Anlaşmalı Matbaaların Bilgi Formlarını Elektronik Ortamda
Adem ÖZTÜRK
Maliye Bakanlığı
Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı
Gelir Uzman Yardımcısı
adem3333@mynet.com
1-GİRİŞ
Bilgi çağı diye adlandırdığımız çağımızda internet teknolojisinin her türlü nimetlerinden nasıl ki biz bireyler hayatımızın birçok alanında faydalanıyorsak devlet de bir çok faaliyetlerinde bu teknolojiden yararlanmaktadır. Hem hizmet kalitesinin yükseltilmesi ve hem de hizmet maliyetinin ucuzlaması için Devletin de hizmetlerinde azami ölçüde internetten faydalanması gerekmektedir. Vergi uygulaması açısından elektronik beyanname ile başlayan bu süreç matbaaların bilgi formlarını elektronik ortamda internetten göndermeleri mecburiyeti ile devam etmektedir. Makalemizin konusu matbaa işletmecilerinin basım ve dağıtımını yaptıkları belgelere ait bilgi formlarını elektronik ortamda internet üzerinden göndermeleri ve bu arada ortaya çıkan bazı belirsizlikler oluşturmaktadır.
2-YASAL MEVZUAT
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun “Yetki” başlıklı mükerrer 257’nci maddesinin ikinci fıkrasında “Bu Kanuna göre düzenlenecek belgelerle bunlara ek olarak düzenlenecek belgelerin, üçüncü şahıslara basım ve dağıtım işlerinin yaptırılması ile ilgili şekil, şart, usul ve esaslar ve bunlara uyulmaması halinde uygulanacak cezaî şartlar Maliye Bakanlığınca hazırlanacak ve Resmî Gazete’de yayınlanacak yönetmelikle belirlenir.” Hükmü yer almakta olup maddenin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden 02.02.1985 tarih ve 18654 sayılı Resmi Gazete’de “Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtım Hakkında Yönetmelik” yayımlanmıştır.
Bu yönetmelik ile, Fatura, Müstahsil Makbuzu, Serbest Meslek Makbuzu, Gider Pusulası Perakende Satış Vesikaları (Perakende Satış Fişi, Makineli Kasaların Kayıt Ruloları, Giriş ve Yolcu Taşıma Biletleri), Sevk İrsaliyesi, Taşıma İrsaliyesi Yolcu Listesi, Günlük Müşteri Listesi ve Bakanlıkça kullanılması zorunlu hale getirilen belgelerin üçüncü şahıslara basım ve dağıtım işlemlerine ilişkin şekil, şart, usul ve esaslar ile bunlara uyulmaması halinde uygulanacak cezai şartlar belirlenmiştir.
11 Mart 2005 tarihli resmi Gazete’de yayımlanan “Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtım Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile söz konusu 02.02.1985 tarihli yönetmelikte bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikle 02.02.1985 tarihli yönetmeliğin 5’inci maddesinin 3 numaralı bendi ile 14 numaralı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Madde 5-
…
“3. Matbaa işletmecisinin, basımı yapılacak belgelere seri ve müteselsil sıra numarası verebilecek ve Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde belirtilen bilgi formunu elektronik ortamda (kağıt ortamında göndermesine Bakanlıkça izin verilenler hariç) Bakanlığa gönderebilecek teknik donanıma sahip olması ve bu durumun yetkili makamlara belgelendirilmesi; ”
““Madde 14- Matbaa işletmecileri basım ve dağıtımını yaptıkları belgelere ilişkin olarak örneği ekli bilgi formunu düzenlemek ve Bakanlığın belirlediği esaslara uygun olarak elektronik ortamda internet üzerinden Bakanlığa göndermek zorundadırlar. Matbaa işletmecilerince basımı yapılan belgeler, mükellefe veya vekiline bir tutanakla teslim edilir. Basımı yapılan belgeye ilişkin olarak iki nüsha bilgi formu düzenlenerek belgeyi teslim alan ile birlikte imzalandıktan sonra, formun bir nüshası mükellefe veya vekiline verilir, diğer nüshası ise matbaa işletmecisi tarafından muhafaza edilir. Matbaa işletmecisi bu bilgi formunu en geç düzenlendiği günü izleyen günün sonuna kadar elektronik ortamda internet üzerinden Bakanlığa gönderir.
Elektronik ortamda gönderilecek bilgi formlarının kapsamını, şeklini, bilgileri doğrudan doğruya gönderebilecek mükellef gruplarını ve bunlara ilişkin diğer usul ve esasları belirlemeye, son genel nüfus sayımına göre nüfusu 5000 ve daha az olan yerlerde bulunan matbaa işletmecilerinin bastıkları belgelere ilişkin bilgi formunu kağıt ortamında göndermelerine izin vermeye ve bu yetkiyi mahalline devretmeye Bakanlık yetkilidir.”
