profesyonel personel vasıtasıyla, ihracat işlemlerinin, gümrükleme, nakliye, sigorta gibi faaliyetlerin daha etkin olarak gerçekleştirilmesini ve ihracata yönelik daha güçlü bir pazarlama imkanını sağlamaktadır.
Bugün mevcut olan SDŞ’lerin bir kısmı sadece üyelerinin ihracat işlemlerini gerçekleştirmekte ve üyelerinin SDŞ’lere yönelik teşviklerinden yararlanmalarını sağlamak amacıyla faaliyet göstermektedir. Bir diğer grup SDŞ ise, üyelerinin ihracatlarını gerçekleştirmenin ve üyelerinin SDŞ’lere yönelik desteklerden faydalanmalarını sağlamanın yanı sıra, üyeleri için yeni pazarlar, yeni müşteriler bulmak ve üyelerinin mevcut Pazar paylarını artırmak yönünde faaliyetler de göstermektedirler. Bu amaçla gerçekleştirilen faaliyetlerin başlıcaları; üyelerin yurt dışı fuarlara katılımını organize etme, üyeleri ve ürünleri tanıtıcı yayınlar hazırlama, üyelerin ürünlerinin yurt dışında daimi olarak sergileneceği mağazalar, depolanacağı depolar, pazarlanacağı ofisler açma, üyelerini alım ya da satış heyetleri vasıtasıyla yabancı alıcılarla buluşturma şeklinde faaliyetlerdir.
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, ortaklarının faaliyet gösterdiği üretim dalına ait hammadde tedarikinde imalatçı olarak değerlendirilirler. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri; aynı sektörde faaliyette bulunmak kaydıyla, SDŞ ortağının ait olduğu grubun diğer şirketleri ile bunların kurduğu ortaklıkların ihracatına aracılık edebilirler. Ayrıca, bu şirketler gerek SDŞ statüsünü aldıkları yılda ve gerekse takip eden yıl içinde, aynı sektörde faaliyette bulunan ve KOBİ niteliği taşıyan ve fakat ortak olmayan firmaların ihracatına da aracılık edebilirler. SDŞ’ler İhracatına aracılık ettikleri ortağı olan (imalatçı) şirketler ile ortağı olmayan şirketler (imalatçı olsun/olmasın) arasında “Aracılık Sözleşmesi” düzenlerler. İmalatçı olmayan işletmeler de SDŞ ne ihraç edilmek üzere imalatçılar gibi mal satabilirler.
İhracatçı veya imalatçı-ihracatçıların çeşitli teşvik ve yardım taleplerinde, KDV iade işlemlerinde, yurt içi ve yurt dışı finansman temininde, çeşitli vergisel avantaj taleplerinde ihracatlarını SDŞ aracılığıyla yapıp yapmadıklarına bakılmalı, yapanların bu avantajlardan olabildiğince kolay ve daha düşük maliyetli olarak faydalanmalıdır.
SDŞ’lerin, ihracatçıların organize olmaları, güç birliğinin ve uluslararası ticarette rekabet gücünün sağlanması ve ihracatla ilgili diğer hizmetlerin temini bakımından önemleri inkar edilemez. Nitekim kuruluş amaçları da budur. Ancak günümüzde bu amaçlarından çok uzaklaştıkları görülmekte veya birincil amaçları bu olmamaktadır. Neredeyse birincil amaçları her ay düzenli bir şekilde KDV iadelerini almak ve belirli bir komisyon karşılığında ihracatına aracılık ettikleri firmalara dağıtmak olmuştur.
SDŞ’lere yönelik getirilen yeni düzenleme ile parasal hadler (sermaye tutarları) artırılmış, KOBİ’lerin istihdam edecekleri işçi sayısı sınırı 1-200’den, 1-250’ye çıkarılmış bulunmaktadır.
DİPNOT VE KAYNAKLAR
1. 02 Temmuz 2004 tarih, 25510 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan İhracat 2004/4 Sayılı İhracat Tebliği
2. Talha APAK, Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Şartları İle Sağlanan Başlıca Destekler, Lebib Yalkın, Mükellefin Dergisi, Kasım 2002, Sayı 119
3. Talha APAK, Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Şartları İle Sağlanan Başlıca Destekler, Alomaliye.com sitesi, 01.07.2003