Faturanın Basımı
Rüknettin KUMKALE
Yeminli Mali Müşavir
rkumkale.ymm@gmail.com
1. Faturanın Basımı ile İlgili Genel Kaideler
Vergi Usul Yasası uyarınca vergi mükellefleri tarafından kullanılan belgelerin basım ve dağıtımını düzenleyen yönetmelik 02.02.1985 tarih ve 18654 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Bu yönetmelik daha sonra 26 Ocak 1989 tarih ve 20061 sayılı Resmi Gazetede ve 25 Mayıs 1999 tarih ve 23705 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmeliklerle değiştirilmiştir.
Sözü edilen yönetmeliğin 13. maddesinin 25 Mayıs 1999 tarihinde değiştirilmesinden önceki hükmüne göre mükellefler kullanacakları belgeleri bastırmadan veya notere tasdik ettirmeden önce bağlı bulundukları vergi dairesinden izin almak mecburiyetinde idiler. Bu hüküm 25 Mayıs 1999 tarihinde yapılan değişiklikle kaldırılmıştır. Ayrıca bu konuya açıklık getirmek amacıyla 274 sıra no.lu Vergi Usul Yasası Genel Tebliği çıkarılmıştır.
Vergi Usul Yasası uyarınca mükellefler tarafından kullanılan faturanın kullanılmadan önce Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilen anlaşmalı matbaalara bastırılması veya anlaşmalı matbaalar dışındaki yerlerden temin ediliyorsa noterlerde tasdik ettirilmesi gerekmektedir.
Faturanın tasdik zamanı ile ilgili bir kayıt şartı bulunmamakla beraber, esas olan, kullanılmadan önce tasdik işleminin yaptırılmış olmasıdır.
Mükellefler işletmelerinin iş hacimlerini dikkate alarak muhtelif zamanlarda kullanacakları faturalarını bastırabilmelidirler. Bir hesap dönemi sonunda ellerinde kullanılmamış basılı faturası kalanlar bunları müteakip dönemlerde de kullanabilmektedirler.
Faturalar en az bir asıl bir örnek olarak bastırılmak zorundadır.
Aynı müessesenin muhtelif şube ve kısımlarında her biri aynı numara ile başlamak üzere ayrı ayrı faturalar kullanıldığı takdirde, bu faturalara şube ve kısımlarına göre, şube ve kısmın isimlerinin basılması veya özel işaretle seri tefriki yapılması mecburidir.
Ayrıca faturaların basım ve dağıtımını yapan matbaa işletmecisi, bu belgelerin alt kısmına dipnot şeklinde, adını, soyadını varsa ticari unvanını, bağlı bulunduğu vergi dairesi ve hesap numarasını, adresini ve belgenin basım yılını yazacaklardır.
Yine matbaa işletmeleri, basım ve dağıtımını yapacakları belgelerin ön yüzünün üst orta kısmına gelecek şekilde defterdarlıkça gösterilecek özel işareti (amblem), koyacaklardır.
Bilgi işlem makinelarıyla düzenlenen faturaların basım ve dağıtımı da anlaşmalı matbaalarca yapılacak, bu faturalarda da belirtilen bilgilerin tamamı bulunacak, ancak yönetmelikte belirtilen ebatlara uyulmayabilecektir.
2. Matbaaya Müracaat
Matbaa işletmecisi faturayı basmadan önce mükelleflerin kimliğini, mükellef adına hareket edenin ise yetki belgesiyle birlikte kimliğini tespit etmek zorundadır. Basım sırasında faturada bulunması gereken bilgileri, mükellefe ait olan ve vergi dairesince verilmiş bulunulan mükellef sicil kartından, mükellefe ait bir tahakkuk fişinden veya vergi dairesince verilmiş resmi bir yazıdan tespit edecektir.
3. Notere Müracaat
Mükellef tasdiksiz şekilde bir matbaaya bastırmış olduğu faturalarını notere müracaat ederek tasdik ettirebilir. Noter faturayı tasdik etmeden önce mükellefin kimliğini, mükellef adına hareket edenin ise yetki belgesiyle birlikte kimliğini tespit etmek zorundadır. Tasdik sırasında, kendisine getirilen faturaların üzerinde bulunan bilgilerin, mükellefe ait olan ve vergi dairesince verilmiş bulunan mükellef sicil kartından, mükellefe ait bir tahakkuk fişinden veya vergi dairesince verilmiş bir yazıdaki bilgiler ile karşılaştıracaktır.
