SMMM YMM İşyeri Kayıtlarının İncelenmesi
Yürürlükten Kaldırıldı. Yeni Yönetmelik İçin Tıklayınız
14 Temmuz 2004 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 25522
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, Kurumdan ilişiksizlik belgesi alınması gereken ihaleli işler ile özel bina inşaatı işyerleri işverenlerine bu belgenin verilmesinde; 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre yetki verilmiş Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ile Yeminli Mali Müşavirler tarafından işyeri kayıtlarının incelenmesi sonucu Kuruma bildirildiği tespit edilen işçilik tutarlarının uygunluğunun sağlanması ile Kuruma yeterli işçilik bildirilmediği tespit edilen işyeri işverenlerine, tespit edilen fark işçilik tutarı üzerinden hesaplanacak prim ve gecikme zammı tutarı ile idari para cezalarının uygulanmasının usul ve esaslarını düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, Kurumdan ilişiksizlik belgesi alması gereken ve Kurumda müstakilen tescil edilmiş olan ihaleli işler ile özel bina inşaatı işyerleri işverenlerini kapsar.
Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 130 uncu maddesi gereğince hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
a) Kanun: 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununu,
b) Kurum: Sosyal Sigortalar Kurumunu,
c) Ünite: Sosyal Sigortalar Kurumunun Sigorta İl ve Sigorta Müdürlüklerini,
d) İdare: İhale veya emanet yoluyla iş yaptıranları ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 83 üncü maddesinde sayılan kurum ve kuruluşları,
e) Sigortalı: Bir hizmet akdine istinaden bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılan kimseleri,
f) İşveren: Sigortalıları çalıştıran gerçek veya tüzel kişiyi,
g) Aracı: Bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde işverenden iş alan ve kendi adına sigortalı çalıştıran üçüncü kişiyi,
h) İşyeri: 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun uygulanmasında, bu Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen sigortalıların işlerini yaptıkları yerleri,
i) Meslek Mensubu: 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Kanuna göre, Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliğince ruhsat verilmiş çalışanlar kütüğüne kayıtlı serbest muhasebeci mali müşavirler ile yeminli mali müşavirleri,
j) İhale Konusu İş: 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 83 üncü maddesinde belirtilen kurum veya kuruluşlar tarafından ihale veya emanet suretiyle yaptırılan her türlü işi,
k) Özel Bina İnşaatı: Gerçek veya tüzel kişiler tarafından yaptırılan bina inşaatlarını,
l) Asgari İşçilik Oranı: Kurum bünyesinde oluşturulan Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca ihale konusu işler ve özel bina inşaatı işyerleri için yapılacak incelemede dikkate alınacak oranı,
m) İnceleme: İhale konusu işler ile özel bina inşaatı işyerlerinden dolayı işyeri kayıtlarının incelenmesini,
n) İlişiksizlik Belgesi: İhale konusu işler ve özel bina inşaatı işyerleri ile ilgili olarak yapılan inceleme sonucunda işverenin Kuruma borcunun bulunmaması kaydıyla ilgili makama verilmek üzere Ünitece düzenlenen soğuk damgalı belgeyi,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İnceleme Yapılması ve Rapor Düzenlenmesi
İnceleme Yapılması
Madde 5 — İnceleme aşağıdaki esaslar dahilinde yapılır;
a) İhale konusu işlerde ;
İşin kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksansız yapıldığı tarihten sonra ve işverene ödenmesi gereken Katma Değer Vergisi (KDV) hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dahil, toplam istihkak tutarına işin asgari işçilik oranı uygulanmak suretiyle yapılır.
Şu kadar ki, işin sözleşmesinde çalıştırılacak işçi sayısı belli ise, öncelikle bu işçilerin sigortalılık niteliği, ücretlerinin işyeri kayıtlarına usulüne uygun olarak intikal ettirilip ettirilmediği, ayrıca bunların prime esas kazançları ile prim ödeme gün sayılarının Kuruma eksiksiz bildirilmiş olup olmadığı tespit edilir. Bu tespit sonucunda düzenlenecek raporda, sözleşmede çalıştırılması öngörülen işçi sayısı nazara alınarak, işyeri kayıtlarından çalıştırıldığı tespit edilen işçiler ile ücretlerine aylar itibariyle yer verilir.
İdarece, işverene ödemelerin döviz şeklinde yapılması halinde, döviz tutarı, ödemenin yapıldığı tarihteki T.C. Merkez Bankasınca belirlenen döviz satış kuru üzerinden Türk Lirasına çevrilerek işlem yapılır.
