Mesleki Sorumluluk Sigortası Uygulaması
Talha APAK
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
t.apak@apakymm.com
I.GİRİŞ
İlgili Devlet bakanlığı tarafından, 16 Mart 2006 Tarihli, 26110 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ve 03 Mayıs 2007 Tarihli, 26511 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel şartları Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli mali Müşavir Mesleki Sorumluluk Sigortası Klozu ile Hekimlik ve Avukatlık mesleğinden sonra, SM, SMMM ve YMM mesleğini icra edenlerin de mesleki faaliyetleri, mesleki sorumluluk sigortası kapsamına alınmış bulunmaktadır.
Buna göre; sigortalının poliçede belirtilen ve ilgili taraflarca konusu tarif edilerek sınırları çizilen mesleki faaliyeti ifa ederken meydana gelen zarar, ziyan ve tazminatlar belli şartlar dahilinde sigorta kapsamına alınabilecektir.
II.MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL ŞARTLARI
Yukarıda belirtildiği üzere, 16 Mart 2006 Tarihli, 26110 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ile (özetle) aşağıdaki düzenlemeler yapılmış bulunmaktadır.
A.Sigortanın Kapsamı
1.Sözleşmenin Konusu
Sigorta sözleşmesi ile sigortalının poliçede belirtilen ve ilgili taraflarca konusu tarif edilerek sınırları çizilen mesleki faaliyeti ifa ederken;
a) Sözleşme süresi içinde meydana gelen olay sonucu doğan ve sorumluluk hükümleri uyarınca tazmini sözleşme süresi içinde ya da sonrasında talep edilen zararlara karşı veya
b) Sözleşme yapılmadan önce veya sözleşme yürürlükteyken meydana gelen bir olay nedeniyle, sadece sözleşme süresi içinde sigortalıya karşı doğabilecek taleplere karşı sözleşmede belirtilen miktara kadar teminat verilir.
Taraflar, (a) ve (b) bentlerinden birini içerecek şekilde sözleşme yapabilecekleri gibi, her ikisini içerecek şekilde de sözleşme yapabilir.
Sigortalının Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde ifa ettiği mesleki faaliyetler için geçerlidir; Ancak, taraflar sigortalının yurt dışında yürüteceği mesleki faaliyetlerin de sigorta kapsamına alınmasını kararlaştırabilir.
2.Teminat Dışında Kalan Hâller
Aşağıdaki hâller teminat kapsamı dışındadır:
a) Sigortalının poliçede belirtilen mesleki faaliyetlerinin kapsamını aşan her türlü faaliyeti;
b) Mesleki faaliyetin ifası sırasında sigortalı tarafından kasten sebep olunan her tür olay ile davranışları;
c) Sigortalı veya çalıştırdığı kişilerin, poliçede belirtilen mesleki faaliyeti ifa ederken alkol, uyuşturucu ya da narkotik maddelerin tesiri altında bulunması sonucunda meydana gelen olaylar.
Aksine Sözleşme Yoksa Teminat Dışında Kalan Haller
a) Herhangi bir bilgisayar esaslı veya elektronik ortamda saklanabilir, yazılı, basılmış veya herhangi bir yöntem ile (veya benzer bir şekilde) tekrar çoğaltılmış olsun veya olmasın her tür belge kaybı veya sigortalının bakım, gözetim ve kontrolüne verilmiş bilgi ve malzemenin kaybı, suistimali veya imha edilmesi;
b) Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri haricinde bir mahkemede açılan tazminat davaları ve tahkim;
c) Her türlü haksız rekabet.
Aksine Sözleşme Yoksa Teminat Dışında Kalan Ödemeler
a) İdarî ve adlî para cezaları dahil her tür ceza ve cezai şartlar;
b) Sigortalının iflasına bağlı olarak ortaya çıkabilecek her tür zarar;
c) Sigortalının aleyhine cezai takibata geçilmesi hâlinde, bu takibattan doğan diğer bilumum masraflar.
B.Zarar ve Tazminat
1.Rizikonun Gerçekleşmesi
Sözleşmenin;
- Sigortalının, sözleşme süresi içinde yürüttüğü mesleki faaliyeti dolayısıyla, gerek sözleşme dönemi gerekse sözleşmenin bitiminden itibaren iki yıl içinde başkalarının zarara uğraması sonucunda,
- Bir yıldan az olmamak kaydıyla sözleşme yapılmasından önce veya sözleşme yürürlükteyken meydana gelen olaya bağlı olarak;
a) Sigortacının bilgisi ve yazılı muvafakatı dahilinde olmak koşuluyla sigortalı tarafından ödeme yapılması veya,
b) Sigortacının, sigortalıya ayrıca hukuki yardımda bulunmayı da üstlendiği mesleki sorumluluk sigortalarında, tebligat ile davanın veya hukuki takibin öğrenilmesiyle,
c) Zararın gerçekleştiğinin ve bu zararın sigortalının sorumluluğundan kaynaklandığının mahkeme tarafından karar altına alınması hallerinde
riziko gerçekleşmiş olur.