4. Tasdik Mecburiyeti Olmayanlar
Genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyelere ve köyler ile bunların teşkil ettikleri birliklere ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya işletilen müesseseler ile 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri hakkında Yasa hükmünde kararnamede tanımı yapılan teşebbüs, teşekkül, kuruluş, müessese, bağlı ortaklık, iştirak ve işletmeler tasdik mecburiyetine tabi olmaksızın Vergi Usul Yasasının ilgili hükümlerinde sözü edilen belgeleri düzenleyebilmektedirler. Ancak bu kuruluşlar kullanacakları belgelerin üzerine “Vergi Usul Kanunu Yönetmelik Hükümleri Tabi Değildir” ibaresini kaşe ile basacaklar veya matbaa baskısı ile belirteceklerdir.
Kamu kurumları ve iştirakleri ile ortaklarının anlaşmalı matbaalara belge bastırmaları gerekmez. (Maliye Bakanlığı Özelgesi, 06.12.1995, B.07.0.GEL.0. 50/5010-4-67649) (Kaynak: Şükrü Kızılot, Danıştay Kararları, Cilt: 3, s: 983, Yaklaşım Yayınları, Ankara)
5. Belgeleri Maliye Bakanlığı İle Anlaşması Olmadığı Halde Basanlar ile Sahte Olarak Basanlar veya Bu belgeleri Kullananlar
Vergi Usul Yasamızın 4369 Sayılı yasa ile 01.01.1999 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere değiştirilen Kaçakçılık suçları ve cezaları başlıklı 359. maddesinin (b) bendinin (2) no.lu alt bendi “Belgeleri Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Olmadığı Halde Basanlar İle Sahte Olarak Basanlar Veya Bu Belgeleri Kullananlar” ile ilgili hükümleri düzenlemiştir.
5.1. Konu
5.1.1. Belgeleri Anlaşması Olmadığı Halde Basanlar
Belgelerin basımını gerçekleştiren matbaa işletmecisinin, Maliye Bakanlığı veya Defterdarlıkla arasında belgelerin basımı ve dağıtımı anlaşması yapılmamış veya yapılmış olan anlaşma fesh edilmiş ya da süresi bitmiş olmasına karşın yenilenmemiştir. Bu durumların tamamında da belgeleri basan matbaa işletmesinin, bu basım ile ilgili olarak yetkisi bulunmamaktadır.
Bu durumda basılan belgelerin hukukî değerden yoksun olduğunu söylememiz gerekmektedir.
Anlaşması olmayan matbaa da basılan belgenin düzenlenip verilmesi halinde kullananın sorumlu tutulabilmesi için önceden belgenin bu niteliğini bilmesi veya sonradan öğrenmesine rağmen kullanması gerekir. Gerçek muamele veya durumun tarafı olan kullanan mükellefin kendisine verilen belgenin bu niteliğini bilmiyorsa suç kastıyla hareket ettiği kabul edilemez. (Nuri Ok, Ahmet Gündel. Vergi Kaçakçılığı Suçları. Seçkin Yayınları Nisan 2002 Sayfa. 353).
Matbaalarda belge bastırma durumunda bulunan iyi niyetli mükelleflerin bu duruma karşı dikkatli olmaları gerekmektedir.
Belgeleri kullanmaya başladıktan sonra matbaanın yetkili olmadığını öğrenmeleri halinde, hemen bu belgeleri kullanmayı bırakmaları ve durumu Defterdarlığa bildirmeleri gerekmektedir.
Ayrıca böyle bir durumla karşılaşmamak açısından belgeleri bastırmadan önce matbaanın Maliye Bakanlığı veya Defterdarlıkla anlaşmasının olup olmadığını öğrenmeleri yerinde olacaktır.
5.1.2. Sahte Olarak Basanlar
Matbaaların belgeleri sahte olarak basmaları fiilinde çeşitli unsurlar bulunmaktadır.
Sahte Belge, Vergi Usul Yasasının 359. Maddenin b/1 bendinde “Sahte belge, gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belgedir” şeklinde tanımlanmaktadır.
O halde, sahte belge basılması fiilinde şu unsurlardan söz edebiliriz;
- Belgeyi sahte olarak basan matbaanın Maliye Bakanlığından veya Defterdarlıktan alınmış bir izninin bulunması ya da bulunmaması belgenin sahte olması halini etkilemeyecektir.
- Ayrıca sahte olarak basımda belgenin üzerinde yazılı bulunan mükellefin var olup olmadığı ile burada vergi mükellefi olarak görünen kişi ya da kurumun gerçekten vergi mükellefi olup olmadığı da önemli bulunmamaktadır.
Diğer bir anlatımla, sahte belgede;
Mükellef var olmayabilir,
Mükellef ile ilgili bilgiler gerçek değildir,
Basım mükellef tarafından talep edilmemiş dolayısıyla belge üzerinde yazılan mükellef tarafından kullanılmıyordur,
Belgenin üzerinde görünen kişi ya da kurum vergi mükellefi değildir,
Bunların yanında, sahte belgede,
Belgenin üzerinde baskı yeri olarak gösterilen matbaada bu baskı gerçekleştirilmemiştir,
Ya da belgenin üzerinde baskı yeri olarak gösterilen matbaa fiilen yoktur.