İhaleli işin birden fazla konuyu kapsıyor olması ve her bir işin asgari işçilik oranının bilinmesi halinde, inceleme, işverenin bu husustaki yazılı isteği Kuruma ayrıca dilekçe ile bildirmek kaydıyla, bu işlerin en yükseğine ilişkin asgari işçilik oranı dikkate alınarak yapılabilir.
b) Gerçek veya tüzel kişiler tarafından yapılan özel bina inşaatı işyerlerinde;
Bina maliyetine işin asgari işçilik oranı uygulanmak suretiyle yapılır.
Bina maliyeti, ruhsatnamesinde yazılı bulunan yüzölçümü ile birim maliyet bedelinin çarpımı suretiyle hesaplanır.
Bu hesaplamada; her yıl inşaatın sınıf ve grubuna göre Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edilen ve Kurumca çıkarılacak Genelgede belirtilen birim maliyet bedelleri dikkate alınır.
İşyerine ait defter ve belgelerden tespit edilecek maliyetin daha fazla olması halinde ise, inceleme, bu maliyet üzerinden yapılır.
İnşaat ruhsatnamesinde belirtilen inşaat sınıf veya grubundan yüksek ya da yüzölçümünden daha fazla yapıldığı anlaşılan özel bina inşaatlarında, tespit edilen sınıf veya grup ya da yüzölçümü dikkate alınır.
Başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın maliyetinin hesaplanmasında o yıl için tespit edilen, başladığı yıldan sonraki yıllarda tamamlanmış inşaatın maliyetinin hesabında ise bitirildiği yıldan bir önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınır.
İnşaatın başladığı ve bitirildiği tarih işverence resmi makamlardan alınacak belge ile kanıtlanır. İnceleme, işin bittiği tarihten sonra yapılır.
Yasal süre içerisinde tescil edilmemiş olan inşaatın başladığı tarihin resmi belge ile kanıtlanamaması halinde, ruhsat tarihi inşaatın başladığı tarih olarak kabul edilir.
İnşaat ruhsatnamesi olmayan, ruhsatnamesi olmakla birlikte imar mevzuatına göre ruhsatı hükümsüz olan veya Kurumda tescil edilmemiş bulunan ya da tescilli olmasına rağmen Kuruma, Kanunun 79 uncu maddesinin birinci fıkrası ve Sosyal Sigortalar Kurumu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 13 ve 20 nci maddelerinde belirtilen belgeleri hiç verilmemiş olan bina inşaatı işyerleri ile tamamlanmamış bina inşaatı işyerleri hakkında bu Yönetmelik hükümlerine göre rapor düzenlenmez.
c) Ortak hükümler;
İnceleme yapılırken, ihale konusu işlerde kesin kabulün ya da geçici kabulün noksansız yapıldığı, bina inşaatı işyerlerinde ise inşaatın bitirildiği tarihe kadar Kuruma bildirilmiş olan işçilik miktarı dikkate alınır.
İhale konusu işlerde işverene ödenen toplam istihkak tutarına, özel bina inşaatlarında ise binanın toplam maliyet bedeline, işin asgari işçilik oranı uygulanmak suretiyle bulunan asgari işçilik miktarı, işin bitirildiği tarihe kadar Kuruma bildirilmiş olan prime esas kazançlar toplamı ile kıyaslanır. Bu kıyaslama sonucunda, işin faaliyet süresi için Kuruma bildirilmiş olan sigorta primine esas kazançlar toplamının, hesaplanan asgari işçilik miktarı ile aynı veya fazla olduğunun tespiti halinde, durum açıklanarak ilişiksizlik belgesi verilebileceğine ilişkin rapor düzenlenir.
