Şans Oyunları Vergisi
Doç.Dr.Özgür BİYAN
Öğretim Üyesi
Alomaliye.com Yayın Kurulu Başkan Yrd.
ozgurbiyan@hotmail.com
Ülkemizde yıllardır yaşanan ve bir türlü giderilemeyen ekonomik sorunlar özellikle toplumun orta ve alt gelir seviyesinde olanların şans oyunlarına olan talebini gözle görülür şekilde artırmıştır.
Şans oyunlarından ikramiye kazanılmasından elde edilen gelirlerin Veraset ve İntikal Vergisi kapsamında olup ayrı bir çalışma konusu olmakla birlikte şans oyunlarına katılan herkesin ödediği bir vergi daha mevcuttur. Şans oyunları vergisi adı verilen bu vergi yeni bir kanun ile yeniden düzenlenmiş bulunmaktadır.
Esas olarak bir işlem vergisi olan şans oyunları vergisi 6802 sayılı Gider Vergileri Kanununda düzenlenmiş bir vergi iken, 5602 sayılı Kanun ile 6802 sayılı Kanun kapsamından çıkarılmış ve tüm şans oyunlarını kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmiştir.
YENİ DÜZENLEMENİN NEDENİ
6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun 40. maddesinde düzenlenmiş bulunan şans oyunları vergisi, 5602 sayılı “Şans oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun” adı altında 14.03.2007 tarihinde TBMM’de kabul edilerek yeniden düzenlenmiştir .(1)
Bunun en önemli nedeni genel gerekçede(2) de ifade edildiği üzere, şans oyunu hasılatı üzerinden alınan vergiler ile çeşitli kurum ve kuruluşlara yapılan aktarımların zamanla artırılmasından dolayı iştirakçilere ödenen ikramiyelerin giderek azalması nedeniyle şans oyunlarına olan talebin hiç bir verginin ve denetimin söz konusu olmadığı internet ve benzeri sanal ortamlar üzerinden çoğu yurt dışı orijinli olarak oynatılan kumar ve benzeri türdeki illegal oyunlara yönelmesidir.
Öte yandan, şans oyunu hasılatı üzerinden alınan vergiler ile çeşitli kurum ve kuruluşlara kaynak aktarımını düzenleyen çeşitli kanunlar farklı zamanlarda yürürlüğe girdiğinden, gerek söz konusu vergi ve aktarımların matrahları gerekse bu matrahlara uygulanan oran veya maktu tutarlar bunları tertip eden kurum ve kuruluşlara göre farklılık arz ettiği gibi, aynı kurum tarafından düzenlenen oyun türlerine göre de değişiklik göstermektedir. Yine, mevzuattaki düzenlemelerden dolayı bazı oyun hasılatları üzerinden bu vergiler alınmamakta veya aktarımlar yapılmamaktadır.
Bunun yanı sıra, kurum ve kuruluşların düzenledikleri şans oyunlarından iştirakçilere ödeyecekleri ikramiye tutarı veya oranını belirleyen yasal bir düzenleme bulunmadığından, kurum ve kuruluşlarca oyun türleri itibarıyla farklı oranlarda ikramiye verilebilmekte, bu durum oyun hasılatından kamuya aktarılan kaynak tutarlarını etkilediği gibi, kurum ve kuruluşlar arasında haksız rekabete de yol açmaktadır.
Yapılan bu düzenlemelerle;
– Kamuya doğrudan ve dolaylı olarak aktarım yapılmasına ilişkin çeşitli mevzuat hükümlerine son verilerek, vergilendirme ve kaynak aktarımının tek bir çatı altında konsolide edilmesi,
– Şans oyunları hasılatının aynı matrah tanımları üzerinden vergilendirme ve kaynak aktarımına tâbi tutularak dağınık ve oldukça karmaşık yöntem ve hesaplama şekillerine son verilerek kolay anlaşılabilir, yeni ve tek bir hesaplama metodu geliştirilmesi ve böylece uygulamada yeknesaklığın sağlanması,
– Şans oyunu hasılatı üzerinden alınan oldukça yüksek vergiler ile kaynak aktarım oranlarının daha aşağı seviyelere çekilerek talihlilere daha fazla tutarda ikramiye verilmek suretiyle illegal oyunlara yönelmiş olan talebin yasal şans oyunlarına yönlendirilmesi,
– Dağıtılacak ikramiye tutarlarındaki artış sayesinde şans oyunlarına olan talebin mevcudun üzerine çıkartılarak kamuya daha fazla tutarda kaynak aktarımının sağlanması,
– Şans oyunu hasılatından ödenebilecek ikramiye oranı ile yapılacak giderlerin sınırlandırılması suretiyle, kurum ve kuruluşların kamuya aktaracakları kaynakların güvence altına alınması ve rasyonel bir yönetimin teşvik edilmesi,
amaçlanmıştır.