5’inci maddede yapılan değişiklikler sonucunda anlaşma yapmak isteyen matbaa işletmecilerinin gerçek usulde gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmaları veya matbaanın kamu kurumu ve kuruluşuna ait olması, gerçek kişilerde işletme sahibinin tüzel kişilerde ise temsilcilerin vergi suçundan hapis veya ticaret, sanat ve meslek icrasından mahrumiyetle hüküm giymemesi şartıyla birlikte basımını yapacakları belgelere seri ve müteselsil sıra numarası verebilecek donanıma sahip olmaları , bilgi formlarını elektronik ortamda Maliye Bakanlığına gönderebilecek teknik donanıma sahip olması ve bunun da yetkili makamlarca belgelendirilmesi gerekmektedir. Yeterli teknik donanıma sahip olup olmadığının tespiti ise Ticaret veya Esnaf Odası tarafından bilirkişi vasıtasıyla yapılmaktadır.
Maddenin değişmeden önceki halinde ise ilk iki şartla birlikte matbaaların basımını yapacakları belgelere seri ve müteselsil sıra numarası verebilecek donanıma sahip olmaları ve bunun da yetkili makamlarca belgelendirilmesi yeterliydi.
Yine 14’üncü maddede yapılan değişiklikle matbaaların basımını yaptıkları belgelere ilişkin olarak 2 adet bilgi formu düzenlemeleri ve bunu mükellefle birlikte imzalayıp bir nüshasını mükellefe vermeleri gerekmektedir. Ayrıca bilgi formunun düzenlendiği günü izleyen gün sonuna kadar elektronik ortamda Bakanlığa gönderilmesi de gerekmektedir. Maddenin eski halinde ise matbaaların basımını yaptıkları belgelere ilişkin 3 adet bilgi formu düzenlenerek mükellefle birlikte imzalanması, bir nüshası kendilerinde kalacak, diğer nüshalardan biri mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine son nüsha ise anlaşma yapılan Defterdarlığa belgelerin teslim edildiği ayı takip eden ayın 15’ine kadar verilmesi gerekmekteydi.
14’üncü maddenin ikinci fıkrasında ise Maliye Bakanlığına bilgi formlarının şeklini, kapsamını ve diğer usul ve esasları belirleme, son genel nüfus sayımına göre nüfusu 5000’den az olan yerlerde bulunan matbaaların bilgi formlarını kağıt ortamında göndermelerine izin vermeye yetki verilmiştir.
Maliye Bakanlığı 347 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile bu yetkisini kullanarak son genel nüfus sayımında nüfusu 5.000 ve daha az olan yerlerdeki matbaaların bilgi formlarını kağıt ortamında gönderebilecekleri belirtilmiştir. Bu matbaa işletmecileri basımını yaptıkları belgelere ilişkin olarak 4 nüsha bilgi formu düzenleyerek bunu mükellefle birlikte imzalamaları, bir nüshası kendilerinde olmak üzere bir nüshasını mükellefe, bir nüshasını mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine ve son nüshayı da anlaşma yaptıkları Defterdarlığa belgeleri teslim ettikleri ayı takip eden ayın 15’ine kadar göndermeleri gerekmektedir.
Yine 347 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği ile vergi daireleri tam otomasyona geçmiş olan matbaa işletmelerinin vergi dairelerine müracaatı üzerine kullanıcı kodu, parola ve şifreyi ihtiva eden kapalı zarf vergi dairesi tarafından matbaaya verilecektir.Vergi daireleri tam otomasyona geçmeyen yerlerdeki matbaa işletmecileri ise 347 Sıra No.lu tebliğ ekindeki formu doldurarak vergi dairelerine verecekler, vergi daireleri de bu formun bir örneğini Gelir İdaresi Başkanlığına gönderecek, Gelir İdaresi Başkanlığı da kullanıcı kodu, parola ve şifreyi ihtiva eden kapalı zarfı matbaa işletmecisine iletilmek üzere vergi dairesine göndereceklerdir.
3- MÜKELLEFİN İŞİNİ TERK EDERKEN VERGİ DAİRESİNCE YAPILACAK BELGE İPTALİ İŞLEMLERİNDE ORTAYA ÇIKAN BİR SORUN
Vergi Daireleri İşlem Yönergesinin (Otomasyonlu Vergi Daireleri) 133’üncü maddesinde işi terk eden mükelleflerin belgelerinin nasıl iptal edileceği açıklanmıştır.
