Rüknettin Kumkale
YMM
SERMAYE AZALTILMASI İLE İLGİLİ YAPILACAK İŞLEMLER VE İLGİLİ MEVZUAT
1. Genel Olarak Sermayenin Azaltılması
1.1. Açıklamalar ve Şartlar
Sermayenin azaltılması Türk Ticaret Yasasının 396, 397 ve 398 maddelerine göre yapılabilmektedir. Türk Ticaret Yasasının bu hükümlerine göre ancak şirket alacaklılarının haklarının tamamını karşılayacak miktarda aktif mevcut olduğu, mahkemece atanacak bilirkişi tarafından tespit edilmedikçe esas sermayenin azaltılmasına karar verilemez.
Şirket iki sebeple sermayenin azaltılmasına karar verebilmektedir.
- Şirketin faaliyetini karşılayan kısımdan arta kalan sermayenin şirket bünyesinden çıkartılarak pay sahiplerine geri verilmesi, yani sermayenin bir kısmının fazla olup kullanılmıyor olması gerekmektedir.
- Şirket bünyesinde ortaya çıkan gerçek zararların ortadan kaldırılması istenmelidir.
Türk Ticaret Yasası’nın 528. Maddesi “ esas sermayenin azaltılması hali müstesna olmak
üzere, ortakların koymayı taahhüt ettikleri sermayenin ödenmesi tecil olunamayacağı gibi
ortakların bu borçtan ibra edilmeleri de caiz değildir.” hükümlerini taşımaktadır. Bu hükümlere
göre, sermayenin azaltılmasında ortakların sermaye taahhüt borçları bulunduğu takdirde bu
taahhüt tecil edilebilmektedir.
1.2.Sermayenin azaltılmasında uygulanacak yöntemler
– Payların itibari değerlerinin düşürülmesi
– Pay sayısının azaltılması
– Payların birleştirilmesi : bu konuda anasözleşmede açıklık bulunmalı yada genel kurul toplantısında ortakların izni alınmalıdır.
1.3. Yapılacak İşlemler
- Yönetim kurulu kararının alınması
- Anasözleşme tadil metninin hazırlanması
- Şirketin öz sermayesinin tespiti ve Türk Ticaret Yasası hükümlerine göre şirket alacaklılarının haklarının tamamını karşılayacak miktarda aktif mevcut olduğunun tespiti içinmahkemece bilirkişi atanmasını isteme ve rapor alınması
- Anonim şirketlerde genel kurul kararının alınması
- Ticaret sicili memurluğunda tescil işleminin yaptırılması
- Türkiye ticaret sicili gazetesinde ilân
- İLGİLİ MEVZUAT
2.1. Türk Ticaret Yasası’ndaki hükümler
Konu Türk Ticaret Yasası’nın 396,397 ve 398 maddelerine göre yapılabilmektedir. Bu Yasa Maddeleri Aşağıya Çıkartılmıştır.
III – Esas sermayenin azaltılması:
- Karar:
Madde 396 – Bir şirket, sermayesini azaltarak azaltılan kısmın yerine geçmek üzere tamamen ödenecek yeni hisse senetleri çıkarmak niyetinde değilse umumi heyet, esas sermayenin itibari kıymetine dair esas mukavelenin hükümlerinin değiştirilmesine karar verir; şu kadar ki; idare meclisinin talebi üzerine mahkemece tayin edilecek üç bilirkişi tarafından verilecek müşterek bir raporla, esas sermayenin azaltılmasına rağmen şirket alacaklılarının haklarını tamamen karşılayacak miktarda aktifler mevcut olduğu tespit edilmiş olmadıkça böyle bir karar
verilemez.
(Değişik: 16/6/1989-3585/3 md.) Bu hususta 388 inci maddenin üçüncü ve dördüncü fıkrası hükümleri uygulanır. Kararda bilirkişi raporunun sonucu açıklanarak sermaye azaltılmasının ne tarzda yapılacağı gösterilir.
Esas sermayenin azaltılmasından kayıtlara göre doğacak bir kazanç münhasıran itfalar için kullanılabilir.
(Değişik: 24/6/1995 – KHK-559/8 md.) Esas sermaye hiç bir suretle bu Kanunun 272 nci maddesi ile belirlenen asgari sermaye miktarından aşağı indirilemez.
