İşyerinde sigara içmek işten çıkartma
Hüseyin İrfan FIRAT
Personel ve İnsan kaynakları Yönetimi Danışmanı
Günümüzde sigara kullanımının insan sağlığı açısından her geçen gün sayısız zararları ortaya çıkıyor. Dünya Sağlık Örgütünün bir araştırmasına göre sigara her yıl 5 milyon insanın ölümüne yol açıyor. Bu rakamın önümüzdeki 20 yıl içinde 2 katına çıkması bekleniyor. Tüm bu olumsuz tespitlere karşın yine Dünya Sağlık Örgütünün tahminlerine göre, dünyada 1,3 milyar civarında olan sigara kullanıcılarının sayısı 2025 yılında 1,7 milyarı bulacak.
Bu tespitlere sürekli yenileri eklene dursun biz konuya bir de İnsan Kaynakları ve İş hukuku yönünden bakalım istedik.
Aslında sigara kullanımı işletmelerde de ciddi sorunlardan biri. İş esnasında sigara içen çalışanlara pasif içici konumuna düşen iş arkadaşları tarafından hiçte sıcak bakılmıyor. Duman altı bir ortamda çalışmanın verimliliklerine olumsuz etkisi nedeni ile iş ortamlarında sigara içilmemesini isteyen bu çalışanlara karşılık, sigara kullanan çalışanlar ise sigara alışkanlıklarını yerine getirememelerinden dolayı verimliliklerinin düştüğünü ve kendilerine ayrımcılık yapıldığı görüşünü dile getiriyorlar.
Bu konuya pek çok işletme daha işin başında çözüm getirmeye çalışıyor. İş başvuru formlarında ve işe alma mülakatlarında en sık sorulan sorulardan biri de “sigara kullanıyormusunuz” sorusudur .
Diğer taraftan nitelikli bir adayı ya da çalışanı sadece sigara kullanımı gibi bir nedenden dolayı göz ardı etmek istemeyen işletme yönetimleri bu konuya kuruluşlarında sigara içme ortamları oluşturarak çözüm getirmeye çalışmaktadırlar. Ancak, bu çözüm sık aralıklarla sigara içen çalışanların sürekli iş ortamlarını terk etmeleri ve iş konsantrasyonlarının bozulması bakımından sorunlara neden olmaktadır.
İşletme yönetimlerinin iş yerlerinde belirli alanlar dışında sigara içilmesini disiplin altına almak bakımından bu konuda işyeri yönetmeliklerine madde koymaları ve disiplin kuralları uyguladıklarını sıkça görüyoruz.
Peki ama bu konudaki kurallara uyulmamasının yaptırımlarının sınırları neler olabilir? Başka bir deyişle işyerinde sigara kullanımı bir personele verilecek en ağır disiplin cezası olan İş Yasamızın 25/2 maddesi çerçevesinde iş sözleşmesinin sona erdirilmesine sebep olabilir mi?
4857 sayılı İş Yasamızın 25/2. maddesi aslında bilindiği gibi işverene haklı nedenle derhal fesih hakkı sağlayan düzenlemeleri içermektedir. Bu maddeye dayanarak haklı fesih nasıl söz konusu olabilir diye düşünenler için söz konusu maddenin (ı) fıkrasını hatırlatmak isteriz.
’’ ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.’’
Görüldüğü gibi fıkra iş güvenliği ile ilgilidir. Dolayısı ile işveren tarafından sigara içme eylemi gerekçe gösterilerek yapılan fesihler bu maddeye dayandırılmaktadır.
Dilerseniz somut bir örnek olması bakımından yakın tarihli bir yüksek mahkeme kararını inceleyelim;
Olayımızda İşveren işçinin iş sözleşmesini belirlenen alan dışında sigara içmesini gerekçe göstererek haklı nedene dayanarak sona erdirmiştir [1].
İşçi ise iş sözleşmesinin haklı bir nedene dayanmadan sona erdirildiği gerekçesi ile dava açmıştır. Yerel mahkeme işçiyi haklı bularak tazminata karar vermiş ancak, işveren temyize gitmiştir.
Dava konusunu inceleyen yüksek mahkeme özetle aşağıdaki gibi hüküm kurmuştur.
‘’ Davacı işçinin işyerinde yemekhaneye giden yolda sigara içtiği dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır. İş yerinde bu iş için ayrılan özel bölüm dışında sigara içilmesinin yasaklandığı da güvenlik talimatlarıyla sabittir.
Olay yerinin gösterildiği krokide de fabrika binası dışında ancak fabrika sahası içersinde bir sigara içme yerinin bulunduğu görülmektedir.Ancak davacı işçi işverence tahsis edilen sigara içilen bölüm dışında ve yangın tehlikesi taşıyan bir bölgede sigara içmiştir.
Bu durumda davacı işçi tarafından bu iş için ayrılmış özel bölüm dışında sigara içilerek işyeri güvenliğinin tehlikeye düşürüldüğü dosya içeriği ile sabit olmuştur.’’
Diyerek davanın reddine karar vermiş ve iş sözleşmesini iş güvenliğini ihlal nedeniyle sona erdiren işvereni haklı bulmuştur. Ayrıca belirtmeliyiz ki Yargıtayımızın aynı konuda daha önce de verilmiş benzer kararları da mevcuttur. [2]
Sonuç olarak bu yazımızla umarız ki sigaranın zararlarına bir ilave de biz yapmış olduk. Ve dileriz bırakmayı düşünenler için, sigarayı bırakma kararlarında bu konunun da katkısı olur.
[1] Y.9.H.D. E.2004/1834 – K.2004/24692 – T.02.11.2004
[2] Y.9.H.D. 1997/4276