İlişkili Kişilerle Emsallere Uygunluk İlkesine Aykırı Alım-Satım
İbrahim KOCABEY
Eski Baş Hesap Uzmanı, YMM
ibrahim.kocabey@moorestephens.com.tr
Gelir Vergisi Kanununda yapılması planlanan değişiklikler uyarınca; bilanço ya da işletme hesabı esasında gelir vergisi mükellefi olan ticari kazanç sahiplerinin;
– Eşleri, üstsoy ve altsoyları,
– Üçüncü derece dahil yansoy ve kayın hısımları ile
– Doğrudan veya dolaylı ortağı bulunduğu şirketler,
– Bu şirketlerin ortakları,
– Bu şirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından kontrolü altında bulunan diğer şirketlerle
emsalinden yüksek bedel veya fiyatlarla,
– Mal veya hizmet alım-satımı,
– İmalat ve inşaat işi,
– Kiralama ve kiraya verme işlemi,
– Ödünç para alınması veya verilmesi,
– Ücret, ikramiye ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler,
yapması halinde, işletme aleyhine oluşan farklar işletmeden çekilmiş sayılır ve ticari kazancın matrahına dahil edilir.
Yüksek bedel ve fiyatlarla, akraba, hısım ve diğer ilişkili kişilere aktarılan ve bu yolla işletmeden çekilmiş sayılan farklar, kendisine aktarılan kişi ya da kurumlarca kendi gelir/kurumlar vergisi matrahlarına dahil edilerek vergisi ödenmiş olsa da bu farklar aleyhine fark oluşan işletme sahibinin ticari kazanç matrahına dahil edilerek vergilendirilecektir. Böylece ticari kazanç sahiplerinin, ilişkili kişilere aktarma yaparak matrahlarını aşındırmaları önlenmiş olmaktadır.
İşletme aleyhine işletmeden kendisine bu yollarla para aktarılan ve aktarılan bu paraları kendi gelir/kurumlar vergisi beyannamesine dahil ederek vergisini ödeyen akraba, hısım ve diğer ilişkili kişi ve kurumların vergileri ise düzeltilecektir.
Eş ve küçük çocuklara emsale uygun ücret ve faiz ödemelerinin durumu
Yapılacak düzenlemeler Gelir Vergisi Kanununun 41 inci maddesinin 2, 3 ve 4 üncü bentlerinde herhangi bir değişiklik öngörmediğinden teşebbüs sahibinin;
– Kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar ile
– Kendi sermayesi için yürüteceği faizler ve
– Kendisinin, eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap veya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler
emsale uygun olsa dahi ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmayacaktır.
Yani bazı köşe yazarlarının iddia ettiği gibi eş ve çocuklara emsaline uygun maaş ödemenin önü açılmamıştır. Eş ve küçük çocuklara emsaline uygun olsa bile hiçbir şekilde ücret ödenmeyecek, ödense bile ticari kazancın tespitinde gider yazılamayacaktır. Yetişkin çocuklar, akraba ve hısımlarla diğer ilişkili kişilere ise ancak emsaline uygun olmak kaydıyla ücret ödenebilecektir. Bu kişilere yapılacak emsali aşan ücret ödemeleri, ticari kazanç sahibinin matrahına dahil edilerek vergilendirilecektir.
Yeni düzenlemenin işletmeden çekişlere etkisi
Teşebbüs sahibinin
– Kendisi, eşi ve hangi yaşta olursa olsun çocuklarının işletmeden çektikleri paralarla,
– Herhangi bir bedel ödemeden aynen çektikleri sair değerler
de işletme sahibinin ticari kazancına dahil edilerek vergilendirilecektir.
Teşebbüs sahibinin kendisi, eşi ya da çocuklarının emsalinden daha düşük bedel ödeyerek işletmeden çektikleri değerler emsal bedeli ile değerlenerek, emsal bedelin altında kalan (işletme aleyhine oluşan) farkın tamamı teşebbüs sahibinin ticari kazanç matrahına eklenecektir.
Bunlar dışında kalan ilişkili kişi kapsamındaki akraba, hısım ve diğer ilişkili kişilerin herhangi bir bedel ödemeden aynen çektikleri sair değerler ile emsalinden daha düşük bedel ödeyerek işletmeden çektikleri değerler emsal bedeli ile değerlenerek, emsal bedelin altında kalan (işletme aleyhine oluşan) farkın tamamı teşebbüs sahibinin ticari kazanç matrahına eklenecektir.