Vergi dairesince işi terk ile ilgili olarak bildirim veya dilekçenin alınması üzerine mükellefin tarh dosyasına bakılarak, mükellefin bastırdığı tüm belgeleri ibraz edip etmediği araştırılarak, ibraz edilmeyen varsa 15 gün içinde ibraz edilmesi istenilecektir.
Belgeler yatay ve dikey olarak kullanılamayacak şekilde kesilerek iptal edilecek, tüm bu iptal işlemleri bir tutanağa yazılacak, iki nüsha düzenlenecek olan bu tutanağın bir örneği de mükellefe verilecektir.Diğer örnek ise mükellefin tarh dosyasına takılacaktır.
Otomasyona geçmeyen vergi dairelerinde terk dilekçesinin alınması üzerine vergi dairelerine ibraz edilen belgelerden başka belge bastırılıp bastırılmadığı bilinemeyecektir. Şöyle ki, bilgi formları internet ortamında doğrudan Bakanlığa gönderildiğinden otomasyona geçmiş olan daireler VEDOP ortamında bilgisayarlardan mükellefin hangi belgeleri bastırdıklarını görebiliyorlar. Ancak otomasyona geçmeyen vergi daireleri ise işi terk eden mükellefin hangi belgeleri bastırdıklarını kendilerine bilgi formu gelmediği için göremediklerinden için ne yapmaları gerektiği konusunda her hangi bir düzenleme olmadığından bir belirsizlik ya da boşluk vardır. Otomasyona geçmeyen vergi daireleri için bu durumda iki farklı uygulama söz konusu olacaktır:
1-Ya kendilerine ibraz edilen belgeleri iptal etmekle yetineceklerdir.
2-Ya da Bakanlığa mükellefin hangi belgeleri bastırdıklarını soracaklar ve buna göre mükelleften varsa eksik ibraz edilen belgelerin getirilmesi istenilecektir.
Vergi dairelerinin 1 numaralı şıktaki gibi işlem yapmaları halinde (uygulamada daha çok bu şekilde işlem yapılıyor, mükelleften bastırdıkları belgelere ilişkin matbaadan aldıkları bilgi formlarının fotokopisi alınıyor) olası art niyetli kişilerce bu durum kötüye kullanılabilir ve iyi niyetli mükellefler de mağdur edilebilir. Belgelerini iptal ettirtmek için ibraz etmeyen mükelleflerin iyi niyetli oldukları düşünülemeyeceği için bu belgelerin piyasada naylon belge olarak dolaşma ihtimali bir hayli fazladır. Gelir idaresinin bir görevinin de iyi niyetli mükellefi korumak olduğu unutulmamalı ve gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.
İkinci şıkkın uygulanması durumunda ise daha garantili bir yol takip edilmiş olacak ancak bu uygulama da gereksiz yazışmalara neden olacaktır. Eğer ki bir düzenleme yapılmazsa bu durumda gereksiz yazışmalara neden olunacağından gereksiz zaman ve iş gücü kaybına sebep verilecektir.
4-SONUÇ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
11 Mart 2005 tarihli resmi Gazete’de yayımlanan “Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtım Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile söz konusu 02.02.1985 tarihli yönetmelikte bazı değişiklikler yapılmış olup yapılan bu değişiklikle artık matbaalar bilgi formlarını elektronik ortamda internet üzerinden doğrudan Bakanlığa göndereceklerdir. Son genel nüfus sayımına göre nüfusu 5.000’den daha az olan yerlerdeki matbaalar ise bilgi formlarını kağıt ortamında gönderebileceklerdir.
Otomasyona geçmeyen vergi daireleri mükelleflerinin işlerini bıraktıklarında vergi dairelerince bu mükelleflerin kullanmadıkları belgelerin iptali işlemi yapılırken ortaya çıkan ve yazımızın 3’. bölümünde belirtilen sorunun (mükelleflerin hangi belgeleri bastırdıklarının vergi dairelerince görülememesi) bir an önce çözümlenmesi gerekmektedir.
Çözüm olarak en güzel olanı tüm vergi dairelerinin tam otomasyona geçmesidir. Ancak, şu anda bu mümkün olmadığından mevcut duruma göre en uygun olan çözüm ise vergi dairesinin doğrudan Bakanlıkla irtibata geçerek en kısa zamanda (örn. fakslaşarak) mükelleflerin hangi belgeleri bastırdıklarını öğrenip ona göre iptal işlemi yapılmasıdır. Bu şekilde hem mükellefler daha sonraki tarihlerde iptal ettirmedikleri belgelerle ilgili olarak cezalara muhatap olmayacak hem de iyi niyetli diğer mükellefler iptal ettirilmeyen bu belgeler nedeniyle mağdur olmaları söz konusu olmayacaktır. Bakanlığın en kısa zamanda sorunu çözecek düzenleyici bir işlem yapması gerekmektedir.