Askerlik Borçlanması
Hakan KIVANÇ
SMMM
Mali Hukuk Uzmanı
Y.T.Ü. Öğretim Görevlisi
hakankivanc@mynet.com
I.GİRİŞ
Askerlik borçlanması, er/erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen hizmet sürelerinin kanundaki şartlara uygun olarak borçlanılmak suretiyle sigortalılık ve/veya fiili hizmet süresine eklenmesidir.
Gelir Vergisi Kanunu, askerlik hizmet borçlanması nedeni ile ödenen bedelin gelir vergisi matrahından düşülebilmesine cevaz vermektedir. Bu yazımızın konusunu askerlik borçlanması için ödenen bedelin vergi matrahından düşülmesi esasları ile ilgilidir.
II.SSK’YA TABİ SİGORTALILARDA ASKERLİK BORÇLANMASININ ESASLARI
Askerlik borçlanması talebi sigortalının kendisi tarafından yapılacağı gibi ölümü halinde hak sahipleri eş ve çocukları tarafından da yapılabilir.
SSK’ya tabi sigortalıların askerlik borçlanmasına ilişkin hükümler, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 60. maddesinde düzenlenmiştir.
Bu Kanun’a göre sigortalı olarak tescil edilmiş bulunanların, er olarak silah altında veya Yedek Subay Okulu’nda geçen sürelerinin tamamı veya bir kısmı, kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları halinde altı ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılır, altı ay içinde primi ödenmeyen borçlanma süreleri hizmetten sayılmaz.
III. ASKERLİK BORÇLANMASININ ÜCRETLİLERİN GELİR VERGİSİ MATRAHINDAN İNDİRİLMESİ
Gelir Vergisi Kanunu’nun 63. maddesinde;
“Ücretin gerçek ve safi değeri işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından aşağıdaki indirimler yapıldıktan sonra kalan miktardır.” açıklaması yapılmıştır.
Mezkûr kanunun 63.maddenin 2. bendinde ise;
“Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20’nci maddesinde belirtilen sandıklara ödenen aidat ve primlerin” ücretlilerin gelir vergisi matrahından indirilmesini uygun görmüştür.
İlgili kanun maddesinin yanı sıra, 08.03.1973 günlü Resmi Gazete’de yayınlanan 111 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde konuya ilişkin açıklamalar yapılmıştır.
Buna göre;
Belli şartları taşıyan kimselerin sosyal güvenliklerini sağlamak amacıyla, kanunla kurulan ve tüzel kişiliği haiz Emekli Sandıkları ve Sosyal Sigorta Kurumları’na, ödenen paralara aidat ve prim denilmekte ve bunlar 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 63’üncü maddesindeki şartlarla, ücretin gerçek safi tutarının hesabında, gider olarak indirilmektedir.
Emekli Sandığı ve Sosyal Sigorta Kurumları’ndan, kanunla kurulmuş olanların üyelerine çeşitli kanunlarla, daha önceki dönemlerde ödenmemiş bulunan aidat veya primleri borçlanma suretiyle ödeme ve dolayısıyla emekliliğe esas alınacak hizmet sürelerini uzatabilme hakkı tanınmaktadır. Bunun için, kanunlarla belli edilen koşullar altında borçlanılan aidat ve primlerin, üyelerce ödenmesi zorunludur.
Bu ödemeler de Gelir Vergisi Kanunu’nun 63/2 maddesinde sayılan aidat ve primler niteliğindedir ve bunların da ücretin gerçek safi tutarının hesaplanması sırasında gider olarak indirilmesi, Gelir Vergisi Kanunu’nun lafzına ve ruhuna uygun görülmektedir.
Açıklanan nedenlerle;
A – Emeklilik aidatı ve sosyal sigorta primlerinin gider olarak indirilmesi kanunen kabul edilmiş bulunan kurumlara, kanunlarında öngörülen şekilde ücretten kesilmek suretiyle ödenen borçlanma aidat ve primlerinin miktarına ve nispetine bakılmaksızın, kesildiği aya ait gelir vergisi matrahının tespitinde gider olarak nazara alınması;
B – Aidat toptan ödenmişse, ödenen tutara ulaşılıncaya kadar bu miktarın ücretlerin, vergiye tâbi tutarından indirilmesi;
C –Ücretlerinin gerçek ve safi tutarlarının hesabında gider olarak indirilmek suretiyle vergi dışı bırakılmış olan aidat ve primlerini, türlü nedenlerle geri alan ve kendilerine toptan ödeme yapılanların, yeniden iştirakçi durumuna girmeleri nedeniyle ilgili kuruma peşin ya da borçlanma suretiyle iade ettikleri aidat ve primlerin tekrar gider olarak indirilmemesi, gerekmektedir.
Uygulamayı bir örnek çerçevesinde değerlendirelim;
A Sigortalısı, 18 aylık askerlik süresinin tamamını borçlanmak suretiyle sigortalılık süresine dâhil etmek arzusundadır. Sigortalı 31.12.2007 tarihine kadar başvurması halinde kendisine çıkartılacak hizmet borçlanma tutarı;
585,00-YTL x %20 x 18 = 2.106,00-YTL olacaktır.
Sigortalı bu bedeli 6 ay içinde defaten (bir kerede) veya taksitler halinde ödeyebilir.
Asgari ücretle çalışan A sigortalısı ödeyeceği 2.106,00-YTL tutarındaki askerlik borçlanma bedelini gelir vergisi matrahından düşebilecektir. Sigortalının askerlik borçlanması nedeni ile gelir vergisi matrahından düşebileceği rakamda bir sınırlama yoktur. Bu nedenle sigortalı ödediği tüm bedeli vergi matrahından düşebilecektir.