Böylece uygulamada kolaylık ve basitlik; şans oyunları hasılatından aktarılacak vergi, fon ve payların dengeli bir düzeyde belirlenmesi suretiyle hizmet sunan kurum ve kuruluşların etkinliği ve verimliliğinin artırılması; kamuya intikal eden kaynakların sürdürülebilir bir şekilde güvenceye bağlanması sağlanmış olacaktır.
VERGİYİ DOĞURAN OLAY VE MÜKELLEFİ
Şans oyunları vergisinde vergiyi doğuran olay düzenlenen şans oyununa, spor müsabakasına veya at yarışına katılmaktır. Şans oyununun veya at yarışının ilgili kuponunun doldurulması ve ilgili yere yatırılması ile vergiyi doğuran olay gerçekleşmiş olur. Kuponun doldurulması fakat yatırılmaması başka bir deyişle şans oyununa veya at yarışına iştirak edilmemesi durumunda vergiyi doğuran olayın gerçekleşmeyeceği tabidir .(3) Kazanılan ikramiyelerle bu vergilerin bir ilişkisi olmadığını da unutmamak gerekir. Zira daha önce de belirtildiği üzere ikramiye kazanılması durumunda devreye Veraset ve İntikal Vergisi girecektir.
Şans oyunları vergisinin mükellefi, kendisine şans oyunları tertip etme hak ve yetkisi verilmiş kurumlardır. Bu hak ve yetkinin devri halinde ise mükellef, devralan kurum, kuruluş veya özel hukuk tüzel kişileridir.
Ülkemizde, karşılığı nakit olmak üzere şans oyunları tertip etme yetkisi çeşitli kanunlarla üç ayrı kurum ve kuruluşa verilmiş bulunmaktadır. Bunlar; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğüdür.
İlgili mevzuat hükümleri çerçevesinde, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı at yarışları yapma ve bu yarışlar üzerinde memleketin neresinde olursa olsun müşterek bahisler tertip etme hak ve yetkisini Türkiye Jokey Kulübüne, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ise futbol müsabakalarında müşterek bahisler tertibi ve yürütülmesi hak ve yetkisini Spor Toto Teşkilat Müdürlüğüne devretmişlerdir.
VERGİNİN MATRAHI VE ORANLARI
Şans oyunları vergisinde temel alınan parasal miktar yani matrah, yarışa iştirak bedeli olan bilet bedelidir. Diğer deyişle oyuna iştirak için ödenen katılım payı verginin matrahını oluşturmaktadır. Bu miktarın belirli bir oranı şans oyunları vergisi olarak ödenir.
Verginin oranı; spor müsabakalarına dayalı müşterek bahislerde % 5, at yarışlarında % 7 ve diğer şans oyunlarında % 10 olarak düzenlenmiştir. Bakanlar Kurulu bu oranları bir katına kadar artırmaya veya yarısına kadar indirmeye ya da tekrar kanunî seviyesine getirmeye yetkili kılınmıştır.
VERGİLENDİRME DÖNEMİ
Vergilendirme dönemi, faaliyet gösterilen takvim yılının birer aylık dönemleridir. Ancak Bakanlık, vergilendirme dönemlerini değiştirmeye, yeni vergilendirme dönemleri belirlemeye yetkilidir.
Şans oyunları vergisi, ilgili vergilendirme dönemlerini izleyen ayın 20. günü mesai bitimine kadar (daha önce 15 idi), mükellefler tarafından bir beyanname ile bağlı bulunulan vergi dairesine beyan edilecek ve hesaplanan vergi aynı süre içerisinde ödenecektir.
Şans oyunları vergisinin yapısı kısaca bu şekilde olmakla beraber ifade edilmesi gereken bir diğer önemli noktası daha bulunmaktadır. Şans oyunları vergisi gelir veya kurumlar vergisi uygulanmasında gider olarak kaydedilemez ve hiçbir vergiden mahsup edilemez.
(1) 5602 sayılı Kanun için bkz. https://alomaliye.com/2007/5602_sayili_kanun.htm
(2) 5602 sayılı Kanun Gerekçesi için bkz. http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem22/yil01/ss1340m.htm
(3) Yusuf KILDİŞ; “Türk Vergi Hukukunda Vergiyi Doğuran Olay”, E-Yaklaşım, Sayı:33, Nisan 2006.