Geçici Vergi Oranları Düşürülmeli
Talha APAKYeminli Mali Müşavir
t.apak@apakymm.com
- Gelir Vergisi Açısından
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun (4369 sayılı Kanunun 52’nci maddesiyle değiştirilen ve 1.1.1999 tarihinden itibaren yürürlüğe giren) “Geçici Vergi” yi düzenleyen Mükerrer 120’nci maddesine göre;
Ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç) ile serbest meslek erbabı cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere, bu Kanunun ticari veya mesleki kazancın tespitine ilişkin hükümlerine göre (indirim ve istisnalar ile Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri de dikkate alınarak) belirlenen ilgili hesap döneminin (4444 sayılı Kanunun 2. maddesiyle değiştirilen ve 1.1.2000 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ibare) altışar aylık [1] kazançları (42. madde kapsamına giren kazançlar ile noterlik görevini ifa ile mükellef olanların bu işlerden sağladıkları kazançlar hariç) üzerinden, 103. maddede yer alan tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oranda geçici vergi öderler.
4444 sayılı Kanunun 2. maddesiyle eklenen ve 1.1.2000 tarihinden itibaren yürürlüğe giren fıkra; Bakanlar Kurulu geçici vergi dönemlerini üç aya indirmeye, (5035 sayılı Kanunun 48/4-g maddesiyle değiştirilen ve 1.1.2004’ten geçerli olmak üzere 2.1.2004 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ibare) geçici verginin beyan süresini üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın onuncu, ödeme süresini ise onyedinci günü akşamı olarak belirlemeye [2] yetkilidir.
Hesaplanan geçici vergi, (4444 sayılı Kanunun 2. maddesiyle değiştirilen ve 1.1.2000 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ibare) altı aylık (5035 sayılı Kanunun 48/4-g maddesiyle değiştirilen ve 1.1.2004’ten geçerli olmak üzere 2.1.2004 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ibare) dönemi izleyen ikinci ayın onuncu günü akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir ve onyedinci günü akşamına kadar ödenir. [3] Aynı dönem içinde tevkif edilmiş bulunan gelir vergisi (42. maddede belirtilen kazançlardan yapılan tevkifat hariç) hesaplanan geçici vergiden mahsup edilir.
Yapılan incelemeler sonucunda geçmiş dönemlere ait geçici verginin %10’u aşan tutarda eksik beyan edildiğinin tespiti halinde, eksik beyan edilen bu kısım için re’sen veya ikmalen geçici vergi tarh edilir. Mahsup süresi geçtikten sonra, kesinleşen geçici vergiler terkin edilir, ancak gecikme faizi ve ceza tahsil edilir.
Bir önceki takvim yılında (4444 sayılı Kanunun 2. maddesiyle değiştirilen ve 1.1.2000 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ibare) altışar aylık (üç aylık) [4] dönemler halinde tahakkuk ettirilerek tahsil edilen geçici vergi, yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir. Mahsup edilemeyen tutar, mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilir. Bu mahsuplara rağmen kalan geçici vergi tutarı, o yılın sonuna kadar yazılı olarak talep edilmesi halinde mükellefe red ve iade edilir.
İşin bırakılması halinde, işin bırakıldığı dönemi izleyen dönemlerde geçici vergi ödenmez.
Geçici vergi uygulamasına ilişkin usuller Maliye Bakanlığınca tespit edilir.
B.Kurumlar Vergisi Açısından
21.06.2006 tarih, 26205 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun, “Kurumlar vergisi ve geçici vergi oranı” nı düzenleyen 32’nci maddesine göre;
- Kurumlar vergisi, kurum kazancı üzerinden % 20 oranında alınır.
- Kurumlar vergisi mükelleflerince, (dar mükellefiyete tâbi kurumlarda ticarî ve ziraî kazançlarla sınırlı olarak) câri vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere Gelir Vergisi Kanununda belirtilen esaslara göre ve câri dönemin kurumlar vergisi oranında geçici vergi ödenir. Tam mükellef kurumlar için geçerli olan esaslar, dar mükellef kurumlara da aynen uygulanır.
- Bakanlar Kurulu, ikinci fıkrada yazılı geçici vergi oranını 5 puana kadar indirmeye veya tekrar kanunî seviyesine kadar getirmeye yetkilidir.
- Kanunun 23 üncü maddesine göre vergilendirilen yabancı ulaştırma kurumlarında vergi oranını karşılıklı olmak şartıyla, ülkeler itibarıyla kara, deniz ve hava ulaştırma kurumları için ayrı ayrı veya topluca sıfıra kadar indirmeye veya bu maddede yazılı oranın bir katını geçmemek üzere yeni bir oran tespit etmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
II.SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Yukarıdaki yasal düzenlemelerin dışında konu ile ilgili Maliye Bakanlığı’nca bir çok tebliğ, sirküler, ve iç genelge yayımlanmış bulunmaktadır. Konu vergi mevzuatımızda yer aldığı günden itibaren, genel kabul görmüş uygulamalar dahilinde bazı aksama ve eleştirilere rağmen devam etmektedir.
