Erdal KOYUNCU
Maliye Bakanlığı
Gelirler Kontrolörü
erdal.koyuncu@gelkont.gov.tr
Ülkemizde ticaret ve sanayi odaları, ticaret odaları, sanayi odaları ve deniz ticaret odalarının, gelirlerinden ikisi de bu odaların üyeleri tarafından her yıl ödenen yıllık ve munzam aidatlardır.
1 Haziran 2004 tarih ve 25479 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5174 sayılı “Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İle Odalar ve Borsalar Kanunu” ile ticaret ve sanayi odaları, ticaret odaları, sanayi odaları, deniz ticaret odaları, ticaret borsaları ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin (TOBB) kuruluş ve işleyişine ilişkin esaslar düzenlenmiştir. Bu kanunda diğer konuların yanı sıra oda ve borsa üyelerince ödenecek aidatlarla ilgili çeşitli düzenlemelerde de bulunulmuştur. Anılan Kanunun 23’üncü maddesinde yıllık aidat ve munzam aidatlar oda gelirleri içerisinde sayılmış ve bunların ödenmesine ilişkin usul ve esaslar aynı Kanunun 24, 25 ve 77’nci maddelerinde hükme bağlanmıştır.
Yıllık aidatlar, bahse konu Kanunun 24’üncü maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; üyeler her yıl için yıllık aidat ödemekle yükümlüdür. Yıllık aidat, onaltı yaşından büyükler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde onundan az, yarısından fazla olamaz. Odaya giriş sırasında ödenen kayıt ücretinin alındığı yıl için ayrıca yıllık aidat alınmaz. Yıllık aidat miktarları TOBB tarafından çıkarılacak yönetmelikle gösterilecek usullere göre belirlenecek dereceler üzerinden ve tarifelere göre tespit olunur. Tarifeler, ilgili oda yönetim kurulunun teklifi, oda meclisinin onayı ile yürürlüğe girer. Birden fazla odaya kayıt zorunluluğunda olanlardan alınacak yıllık aidat miktarı da yönetmelikte gösterilen usullere göre tespit edilir. Yıllık aidat her yılın haziran ve ekim aylarında iki eşit taksitte ödenir. Yıl içinde kaydedilenlerin yıllık aidatları, durumun kendilerine tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. Şubelere kayıtlı olan üyeler ise, belirlenen aidatların yarısı kadar ödeme yaparlar.
Munzam aidat ödemelerine yönelik düzenlemeler de aynı Kanunun 25’inci maddesinde yer almaktadır. Buna göre; odalarca her yıl için, gerçek kişi tacir ve sanayicilerin gelir vergisine ilişkin beyannamelerinde gösterilen ticari kazanç toplamı; tüzel kişi tacir ve sanayicilerin ise ödeyecekleri kurumlar vergisine ilişkin beyannamelerinde gösterilen ticari bilanço karı üzerinden binde beş (0,005) oranında munzam aidat tahsil olunur. Birden fazla odaya kayıtlı bulunanların munzam aidatı, üye tarafından ilgili odalara eşit olarak paylaştırılmak suretiyle yatırılır. Zarar eden üyeler, o yıl için munzam aidat ödemezler. Çalışma alanları içinde birden fazla şubesi bulunan üyelerin munzam aidatı, bütün şubelerden elde ettikleri gelir veya kurumlar vergisine matrah teşkil eden ticari kazanç veya ticari bilanço karı üzerinden hesaplanır. Müstakil bilançosu yapılan kurum ve müessese şubeleri ile fabrikalarının munzam aidatı, şube veya fabrikanın bulunduğu yerin odasına ödenir. Bir tüzel kişiliğin merkez, şube ve fabrikalarının değişik yerlerde olması, fakat bilançolarının merkezde tutulması halinde, munzam aidat merkez tarafından mahalli odaya ödenir. Bu oda tahsil ettiği munzam aidatı diğer odalar arasında, izleyen takvim yılının ilk üç ayı içinde eşit olarak paylaştırır. Bütün bu hallerde bir müessesenin şubeleri ve fabrikaları ile birlikte ödeyeceği munzam aidat, o yıl için belirlenmiş bulunan yıllık aidat tavanının yirmi katını geçemez. Munzam aidat haziran ve ekim aylarında iki eşit taksitte ödenir. Önceki yıldan itibaren geçerli olarak kaydedilmesi gerekenlerin munzam aidatları ise, bu durumun kendilerine tebliğ edildiği yılın sonuna kadar ödenir. Şubelere kayıtlı üyeler, belirlenen munzam aidatın yarısı kadar ödeme yaparlar.
Anılan Kanunun 77’nci maddesinde aidatların tahsiline ilişkin olarak, süresinde ödenmeyen yıllık aidat ve munzam aidatlara 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca günlük gecikme zammı tahakkuk ettirileceği; oda aidat ve payları ile bunlara ait kesinleşen gecikme zamları ile para cezalarının tahsiline ilişkin olarak oda, borsa ve TOBB Yönetim Kurulunca verilen kararların ilam hükmünde olup icra dairelerince yerine getirileceği; aidat ve paylar ile bunlara ait kesinleşen gecikme zamları ile para cezalarının tahsil zamanaşımı süresinin beş yıl olduğu hükümleri vaz olunmuştur.
Konuyu kısaca özetlemek gerekirse: ticaret odaları, sanayi odaları, ticaret ve sanayi odaları, deniz ticaret odaları ile ticaret borsalarına kayıtlı üyelerin yıllık aidat tutarlarının, TOBB tarafından hazırlanan Yönetmelikte gösterilen usullere göre belirlenen dereceler üzerinden ve tarifelere göre tespit edileceği; munzam aidatların ise, üyelerin gelir ve kurumlar vergisine matrah teşkil eden ticari ve sınai kazançları toplamı üzerinden hesaplanacağı, üyelerin zarar etmiş olması halinde munzam aidat ödemeyecekleri 5174 sayılı Kanunun yukarıdaki maddelerinde hüküm altına alınmıştır. Yine aynı maddelerde, yıllık ve munzam aidatların her yıl haziran ve ekim aylarında iki eşit taksitle ödenmesi ve süresinde ödenmeyen aidatlar için, 6183 sayılı Kanunda belirtilen oranda gecikme zammı tahsil edilmesi hükme bağlanmıştır.
Tüm bu anlatılanlar ışığında, ticaret ve sanayi odalarına kayıtlı üyelerin 2006 yılına ilişkin yıllık ve munzam aidatlarının ilk taksitlerini 30 Haziran 2006 tarihine kadar bağlı bulundukları odalara ödemeleri gerekmektedir.
Bu yazı 1 Haziran 2006 tarihli Dünya Gazetesi’nde “Odalara ödenen yıllık ve munzam aidatlar” başlığı altında yayımlanmıştır.