- Alacaklıları davet:
Madde 397 – Umumi heyet esas sermayenin azaltılmasına karar verdikten sonra idare meclisi bu kararı 37 nci maddede anılan gazetede ve aynı zamanda esas mukavele ile muayyen şekilde üç defa ilan ederek 37 nci maddede anılan gazetedeki üçüncü ilandan itibaren iki ay içinde alacaklarını beyan etmek suretiyle ödeme veya teminat isteyebileceklerini alacaklılara bildirir. Şirketçe malum olan alacaklılara ayrıca davet mektupları gönderilir.
Esas sermaye zararlar neticesinde bilançoda husule gelen bir açığı kapatmak maksadıyla ve bu açıklar nispetinde azaltılacak olursa idare meclisince alacaklıları davetten ve bunların haklarının ödenmesinden veya temininden vazgeçilebilir.
- Kararın icrası:
Madde 398 – Esas sermaye, ancak alacaklılara verilen müddetin bitmesinden ve beyan edilen alacakların ödenmesinden veya temin edilmesinden sonra fiilen azaltılabilir.
Azaltma kararının icrası için hisse senetleri miktarının mübadele veya damgalanmak suretiyle veyahut diğer bir tarzda azaltılmasına lüzum görüldüğü halde yapılan ihtara rağmen geri verilmemiş olan hisse senetleri, şirketçe iptal edilebilir.
Mübadele için şirkete geri verilmesi zımnında yapılan tebliğlere, geri verilmeyen senetlerin iptal olunacağı hususu da yazılır.
Pay sahiplerinin mübadele olunmak üzere şirkete geri verdikleri hisse senetlerinin miktarı, karar gereğince mübadeleye yetmezse bu senetler iptal olunarak bunların mukabilinde verilmesi gereken yeni senetler satılıp paylarına düşen miktar şirkette saklanır.
Yukarı ki fıkralarla 396, 397 nci maddelerde yazılı şartlara riayet edilmiş olduğunu gösteren vesikalar ibraz edilmedikçe esas sermayenin azaltılmasına dair karar ve sermayenin gerçekten azaltılmış olması keyfiyeti, ticaret siciline kaydolunamaz.
2.2. Ticaret Sicil Nizamnamesi’ndeki Hükümler
Sermayenin azaltılması Ticaret Sicil Nizamnamesinin 64. Maddesinde hüküm altına alınmıştır.
- D) Esas Sermayenin azaltılması:
Madde 64 – Esas sermayenin azaltılması ilişkin kararın tescil edilebilmesi için mahkemece tayin edilecek üç bilirkişi tarafından ittifakla verilen raporda, sermayenin azaltılması rağmen şirket alacaklılarının haklarını tamamen karşılayacak miktarda aktifler bulunduğunun, bu aktiflerin nelerden ibaret olduğunun ve bunlara ne şekilde değer biçilmiş bulunduğunun açıkça gösterilmiş olması şarttır.
Esas sermayenin azaltılmış olduğunun tescili için İdare Meclisince alacaklılarının Türk Ticaret Kanunun 397 nci maddesi hükmünce alacaklarını bildirmeye çağrılmış olmaları ve şirketçe adresleri bilinen alacaklılara mektup gönderilmiş olması ve azaltma kararının yerine getirilmesine alacaklıların alacaklarını bildirmeleri için verilmiş olan müddetin geçmesinden sonra başlanılmış bulunması şarttır. bundan başka iptal edilen veya ortaklardan geri alınan senetlerin değerleri ve sayıları ile ortaklara yeniden verilen senetlerin değer ve sayılarını gösteren ve kanuna uygun şekilde kurulmuş bulunan defterlerdeki yazıların noterce tasdikli örneklerinin ibrazı dahi lazımdır.
Sermaye azaltılmasının zarar neticesinde meydana gelen bilanço açığını kapatmak maksadıyla yapıldığı hallerde İdare Meclisince alacaklıların çağrılarak haklarının ödenmesinden veya temininde vazgeçilmesine karar verildiği takdirde, bu muamelelerin delilleri aranmaz.
Türk Ticaret Kanunu’nun 329 ncu maddesinin birinci fıkrasının birinci bendi hükmünce devralınmış olan hisse senetlerinin ortadan kaldırılmasına ait zaptın ticaret siciline verilmesi üzerine bunun muhtevası kısaca tescil olunur.
Sermayenin azaltılması muamelesinin tamamlanmış olduğuna ait tescilde ortadan kaldırılan hisse senetlerinin sayısı ve mecmuu değeri ve ortaklara verilen veya ortaklar elinde kalan hisse senetlerinin sayısı ile mecmuu değeri gösterilir. (T.Ticaret Kanununun 396, 397, 398, 329 fıkra I bent I ve fıkra 2 cümle I).