5.1.3. Basma Fiili
Basma fiili, içinde çoğaltma durumunu taşımaktadır. Sahte bir belge değişik tekniklerle (fotokopi, bilgisayar v.s) çoğaltılmış olabilir.
Bu sebeple sahte bir belgenin muhakkak bir matbaada basılmış olmasını aramamak gerekmektedir.
5.1.4. Belgeleri Kullanmak
Vergi Usul Yasası’nın 359/b-2 bendinde sayılan suç’a,
Maliye Bakanlığı ile Anlaşması olmadığı halde basanlar,
Sahte olarak basanlar
ile yukarıdaki şekilde basılan belgeleri kullananlar da dahil edilmiştir.
“Bu belgeleri kullananlar” tabirinden kasıt, bu belgeleri bilerek kullananlardır.
Vergi Usul Yasası’nın 359/b-1 maddesinde tanımını bulan “sahte belge, gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belgedir” tanımı bu durum için geçerli bulunmaktadır. Ayrıca gene bu tip belgeleri kullananlar ile ilgili olarak 359/b-1 maddesindeki hükümler geçerli olabilecektir.
Bunların yanında, belgeyi bastıran mükellef bu belgeyi muhasebe defter ve kayıtlarında gerçek muameleler için kullanıyor ve bu gerçek muameleleri de Vergi Dairesine vermiş olduğu muhtelif beyannamelere yansıtarak Vergi Dairesine bildiriyor olsa bile, bu gerçek muameleler için kullanmış olduğu belgeler Maliye Bakanlığı veya Defterdarlıklar ile anlaşması olmayan bir matbaa tarafından basılmış ise veya sahte basılmış ise açıklamasını yaptığımız Vergi Usul Yasası’nın 359. Maddesinin b-2 bendi hükümlerine dahil olacak bir kullanım ile karşı karşıya bulunuyor demektir.
5.2. Fail
Vergi Usul Yasası’nın 359/b-2 maddesinde sözü edilen “Belgeleri Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Olmadığı Halde Basanlar ile Sahte Olarak Basanlar veya Bu Belgeleri Kullananlar” tanımı ile ifadesini bulan suçların faillerini şu şekilde belirtebiliriz.
5.2.1. Anlaşması Olmadığı Halde Basanlar:
Bu suçun faili, Maliye Bakanlığı veya Defterdarlık ile baskı için anlaşma yapmamış olan veya anlaşması fesih edilmiş bulunan ya da Maliye Bakanlığı veya Defterdarlıkla yapılmış bir anlaşması olmasına karşın bu anlaşmanın süresi bitmiş olan matbaayı işletendir. Burada sözü edilen Matbaa’yı işleten tabirinden, Matbaa’nın sahibi olan gerçek kişi veya yasal temsilcisidir. Baskıyı gerçekleştiren matbaa bir tüzel kişilik ise, bu tüzel kişiyi yasal olarak temsil eden kişi veya kişilerdir.
5.2.2. Sahte Olarak Basanlar
Belgelerin sahte olarak basılması yukarıda da sözü edildiği gibi bunların muhakkak bir matbaada basılması sonucunda oluşmamaktadır. Belgelerin sahte olarak basımı, matbaalar dışında da fotokopi veya bilgisayar ortamı gibi çeşitli şekillerde gerçekleştirilebileceği gibi, bir matbaada da yaratılabilir. Bu sebeple belgeleri sahte olarak basma fiilini herkes gerçekleştirmiş olabilir.
5.2.3. Bu Belgeleri Kullananlar
Bu belgeleri kullananlar tanımı içine, kullanan gerçek kişi ise, bu kişi, kullanan tüzel kişi ise, bu tüzel kişinin yetkili organları tarafından sözü edilen tüzel kişiliği yasal olarak temsile yetkili kılınan kişi ya da kişilerdir.
6. Ceza
Vergi Usul Yasası’nın 359/b-2 bendinde tanımı bulunan “Belgeleri Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Olmadığı Halde Basanlar İle Sahte Olarak Basanlar Veya Bu Belgeleri Kullananlar” fiili ile ilgili ceza gene Vergi Usul Yasası’nın 359. Maddesinde gösterilmiş bulunmaktadır.
Buna göre sözü edilen fiilleri yapanlar hakkında onsekiz aydan üç yıla kadar ağır hapis cezası hükmolunur.
Ancak, Vergi Usul Yasası’nın 371. Maddesindeki Pişmanlık hükümlerine uygun olarak durumu ile ilgili makamlara bildirenler hakkında bu madde hükmü uygulanmaz.
Bu suçları işleyenler hakkında yukarıda yazılı bulunan cezaların uygulanması Vergi Usul Yasası’nın 344. Maddesinde sözü edilen vergi ziyaı cezasının ayrıca uygulanmasına engel teşkil etmemektedir.