Kuruma bildirilmiş olan sigorta primine esas kazançlar toplamının, inceleme sonucunda hesaplanan asgari işçilik miktarından az olması durumunda, işveren kayıtlarında yer alan;
1- Aracılar tarafından yapılan işler hariç olmak üzere, Ünitesi ve işyeri sicil numarası belirtilmek kaydıyla; işin bazı bölümlerini yapan Kanun kapsamındaki diğer işverenlerden alınmış faturalara dayanılarak yapılan malzemeli işçilik ödemeleri,
2- Bağ-Kur ve vergi sicil numaraları belirtilmek kaydıyla, işin bazı bölümlerinin yanında sigortalı çalıştırmadan bizzat yapan iş sahiplerinden alınmış faturalara ve gider belgelerine dayanılarak yapılan malzemeli işçilik ödemeleri,
3- Aynı faturada hem malzeme ve hem de işçilik tutarı kayıtlı ise, her iki tutar birbirinden ayrı kaydedilmiş olsa bile, toplam fatura tutarı,
4- Malzeme bedelinden ayrı olarak nakliye bedelinin kesin bir şekilde belirlendiği faturalara dayanılarak yapılan nakliye ödemeleri,
5- Kuruma mükerrer prim ödenmesinin önüne geçilmesi bakımından, hafriyat ve nakliyat işleri için diğer firma veya şahıslardan alınmış faturalı ödemeler dikkate alınmamak kaydıyla, Kurumda tescilli bir işyerinden sevk ve idare edilen makine parkına sahip işverenlerin, bu parktaki araçlarında çalışanların incelemesi yapılmakta olan ihale konusu işe ilişkin işyerinden Kuruma bildirilmemiş olduğu saptanmak ve bu durum işyeri kayıtlarıyla doğrulanmak şartıyla, düzenlenecek raporda açıkça ve ayrıntılı olarak ortaya konulan, faturaya dayanmayan, hakediş raporlarından tespit olunan hafriyat ve nakliyat bedelleri,
İşverene ödenen toplam istihkak tutarından veya maliyet bedelinden düşülerek Kuruma bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarı yeniden hesaplanır.
İşveren kayıtlarından bazı sigortalılara Kanunun 78 inci maddesi uyarınca belirlenen sigorta primine esas kazanç üst sınırının üzerinde ücret ödendiği tespit edilebiliyorsa, ücret tediye bordrolarında kayıtlı brüt ücretler ile üst sınır arasındaki fark ve salt işçilik içeren faturalı işçilik ödemeleri, işin asgari işçilik oranı uygulanmak suretiyle hesaplanan asgari işçilik tutarından düşülerek inceleme yapılır.
Fatura ve gider belgelerinde kayıtlı tutarların, bu belgelerden yapıldığı anlaşılan işlere karşılık alınan hakediş raporu ile ödenen tutarlardan fazla olması durumunda, aşan kısım incelemede dikkate alınmaz.
İncelemede yukarıda belirtilen ödemelerin katma değer vergisi dışındaki tutarları esas alınır.
Bu şekilde yapılan inceleme sonucunda hesaplanan asgari işçilik tutarının Kuruma bildirilmiş olan prime esas kazançlar toplamı ile aynı veya fazla olduğunun anlaşılması durumunda, işverene, bu Yönetmelik ekindeki belgeler ile birlikte ilişiksizlik belgesi verilebileceğine dair rapor düzenlenir. Hesaplanan asgari işçilik miktarının Kuruma eksik bildirildiğinin tespiti halinde ise, bildirilmeyen tutar, faaliyette bulunulan son aya mal edilir ve Kanunun 80 inci maddesi ile 140 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) ve (d) bendleri uyarınca işlem yapılması gerektiği raporda önerilir.
Rapor Üzerine Yapılacak İşlem
Madde 6 — Meslek Mensuplarınca rapor düzenlenmesi, Sigorta Müfettişince işin asgari işçilik miktarının tespiti hususunda inceleme yapılmasına engel oluşturmaz. Meslek Mensubunca düzenlenen raporlarda Ünitece eksiklik veya maddi hata tespit edilmesi halinde, raporu düzenleyen Meslek Mensubundan 15 gün içinde ek rapor vermesi iadeli taahhütlü bir yazı ile istenir. Ek raporda da eksikliğin veya maddi hatanın giderilmemesi durumunda, gerekçeleri de belirtilerek rapora göre işlem yapılmayacağı yine iadeli taahhütlü bir yazı ile işverene bildirilir.
Ek raporun verilmemesi veya eksiklik ya da maddi hatanın düzeltilmemiş olması halinde Sigorta Müfettişince inceleme yapılması istenebilir.
İşveren tarafından, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesine göre tespit edilen ve Kuruma bildirilmediği anlaşılan fark işçilik tutarı üzerinden hesaplanacak sigorta primlerinin, uygulanacak idari para cezalarının ve bunlara bağlı gecikme zammı tutarlarının, bu konuda düzenlenecek raporun ilgili Üniteye intikalini müteakip yapılacak tebligat üzerine bir ay içinde ödeneceğinin dilekçe ile bildirilmesi halinde, Ünitece, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre işlem yapılır. İşverenin ödeme yapacağını bildirmemesi halinde ise konunun Sigorta Müfettişince incelenmesi istenir. Sigorta Müfettişince incelemeye başlanmış ise, bu inceleme sonucuna göre işlem yapılır.
