Amortisman Uygulaması
Bülent AK
Yeminli Mali Müşavir
Eski Hesap Uzmanı, Eski Ankara Defterder Yrd.
bulentak@akymm.com.tr
Bilindiği üzere, Vergi Usul Kanunu’nun 315. maddesi uyarınca, “Normal Amortisman” uygulamasında, mükellefler amortismana tabi iktisadi kıymetlerinin değerini % 20 oranından fazla olmamak üzere, serbestçe belirledikleri oranlar üzerinden itfa etmekteydi. Ancak, arazi ve binalar ile % 20’den daha yüksek oranda amortismana tabi tutulan kıymetler ile bunlara uygulanacak amortisman oranları Maliye Bakanlığı tarafından belirlenmekteydi.
5024 sayılı Kanunla yapılan yeni düzenleme sonucunda; mükelleflerin amortismana tabi iktisadi kıymetlerini Maliye Bakanlığı’nın tespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden itfa edeceği ve ilan edilecek oranların belirlenmesinde ise iktisadi kıymetlerin faydalı ömürlerinin dikkate alınacağı hükme bağlanmıştır.
Yapılan yeni düzenleme çerçevesinde; Maliye Bakanlığı iktisadi kıymetlerin faydalı ömürlerini de dikkate alarak amortisman oranlarını belirlemiş ve 28.04.2004 tarih ve 25446 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 333 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile ilan etmiştir.
Diğer taraftan, 5024 sayılı Kanun’la Vergi Usul Kanunu’na eklenen geçici 26. maddede, 01.01.2004 tarihinden önce aktife giren iktisadi kıymetler için, aktife alındıkları yılda yürürlükte olan sürelere göre amortisman ayrılmasına devam olunacağı hükme bağlanmıştır.
Ayrıca, 5024 sayılı Kanun’un geçici 1. maddesinde; dileyen mükelleflerin, 2004 yılının (kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2004 yılında biten hesap döneminden sonra başlayan) ilk geçici vergi döneminde beyan edecekleri geçici vergi matrahının tespitinde; enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümler yerine 5024 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeler öncesindeki hükümleri dikkate alabilecekleri belirtilmiştir.
Ancak, söz konusu Kanunun geçici 1. maddesiyle, bu değişikliklerin uygulanması için tanınan erteleme hükümlerinden yararlanılmasına ilişkin süre de çok yetersiz kalmış ve bu sürenin uzatılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır. 16.07.2004 tarihinde Meclis Genel Kurulu’nda kabul edilen 5228 sayılı Kanun’la, belirtilen maddede yapılan ibare değişikliğiyle ek süre kazanılmıştır.
Buna göre, 31.12.2003 tarihi (kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2004 yılında biten hesap döneminin sonu) itibariyle aktif toplamı 7,5 trilyon Türk Lirasını veya hesap dönemine ait ciroları toplamı 15 trilyon Türk Lirasını aşmayan mükelleflerden dileyenlere, 31.12.2003 tarihli bilançolarını düzeltmeleri ve 2004 yılına ilişkin geçici vergi dönemlerinde 5024 sayılı Kanun öncesindeki hükümlere göre vergi matrahlarını tespit etmeleri için süre verilmektedir. Düzeltme yapılmaması yönündeki tercihin, tüm geçici vergi dönemlerini ve 31.12.2003 tarihli bilançoları da kavrayacak şekilde kullanılacağı tabidir.
Diğer taraftan, 5228 sayılı Kanun Meclis Genel Kurulu’nda kabul edilmiş, ancak henüz Cumhurbaşkanlığı Makamınca onaylanmış ve Resmi Gazete’de yayımlanmış değildir. Söz konusu hüküm Kanun’un yayım tarihinde yürürlüğe gireceğinden, uygulama için belirtilen prosedürün yerine getirilmesinin izlenmesinde yarar bulunmaktadır. Bu yazı söz konusu düzenlemenin yayımlanarak, yürürlüğe gireceği varsayımıyla ele alınmıştır.
Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, amortismana tabi iktisadi kıymetlerde amortisman uygulamasına yönelik açıklamalarımıza aşağıda yer verilmiştir.
1. 01.01.2004 Tarihinden Önce Aktife Giren İktisadi Kıymetler İçin Amortisman Uygulaması :
01.01.2004 tarihinden önce aktife giren iktisadi kıymetler için 5024 sayılı Kanundan önce yürürlükte bulunan hükümlere göre amortisman ayrılmaya devam edilecektir. Ancak bu kıymetlerin amortisman ayrılmasına esas bedeli, 31.12.2003 tarihi itibariyle yapılacak enflasyon düzeltmesinden sonraki değerleri olacaktır.
Geçici 1. madde hükmünden yararlananların ise, 31.12.2003 tarihi itibariyle enflasyon düzeltmesi yapılmamış değerler üzerinden amortisman ayırmaya devam etmesi gerektiği düşünülmekle birlikte, Bakanlığın konuya ilişkin açıklık getirmesinde yarar bulunmaktadır.
2. 2004/1 Geçici Vergi Dönemi İçin, 31.12.2003 Tarihinden Sonra Aktife Giren Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler İçin Belirlenen Amortisman Uygulaması :
2.1. Geçici 1. Madde Hükmünden Yararlananların Durumu :
5024 sayılı Kanunun geçici 1. maddesindeki hükümden yararlanarak, 31.12.2003 tarihli bilançolarını 10 Mayıs 2004 tarihi yerine 10 Ağustos 2004 tarihine kadar düzeltme hakkından yararlananlar, 2004 yılının ilk geçici vergi döneminde beyan edecekleri vergi matrahlarını hesaplarken, 01.01.2004 – 31.03.2004 tarihleri arasında iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetleri için Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinin 5024 sayılı Kanunla değişmeden önceki hükümlerini dikkate alacaklardır.
2.2. Geçici 1. Madde Hükmünden Yararlanmayanların Durumu :
Vergi Usul Kanunu’nun 315. maddesinde 5024 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle, amortisman oranlarının iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri de dikkate alınmak suretiyle Maliye Bakanlığı’nca belirleneceği belirtilmiştir.
Maliye Bakanlığı, bu hükme istinaden 333 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile iktisadi kıymetlerin kullanıldıkları yerler itibarıyla uygulanacak amortisman oranlarını belirlemiştir.
Geçici 1. madde hükmünden yararlanmayan mükellefler; 31.12.2003 tarihinden sonra iktisap edecekleri amortismana tabi kıymetlerini, Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişen hükümlerine göre amortismana tabi tutulacak olup, amortisman oranını söz konusu tebliğe ekli listeden bularak uygulayacaklardır.
3. 2004/2,3,4 Geçici Vergi Dönemleri İçin, 31.12.2003 Tarihinden Sonra Aktife Giren Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler İçin Belirlenen Amortisman Uygulaması :
3.1. Geçici 1. Madde Hükmünden Yararlananların Durumu :
5024 sayılı Kanun’un, 5228 sayılı Kanun’la değişik geçici 1. maddesindeki hükümden yararlanacaklar, 2004 yılının 2, 3 ve 4. geçici vergi dönemlerinde beyan edecekleri vergi matrahlarını hesaplarken, 01.01.2004 – 31.12.2004 tarihleri arasında iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetleri için Vergi Usul Kanununun 315. maddesinin 5024 sayılı Kanunla değişmeden önceki hükümlerini dikkate alacaklardır.
3.2. Geçici 1. Madde Hükmünden Yararlanmayanların Durumu :
Geçici 1. madde hükmünden yararlanmayan mükellefler; 31.12.2003 tarihinden sonra iktisap edecekleri amortismana tabi kıymetlerini, Vergi Usul Kanununun 5024 ve 5228 sayılı Kanunlarla değişen hükümlerine göre amortismana tabi tutulacak olup, amortisman oranını söz konusu tebliğe ekli listeden bularak uygulayacaklardır.