Bilindiği gibi, ilk yasal düzenleme geçici vergi dönemlerini “altışar aylık” dönemler halinde düzenlemekte ve oranı ise % 10 olarak belirlemekte iken bu durum zaman içerisinde üçer aylık dönemler halinde ve en son olarak da gelir vergisi mükellefleri için % 15, kurumlar vergisi mükellefleri için ise % 20 oranında uygulanmaktadır. Bu oranlar aynı zamanda, ilgili vergilerin temel oranı ile aynı paralelde seyretmektedir.
Üçer aylık olarak uygulanan geçici vergi dönemlerinde; takvim yılı dönem sonu işlemlerinin tamamının yapılması, uygulamada sıkıntılara yol açmakta olup, muhasebe işlemlerinin, düzenlenen mali tabloların ve beyan edilen geçici vergi matrahlarının eksik veya hatalı olma olasılıklarını artırmaktadır.
01,01,2006 tarihinden geçerli olmak üzere Gelir vergisinde 5 puan indirime gidilerek (asgari-kademeli) % 15 oranı, Kurumlar vergisinde 10 puan indirime gidilerek (tek oran) % 20 oranı uygulanması yerinde ve olumlu bir yaklaşım olmuştur. Ancak, bu oranların geçici vergi dönemlerinde de uygulanması eleştirilere yol açmaktadır.
1999 yılından itibaren uygulanmakta olan “Geçici Vergi” uygulamasının bazı aksama ve eleştirilere rağmen genel kabul görmüş bir vergi uygulaması olarak kamu maliyesine ciddi fayda sağladığı görülmektedir.
Ancak konunun daha başarılı ve verimli sonuçlar vermesi açısından, aşağıda belirtilen eleştiri konusu iki düzenlemeye ihtiyaç vardır. Buna göre
- Mükelleflerin, muhasebe meslek mensuplarının, muhasebe sorumlularının ve denetçilerin “üçer aylık” geçici vergi dönemlerinde oluşan ağır iş yükleri, daha sağlıklı tablolar elde etmelerini engellediğinden geçici vergi dönemlerinin azaltılarak yeniden düzenlenmesi,
- Enflasyon ortamından uzaklaşılmış olması, piyasalarda yaşanan finansal sıkıntılar nedeniyle, mükelleflerin geçici vergi dönemleri için uygulanan vergi oranlarının 5 puan düşürülerek, kalan bakiyenin yıllık beyanların yapıldığı dönemde ödenmesi,
beklentileri bulunmaktadır.
Bize göre de; daha sağlıklı muhasebe yapılması ve hatasız mali tabloların elde edilmesi için mevcut geçici vergi beyan dönemlerinin üçer aylık yerine yılda iki defa olmak üzere “altışar aylık” dönemler halinde veya son dönem geçici vergi beyanının kaldırılarak yılda sadece üç dönem beyanname verilmesi yönünde gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Ayrıca; geçici vergi dönemlerinde uygulanacak gelir veya kurumlar vergisi oranlarında 5 puan indirim yapılarak, kalan bakiyenin yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyan döneminde tahsil edilmesi yönünde de yasal düzenlemelerin yapılması gereklidir.
Geçici vergiye yönelik bu iki konuda yeni bir düzenleme yapılmasının; belge düzeni, muhasebe düzeni ve vergi tahsilatına daha da olumlu yansıyacağı unutulmamalıdır.
DİPNOT VE KAYNAKLAR
[1] 4444 sayılı Kanunun 2. maddesiyle bu maddede yer alan “üçer aylık” ibareleri “altışar aylık, “üç aylık” ibaresi de “altı aylık” olarak değiştirilmiştir.
[2] (İbarenin değişmeden önceki şekli) geçici verginin beyan ve ödeme sürelerini üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın 15. günü akşamı olarak belirlemeye
[3] (İbarenin değişmeden önceki şekli) dönemi izleyen ikinci ayın 15. günü akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir ve aynı süre içinde ödenir.
[4] * 25.04.2000 tarih ve 24030 2. mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2000/329 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla 1/7/2000 tarihinden itibaren geçici vergi dönemleri yeniden üçer aylık olarak belirlenmiştir.
** 08.12.2000 tarih ve 24254 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2000/1514 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile ve 1.1.2001 tarihinden geçerli olmak üzere geçici vergi beyan ve ödeme dönemleri üçer aylık belirlenmiştir.