2.3.Genel Kurul toplantısı ile ilgili hükümler
- Ağustos. 1996 Tarih Ve 22720 Sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan “Sermaye Şirketlerinin Genel Kurul Toplantıları Ve Bu Toplantılarda Bulunacak Sanayi Ve Ticaret Bakanlığı Komiserleri Hakkında Yönetmelik “ in Toplantı ve Karar Nisapları başlıklı 24. Maddesinde Anonim Şirketlerin Genel Kurullarında Şirketin Sermayesinin azaltılması halinde aranacak Toplantı ve Karar Nisapları açıklanmaktadır.
Not : Sermaye Azaltılması ile ilgili konuların altı çizilmiştir.
Toplantı ve Karar Nisapları
Madde 24 – Anonim Şirketler: Anasözleşmede daha ağır bir nisap öngörülmemişse genel kurul toplantılarında gerekli olan toplantı ve karar nisapları aşağıda gösterilmiştir.
a) Olağan genel kurul toplantı gündemini oluşturan konuların görüşüleceği genel kurul toplantısında şirket sermayesinin en az 1/4 ünü temsil eden pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunmaları şarttır. İlk toplantıda bu nisabın bulunmaması halinde yapılacak ikinci toplantıda hazır bulunan pay sahipleri veya vekillerinin temsil ettikleri sermayenin miktarı ne olursa olsun müzakere yapmaya ve karar vermeye yetkilidir.
b) Şirketin tabiyetini değiştirmek veya pay sahiplerinin taahhütlerini artırmak hususundaki müzakereler için bütün pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunmaları şarttır.
c) Şirketin mevzu veya nev’inin değiştirilmesine ilişkin genel kurul toplantılarında şirket sermayesinin en az üçte ikisine sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması şarttır. İlk toplantıda bu nisabın sağlanamaması durumunda yapılacak ikinci toplantıda ise esas sermayenin yarısına sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunmaları gerekir.
d) Yukarıda (b) ve (c) bentlerinde belirtilen hususlar dışındaki değişiklikler ile şirket sermayesinin arttırılması veya azaltılması için yapılacak genel kurul toplantılarında şirket sermayesinin en az yarısına sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması şarttır. İlk toplantıda bu nisap olmaması nedeniyle en geç bir ay içinde yapılacak ikinci toplantıda müzakere yapılabilmesi için şirket sermayesinin en az üçte birine sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması yeterlidir.
e) İmtiyazlı pay sahipleri genel kurul toplantısında müzakere yapılabilmesi için, imtiyazlı payların en az yarısına sahip pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunmaları şarttır. ilk toplantıda bu nisabın olmaması halinde en geç bir ay içinde yapılacak ikinci toplantıda imtiyazlı payların en az üçte birine sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması yeterlidir.
f) Genel kurul toplantısında tahvil ihracının müzakere edilebilmesi için şirket sermayesinin en az yarısına sahip pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunmaları şarttır. İlk toplantıda bu nisabın sağlanamaması halinde en geç bir ay içinde yapılacak ikinci toplantıda ise esas sermayenin üçte birine sahip pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması gereklidir.
g) Genel kurul toplantılarında şirketin tasfiyesi ile bir başka şirketle birleşmesinin müzakeresinin yapılabilmesi için şirket sermayesinin en az üçte ikisine sahip pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunmaları şarttır. İlk toplantıda bu nisabın olmaması halinde yapılacak ikinci toplantıda ise, esas sermayenin yarısına sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin bulunması gereklidir.
h) Genel kurul toplantısında, şirket aktiflerinin toptan satışının müzakere edilebilmesi için şirket sermayesinin en az yarısına sahip pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması şarttır. İlk toplantıda nisabın olmaması halinde en geç bir ay içinde yapılacak ikinci toplantıda esas sermayenin üçte birine sahip pay sahiplerinin veya temsilcilerinin bulunması yeterlidir.
ı) Bu maddenin (d,e,f ve g) bentlerinde sayılan hususlarla ilgili yapılan genel kurul toplantılarında belirtilen nisapların olmaması nedeniyle yapılacak ikinci toplantıların bir aylık süreden sonra yapılması halinde ilk toplantınisapları aranır.
i) Kararlar, yukarıda sayılanlardan (b) bendine göre toplanan genel kurullarda bütün pay sahiplerinin veya temsilcilerinin ittifakıyla, bunun dışındaki bentlere göre toplanan genel kurullarda ise mevcut reylerin ekseriyetiyle verilir.