Meslek Mensubunca işyeri kayıtlarının incelenmesi sonucunda düzenlenen raporda ödenmesi önerilen borcun tahsil edilmesi veya işverenin borçlarını karşılayacak miktarda nakit, süresiz ve kat’i banka teminat mektubu, Devlet tahvili, Hazine kefaletini haiz tahvil veya bonoları Üniteye vermesi halinde, teminata bağlanmamış başka borcu da yoksa, ilişiksizlik belgesi verilir.
Rapor Düzenlenmeyecek İşyerleri
Madde 7 — Meslek Mensupları;
a) Hariçten işçi çalıştırılmaksızın daimi nitelikteki işyerlerinin sigortalıları ile yapılan işler,
b) Piyasadan hazır halde alınıp satılan mal teslimine ilişkin işler,
Hakkında bu Yönetmelik hükümlerine göre rapor düzenleyemez.
Rapor Düzenleme Sınırı
Madde 8 — Meslek mensuplarınca rapor düzenlenebilecek işlerin istihkak ve maliyet tutarlarının sınırları Kurum Yönetim Kurulunca belirlenir.
Rapor Düzenleme Şekli
Madde 9 — İlişiksizlik belgesi verilebileceğine ilişkin rapor; ihaleli işler için örneği bu Yönetmeliğin 4 no’lu ekinde bulunan, özel bina inşaatı işyerleri için de, örneği bu Yönetmeliğin 5 no’lu ekinde bulunan hesaplama cetveli de düzenlenmek suretiyle Ek:1 de bulunan rapor kapağına ilişik ve Ek:2 de kayıtlı şekle uygun olarak daktilo veya bilgisayar ile düzenlenir.
Meslek mensupları, düzenledikleri raporun her sayfasını paraflar, rapora, rapor tarihinden önceki üç ay içinde bağlı oldukları meslek odasından alınan, örneği bu Yönetmeliğin 3 no’lu ekinde bulunan faaliyet belgesi ile işverenle yaptıkları sözleşmenin aslını veya noterden onaylı bir suretini eklemek zorundadır.
Raporlar üç nüsha düzenlenerek, bir nüshası meslek mensubunca dilekçe ekinde ilgili Üniteye, bir nüshası işverene verilir, diğer nüshası da raporu düzenleyen meslek mensubu tarafından gerektiğinde ibraz edilmek üzere, Kuruma verildiği tarihten itibaren beş yıl süre ile saklanır.
Bu şekle uygun olmayan, silinti veya kazıntı bulunan raporlar, düzeltilmek üzere gerekçeli yazı ekinde meslek mensubuna iade edilir. Meslek mensubu, gerekli düzeltmeleri yazının tebliğinden itibaren en geç 15 gün içinde yaparak yeniden düzenleyeceği raporu Üniteye intikal ettirir.
Meslek Mensuplarının Eğitimi
Madde 10 — Bu Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde rapor düzenlenmesi konusunda, Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliğince, Kurum ile işbirliği yapılarak meslek mensuplarına gerekli eğitim verilir.
Rapor Düzenlenemeyecek Haller
Madde 11 — İşverenin veya aracının defter ve belgelerini düzenleyen meslek mensupları, aynı işveren ve aracı için veya kendilerinin, boşanmış dahi olsa eşinin usul ve furuundan birinin veya (bu derece dahil) üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarının ya da bunların yönetici oldukları veya yönetimde görev alarak ortak oldukları işyerleri hakkında rapor düzenleyemez.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Meslek Mensuplarının Düzenleyecekleri
Rapordan Doğan Sorumlulukları
Sorumluluk
Madde 12 — Meslek mensupları, gerçeğe aykırı rapor düzenleyerek Kurum zararına sebebiyet verdikleri takdirde, oluşan Kurum zararından işveren ile birlikte ve müteselsilen sorumludurlar. Bu durumda ilgililer hakkında ayrıca genel hükümlere göre işlem yapılır.
Düzenledikleri rapor ile Kurum zararına sebebiyet verdiği Kurumca tespit edilen meslek mensuplarınca daha sonra düzenlenen raporlar da işleme konulmaz.
Şirket halinde çalışılması halinde, düzenlenecek raporlardan doğacak cezai ve mali sorumluluk raporu düzenleyen meslek mensubuna aittir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
Yürürlük
Madde 13 — Bu Yönetmelik hükümleri 1/5/2004 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 14 — Bu Yönetmelik hükümlerini Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanı yürütür.