2.Tazminat ve Ödenmesi
Rizikonun gerçekleşmesi hâlinde, özel durumlar hariç olmak üzere, hangi belgelerin istenileceği poliçe ekinde açık ve anlaşılır şekilde yer almak zorundadır. Sigortacı, talep edilen tazminat ve giderleri, hak sahibinin tazminata konu olay ve zarara ilişkin tespit tutanağını veya bilirkişi raporunu ve poliçe ekinde de yer alan diğer gerekli belgeleri eksiksiz olarak şirketin merkez veya kuruluşlarına ilettiği tarihten itibaren on beş iş günü içinde gerekli incelemeleri tamamlayıp sözleşmeye aykırı olmayan zararlara ilişkin tazminatı öder.
C.Çeşitli Hükümler
1.Sigorta Priminin Ödenmesi ve Sigortacının Sorumluluğunun Başlaması
Sigortacının sorumluluğu, primin tamamının veya taksitle ödenmesi kararlaştırılmış ise ilk taksidin poliçenin tesliminde ödenmesi ile başlar. Aksi kararlaştırılmadıkça, primin tamamının veya ilk taksidin ödenmemesi hâlinde, poliçe teslim edilmiş olsa dahi sigortacının sorumluluğu başlamaz ve bu şart poliçeye yazılır. Prim ödemede temerrüde düşülmesi hâlinde Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır.
2.Sigortalı ve Sigorta Ettirenin Sözleşme Yapıldığı Sırada Beyan Yükümlülüğü
Sigortalı ve sigorta ettirenin beyanı yanlış veya eksik ise ve bu durum, sigortacının sözleşmeyi yapmaması veya daha ağır şartlarla yapmasına neden oluyorsa, sigortacı durumu öğrendiği tarihten itibaren bir ay içinde sözleşmeden cayabilir veya sözleşmeyi yürürlükte tutarak aynı süre içinde prim farkını talep edebilir.
Sigorta ettiren, talep edilen prim farkını kabul ettiğini sekiz gün içinde bildirmediği takdirde sözleşmeden cayılmış olur. Ancak, prim farkının kabul edilmemesi nedeniyle sözleşmeden cayılması, sigortacının gerçeğe aykırı veya eksik beyanı öğrendiği tarihten itibaren bir aylık süre içinde gerçekleşmek durumundadır. Sigortalı ve sigorta ettirenin kasıtlı davrandığının anlaşılması hâlinde sigortacı, sözleşmeden cayabilir ve gün esasına dayanarak hesap edilen prime hak kazanır.
3.Mesleki Faaliyete Son Verilmesi
Poliçede tanımlanan mesleki faaliyete son verilmesi hâlinde sigorta sözleşmesi sona erer ve işlemeyen günlere ait prim sigorta ettirene iade edilir.
4.Zaman Aşımı
Sigorta sözleşmesinden doğan bütün talepler iki yılda zaman aşımına uğrar.
III. SM, SMMM ve YMM MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI KLOZU
Yukarıda belirtildiği üzere, 03 Mayıs 2007 Tarihli, 26511 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan SM, SMMM ve YMM Mesleki Sorumluluk Sigortası Klozu ile (özetle) aşağıdaki düzenlemeler yapılmış bulunmaktadır.
A.Kapsam
16 Mart 2006 tarihli ve 26110 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarına bağlı olarak verilen bu kloz ile sigortacı, sözleşmedeki şartlara tabi olmak kaydı ile sigortalının poliçede belirlenmiş mesleki faaliyeti ifa ederken neden olduğu zarar dolayısıyla ödeyeceği tazminat tutarları ile kararlaştırılmışsa;
a) Yargılama giderleri ve avukatlık ücretlerini,
b) Sigortalının müteselsil sorumluluk gereği ödeyeceği SSK primi, vergi, vergi cezası, gecikme zammı ve gecikme faizini,
poliçede yazılı limitler dahilinde temin eder.
Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’nın “B.1. Rizikonun Gerçekleşmesi” maddesinde iki yıl olarak belirlenen süre, bu kloz kapsamındaki mesleki faaliyet için beş yıl olarak uygulanır. Ancak, taraflar daha uzun bir süre kararlaştırabilir.
B.Teminat Dışında Kalan Haller
Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’nın “A.3. Teminat Dışında Kalan Haller” maddesinde yer alan düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla, ticari veya endüstriyel sırların saklanmaması veya kötüye kullanılması sonucu meydana gelebilecek zararlar teminat dışındadır.
