Enflasyon Düzeltmesi Yapılmaması
Ö. Alparslan ARİTE
Vergi Denetmeni
alparite@yahoo.com
Giriş:
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun “Enflasyon düzeltmesi ve yeniden değerleme oranı” başlıklı mükerrer 298. maddesinde – (5024 Sayılı Kanunun 2. maddesiyle değişik; Yürürlük tarihi : 1.1.2004 ) “A) Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. …….” hükmü yer almaktadır.
Vergi mevzuatımızda esaslı değişiklikler içeren “enflasyon düzeltmesi” uygulaması, 5024 sayılı yasayla 213 sayılı VUK’na yukarıda giriş cümlesi alınan maddeyle kalıcı olarak girmiş bulunmaktadır. Bu uygulamanın kimler tarafından, hangi koşullarda ve nasıl gerçekleştirileceği son iki yıldır vergi ve muhasebe uygulamacıları ve uzmanlarını meşgul etmiş, yoğun çalışmalar yapılmıştır.
Bu yazıda: enflasyon düzeltmesi uygulaması zorunlu olan işletmelerin bu zorunluluklarını yerine getirmemeleri durumunda karşılaşacakları müeyyideler konu edilmiştir.
Enflasyon Düzeltmesinin Mahiyeti:
Uygulamayı düzenleyen esas hüküm olan Vergi Usul Kanunu’nun “Enflasyon düzeltmesi ve yeniden değerleme oranı” başlıklı mükerrer 298. maddesi, “Üçüncü Kitap ( Değerleme)”’ içinde “II. Kısım (İktisadi Kıymet Değerleri)”ın “Üçüncü Bölümü (Servetleri Değerleme)”’nde yer almaktadır. Esasen bir “değerleme” hükmü olan bu uygulama anılan maddede “mali tabloların ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması” şeklinde tanımlanmıştır.
Buna göre enflasyon düzeltmesi, mali tabloların oluşturulmasına ilişkin usul ve esaslardan biri olan amir bir hükümdür.
VUK 298. maddede enflasyon düzeltmesi yapması zorunlu olduğu belirlenen mükellefler, ticari hesaplarını kaydettikleri yasal defterlerinde ve bu kayıtlara göre tanzim edecekleri mali tablolarda enflasyon düzeltmesi uygulamasını gerçekleştirecek ve gelir/kurumlar vergisi beyannamelerinde düzeltilmiş tutarlar üzerinden matrah hesaplayarak düzeltilmiş mali tablolarını beyannamelerine ekleyeceklerdir.
Mali Tablolara İlişkin Usul ve Esaslara Uyulmamasının Müeyyidesi:
Enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmaması bu düzeltme sonucunda ilgili dönem gelir/kurumlar vergisi matrahının belirlenmesinde doğrudan sonuç doğuracak bir durumdur. Bu yönüyle, mükelleflerin doğru matrah beyan etmeleri için yasal bir gerekliliktir. Mükellefler bu düzeltmeyi yapmadıklarında Maliye Bakanlığınca yapılacak vergi incelemelerinde bu hesaplama re’sen yapılabilecektir.
Bununla birlikte mali tabloların düzenlenmesinin bir de “usul boyutu” vardır. Matrahlarda değişiklik olup olmayacağına bakılmaksızın mali tabloların belirlenen esas ve usullere göre yapılmaması özel usulsüzlük fiilleri arasında sayılmıştır.
Vergi Usul Kanunu’nun “Özel usulsüzlükler ve cezaları” başlıklı 353. maddesinin 6. bendi şöyledir: “Bu Kanuna göre belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslar ile muhasebeye yönelik bilgisayar programlarının üretilmesine ve kullanılmasına ilişkin kural ve standartlara uymayanlara (342 Seri Nolu VUK Genel Tebliği ile 1.1.2005 tarihinden itibaren) 2.700 YTL özel usulsüzlük cezası kesilir.”
Bu durumda vergi daireleri, VUK 298. madde uyarınca enflasyon düzeltmesi yapması zorunlu olduğu halde bu düzeltmeyi yapmadığı Maliye Bakanlığı vergi inceleme elemanları tarafından tespit edilen mükellefler için VUK 353/6. madde gereğince özel usulsüzlük cezası kesecektir.
Sonuç:
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. enflasyon düzeltmesi yapması zorunlu olduğu belirlenen mükellefler, ticari hesaplarını kaydettikleri yasal defterlerinde ve bu kayıtlara göre tanzim edecekleri mali tablolarda enflasyon düzeltmesi uygulamasını gerçekleştirmek ve gelir/ kurumlar vergisi beyannamelerinde düzeltilmiş tutarlar üzerinden matrah hesaplayarak düzeltilmiş mali tablolarını beyannamelerine ekleyeceklerdir. Bu zorunluluğa uyulmaması VUK 353/6. madde gereğince özel usulsüzlük cezası kesilmesini gerektirmektedir.
Mükelleflerin anılan ceza uygulaması ile karşı karşıya kalmamaları için enflasyon düzeltmesi uygulamasını doğuracağı vergi avantajı yada dezavantajlarıyla ilişkilendirmeksizin gerçekleştirmeleri lehlerine olacaktır.