A sigortalısının ilgili ay ücret bordrosu aşağıdaki şekilde olacaktır;
| AÇIKLAMA | TUTAR |
| (A) BRÜT ÜCRET | 585,00-YTL |
| (B) SSK PRİM İŞÇİ PAYI ( A x %14) | 81,90-YTL |
| (C) SSK İŞSİZLİK PRİM İŞÇİ PAYI ( A x %1) | 5,85-YTL |
| (D) Askerlik Borçlanması Nedeniyle Düşülecek Tutar | 497,25-YTL |
| (E) GELİR VERGİSİ MATRAHI [ A – (B+C+D) ] | – |
| (F) ÖDENECEK GELİR VERGİSİ ( E x %15 ) | – |
| (G) ÖDENECEK DAMGA VERGİSİ ( A x 0,006 ) | 3,51-YTL |
| (H) KESİNTİLER TOPLAMI ( B + C + F + G ) | 91,26-YTL |
| (I ) ÖDENECEK NET ÜCRET ( A – H ) | 493,74-YTL |
A Sigortalısı askerlik borçlanması nedeni ile ödediği bedelin 497,25-YTL kadarını, (Ücret geliri üzerinden gider yazabileceği tutarın tamamı) bu ay elde ettiği ücret gelirden düşerek 74,59-YTL tutarında vergiyi ödememiş olacaktır.
Bu şekilde A sigortalısı, askerlik hizmet borçlanması nedeni ile ödediği 2.106,00-YTL bedelin tamamını aylık ücret gelirlerinden düşerek toplamda 315,90-YTL vergi avantajı sağlayacaktır.
Konu ile ilgili özelgeler
Maliye Bakanlığı’nın 30.07.1982 tarih ve 2-2128-58192 sayılı Özelgesi aşağıdaki gibidir;
“Sosyal Sigortalar Kurumuna ödenen borçlanma primlerinin, tutar ve oranına bakılmaksızın, kesildiği aya ait gelir vergisi matrahından indirilmesi gerekir.”
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 2007 yılında vermiş olduğu özelgede;
“Sosyal Sigortalar Kurumuna askerlikle ilgili borçlanmak suretiyle ödediğiniz borçlanma aidat ve primlerinin, ücretinizden kesilerek ödenmesi halinde kesildiği aya ait gelir vergisi matrahının tespitinde gider olarak nazara alınması, aidatın toptan ödenmesi halinde, ödenen tutara ulaşıncaya kadar bu miktarın ücretlerin vergiye tabi tutarından indirilmesi mümkündür.” açıklaması yapılmıştır.
İstanbul Valiliği, Defterdarlık Vasıtasız Vergiler Gelir Müdürlüğü’nün 2005 yılında vermiş olduğu B.07.4.DEF.0.34.11/ GVK-63/2—11567 sayılı özelgenin özeti şu şekildedir;
“İlgide kayıtlı dilekçenizde, ….Danışmanlık Ltd.Şti.’nde çalıştığınızı, askerlik hizmetinizle ilgili süreyi Sosyal Sigortalar Kurumuna müracaat ederek borçlandığınızı belirtip, askerlik borçlanması ile ilgili yapmış olduğunuz ve yapacağınız ödemelerin ücretinizin tespitinde gelir vergisi matrahınızdan indirilip indirilemeyeceğini sormaktasınız.
…Sosyal Sigortalar Kurumuna askerlikle ilgili borçlanmak suretiyle ödediğiniz ve ödeyeceğiniz borçlanma aidat ve primlerinin, ücretinizden kesilerek ödenmesi halinde kesildiği aya ait gelir vergisi matrahının tespitinde gider olarak nazara alınması, aidatın toptan ödenmesi halinde, ödenen tutara ulaşıncaya kadar bu miktarın ücretlerin vergiye tabi tutarından indirilmesi mümkündür.”
- SONUÇ
Askerlik borçlanması, er/erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen hizmet sürelerinin kanundaki şartlara uygun olarak borçlanılmak suretiyle sigortalılık ve/veya fiili hizmet süresine eklenmesidir.
Ücretlilerin askerlik hizmet borçlanması nedeni ile ödedikleri bedellerin vergi matrahından düşülebilmesine ilişkin olarak 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 63/2 maddesinde ve 111 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde açıklamalar yapılmıştır.
Askerlik hizmet borçlanma bedelleri, Gelir Vergisi Kanunu’nun 63/2 maddesinde sayılan aidat ve primler niteliğindedir ve bunların da ücretin gerçek safi tutarının hesaplanması sırasında gider olarak indirilmesi mümkündür.
Yukarıda aktarılan hususlar çerçevesinde;
Ücretten kesilmek suretiyle ödenen borçlanma aidat ve primlerinin miktarına ve nispetine bakılmaksızın, kesildiği aya ait gelir vergisi matrahının tespitinde gider olarak nazara alınması,
Bunun yanında aidat toptan ödenmişse, ödenen tutara ulaşılıncaya kadar bu miktarın ücretlerin, vergiye tâbi tutarından indirilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, ücretlilerin askerlik hizmet borçlanması nedeni ile ödedikleri bedelin minimum %15’inin (gelir vergisi tarifesi uyarınca), vergi matrahından indirilmesi şartıyla devlet tarafından finanse edildiği söylenebilir.
Kaynaklar
- Gelir Vergisi Kanunu
- 111 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği
- www.gib.gov.tr
- www.ivdb.gov.tr