C.Aksine Sözleşme Yoksa Teminat Dışında Kalan Tazminat Talepleri
Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’nın “A.4 Aksine Sözleşme Yoksa Teminat Dışında Kalan Haller,
Tazminat Talepleri ve Ödemeler” maddesinde yer alan düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla;
a) Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı dışındaki kanunlar çerçevesinde yapılabilecek tazminat talepleri,
b) Sigortalının fiillerinden sorumlu olduğu kişilerin kasıtlı hareketlerinden kaynaklanabilecek tazminat talepleri,
c) Yasal belgelerin, mevcut yasa ve yönetmeliklerde öngörülen zamanlarda tamamlanmamasından kaynaklanan tazminat talepleri,
d) Yazılım veya donanımla ilgili her türlü görüş veya tavsiyeden kaynaklanan tazminat talepleri,
e) Sigortalının yedi emin veya benzeri sair bir sıfatla yürüttüğü faaliyetlerden kaynaklanan tazminat talepleri,
aksine sözleşme yoksa teminat dışındadır.
IV.DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Özellikle Avrupa Birliği ülkeleri, Amerika ve Kanada’ da gelişmiş olan Mesleki Sorumluluk Sigortaları Avrupa Birliği sürecinde ülkemizde de düzenlenmeye başlanmıştır.
Türkiye’de ilk defa hazırlanan SM, SMMM ve YMM Mesleki Sorumluluk Sigortası kapsamı ve faydalarını, bazı sigorta şirketleri pazarlama ve tanıtım faaliyetlerinde aşağıdaki gibi sıralamaktadırlar.
a.Meslek mensubunun poliçe başlangıç tarihinden geriye dönük 5 yıl İçerisinde yaptığı hatalardan dolayı poliçe dönemi içerisinde gelebilecek tüm hasar talepleri teminat kapsamındadır.
b.Meslek mensubunun hatasından dolayı mükellefe kesilen cezalar ve Meslek mensubunun zamanında veremediği beyannameler dolayısıyla mükellefin sorumlu olduğu gecikme faizleri, mükellefin zararını tazmin etme isteği yazılı olarak veya hukuki yollarla belirtildiği sürece teminat altındadır.
c.Meslek mensubunun yanında bordrolu çalışanlar da teminat kapsamındadır.
d.Bu poliçe bireysel olarak yapılabildiği gibi YMM büroları içinde yapılabilmektedir.
e.Bu poliçe kapsamında olan her türlü hasar talebi için tüm savunma masrafları teminat altındadır.
f.Kayıp dökümanlar/mahkemeye şahit olarak katılma ve 30 günlük uzatılan bildirim süresi ilave teminatları da ek primsiz olarak verilmektedir
Özellikle, yeminli mali müşavirler için mesleki sorumluluk sigortasının hayata geçirilmiş olması yerinde ve olumlu bir çalışmadır. Ancak, sigorta şirketlerinin sunumlarında ve mesleki sorumluluk sigortası mevzuatında konu henüz netliğe kavuşturulamamış ve aşağıda sıralanan hususların da tartışma konusu olmaya devam ettiği görülmektedir.
a.3568 sayılı SM, SMMM ve YMM yasası kapsamındaki tasdik (tam tasdik) konusu, ilgili mesleki sorumluluk sigortası mevzuatında net olarak açıklanmamıştır.
b.213 sayılı VUK nun mükerrer 227.madde kapsamındaki sorumluluk konusu, ilgili mesleki sorumluluk sigortası mevzuatında net olarak açıklanmamıştır.
c.Zarar, ziyan ve tazminatlar, mahkeme kararına (sonucuna) göre mi? Yoksa idarenin kararına (idari işlem) göre mi? Karşılanacağı hususu açıklığa kavuşturulmalıdır.
d.Üçüncü kişiler kavramına açıklık getirilmelidir.
e.Yıllık sigorta priminin hangi unsurlar üzerinden hesaplanacağı konusuna açıklık getirilmelidir.
f.Bazı kavram ve şartlar yurt dışındaki sigorta şirketlerinin uygulamalarından alınmış olup, ülkemize uyarlanması ve uygulanmasında olası sıkıntılara yol açmamasına dikkat edilmelidir.
Yukarıda sıralan sorunlar daha da çoğaltılabilir. Burada öne çıkarılması ve önemsenmesi gereken husus, SM, SMMM özellikle YMM’ ler için mesleki sorumluluk ve sorumluluğun sonucu yıllardır tartışılan ve çözüm önerileri bekleyen mesleki sorumluluk sigortasının sağlıklı bir şekilde hayata geçirilmesi, geniş bir kitle tarafından arzu edilmekte ve beklenmektedir.
Türkiye genelindeki tüm muhasebe meslek mensupları dikkate alındığında önemli bir sayıya ulaşılmakta iken, sadece YMM’lerin sayıları dikkatte alındığında çok önemli bir sigortalı kitlesi de söz konusu olamayacaktır. Öte yandan bazı sigorta şirketlerinin de meslek mensuplarına mesaj veya e-mail göndermek suretiyle konuyu pazarlamaya başladıkları da görülmektedir. Önerimiz, konunun ilgili meslek mensuplarının odaları tarafından kurulacak birer komisyon aracılığı ile ele alınması ve her ilin odası tarafından konunun yakından takip edilerek üyelerini bilgilendirmeleri ihtiyacı bulunmaktadır.