Okul Aile Birliklerinin Kuruluş İşleyiş
Mintez ŞİMŞEK
Müfettiş
Türk Kızılay’ı Teftiş Kurulu
mintezsimsek@gmail.com
Ülkemizde Sivil Toplum Kuruluşları denildiğinde ilk akla gelen kuruluşlar olan Dernek ve Vakıfların özellikle 1980’li yılların ikinci yarısından itibaren, doğrudan kamu hizmeti sunan bazı kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde, çoğunlukla da bu kurum ve kuruluşlara mensup kişilerce ihdas edilerek, ilgili kurum ve kuruluşlarca vatandaşa sunulan kamu hizmetlerinin arzında aracı olarak kullanıldığı, hatta bazı kamu hizmetlerinin sunumunun bu vakıf veya derneklere bağış adı altında ödenti yükümlülüğüne bağlandığı yadsınamaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmış ve bahse konu vakıf ve derneklerin, bünyelerinde kuruldukları kamu kurum ve kuruluşları ile bu kurum ve kuruluşlarca sunulan kamu hizmetlerinin ayrıştırılması amacı ile 22.01.2004 tarihinde 5072 sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine Dair Kanun çıkarılmıştır.
5072 sayılı kanun, kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde kurulu tüm vakıf ve dernekleri kapsadığından, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda kurulan ve okullarımızın fiziki ve teknik eksikliklerinin giderilmesinin yanında veli ve öğretmen dayanışması ile eğitim kalitesinin yükseltilmesini amaç edinen “okul koruma derneklerinin” de tasfiye sürecini doğurmuştur.
Okul Koruma Derneklerinin tasfiye edildiği 2004-2005 eğitim-öğretim yılında, bu derneklerce ifa olunan bir çok hizmet ve hizmetlere aracılık işlemleri ikmal edilememiş, hizmetlerin yerine getirilmesinde dernekleri kullanmaya devam eden bazı okul görevlileri ise istemeyerek de olsa kanuna muhalefet fiilinde bulunmuş ve netice itibariyle Okul Koruma Derneklerinin tasfiyesi neticesinde doğan boşluğun nasıl ve ne suretle karşılanacağı önemli bir sorun olmuştur.
Okul Koruma Derneklerinin kapatılması veya işlevsizleştirilmesi neticesinde doğan boşluk nedeniyle ortaya çıkan bu sorunun çözümü amacı ile 1739 sayılı (Değişik 5257 sayılı ) Milli Eğitim Temel Kanununun 16.maddesine dayalı olarak Milli Eğitim Bakanlığı Okul Aile Birlikleri Yönetmeliği çıkarılmış, çıkarılan yönetmelik 31.05.2005 tarih ve 25831 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş ve yönetmelikteki tanımı ile “Okul ile aile arasında bütünleşmeyi gerçekleştirmek, veli ve okul arasında iletişimi ve iş birliğini sağlamak, eğitim-öğretimi geliştirici faaliyetleri desteklemek, maddi imkanlardan yoksun öğrencilerin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak ve okula maddî katkı sağlamak” amacı ile Okul Aile Birlikleri (OAB) kurulmuş olup kuruluş sürecine özet olarak değinilen bu birliklerin, üyelik, seçim, organlar ve denetimleri hakkında merak edilen bazı konulara soru-cevap yöntemi ile açıklık getirmeye çalışacağız.
1. Okul Aile Birliğine Üyelik Nasıl Kazanılır, Nasıl ve Ne Şekilde Sona Erer?
Üyeliğin Kazanımı; Derneklerin aksine Okul Aile Birliklerinde, üyelik kişilerin iradi taleplerine ve yetkili organların kabulüne bağlı değildir. Veli, Öğretmen ve Okul İdarecileri birliğin tabii üyeleridir ve bu sıfatları kazandıkları andan itibaren aynı zamanda Okul Aile Birliklerinin de asli üyesi olurlar.
Veliler; velisi bulundukları öğrenciyi okula kaydettirdikleri anda,
Öğretmen ve idareciler ise birliğin bulunduğu okula atanıp bilfiil göreve başladıkları andan itibaren Okul Aile Birliğinin asli üyesi olurlar.
Velinin Okul Aile Birliği üyeliği, velisi bulunduğu öğrencinin okul ile olan eğitim-öğretim bağından kaynaklandığından, birden çok öğrencinin velisi olan kişi aynı anda birden fazla okulda Okul Aile Birliği üyesi olur.
İdareci ve Öğretmenlerin Okul Aile Birliği üyeliği ise görevle ilintili olduğundan, idareci ve öğretmenler yalnızca görevli oldukları okulun birlik üyesi olabilir.
Üyeliğin Sona Ermesi; Velilerin Okul Aile Birliği üyeliği, velisi bulundukları öğrencinin okul ile olan ilişiğinin kesilmesi, (mezuniyet, nakil, vb.) ile sonlanır.
İdareci ve öğretmenlerin Okul Aile Birliği üyeliği, okul ile olan görev bağının sona ermesi neticesinde sonlanır.
Ancak, Okul Aile Birliğinin Yönetim Kurulunda görevli olan veli veya velilerin birlik üyeliğinden ayrılması halinde Okul Aile Birliğinin Yönetim Kurulu üye sayısı, toplantı yeter sayısının altına düşecek ise, Yönetim Kurulu üyesi velinin üyeliği sona erse dahi bu kişi veya kişilerin Okul Aile Birliği Üyeliği, Yönetim Kurulunun yeniden teşekkülü için toplanacak olan Olağan Üstü Genel Kurul toplantısına kadar devam eder.
Onur Üyeliği; Okula önemli katkı ve hizmetlerde bulunan hayırseverler, okulda idareci ve/veya öğretmen olarak başarılı olarak hizmet yapmış görevliler ile sayılan niteliklere haiz okul mezunlarına Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu kararı ile Onur Üyeliği verilebilir.
Onur Üyesi olan kişi veya kişiler Okul Aile Birliği Genel Kurulu’na katılıp söz alabilir, tavsiyelerde bulunabilirler. Ancak, oy hakları yoktur, oy kullanamaz, birliğin herhangi bir organında görev alamazlar.
2. Okul Aile Birlikleri Hangi Organlar Aracılığı ile Yönetilir?
Okul aile birlikleri aşağıdaki organlar aracılığı ile yönetilmektedir.
a) Genel Kurul.
b) Yönetim Kurulu.
c) Denetim Kurulu.
3. Okul Aile Birliği Genel Kurulunun Toplanma Usul ve Esasları Nelerdir?
Okul Aile Birlikleri, her yılın Ekim ayının son gününe kadar(31 Ekim günü dahil) Genel Kurul Toplantılarını yapmak zorundadırlar.
Yeni açılan okullarda ise okulun eğitim-öğretim faaliyetine başladığı tarihten başlamak üzere en geç 2 ay içinde, Okul müdürünün velileri daveti üzerine Genel Kurul Toplantısı yapılır.
Toplantıya Çağrı Usulü; Genel Kurul toplantısının tarihi, toplanma zamanı, toplanma yeri ve toplantı gündemi, toplanma tarihinden en az 15 gün önce okul ilân panosu ve imkanlar nispetinde diğer iletişim araçları vasıtası ile üyelere duyurulur.
Toplantı Yeter Sayısı; Okul Aile Birlikleri Genel Kurullarındaki toplantı yeter sayısı okulların öğrenci sayısı ile doğrudan ilintili olup;
Okulun Öğrenci Sayısı 100’ün üzerinde ise, Genel Kurul Toplantı yeter sayısı; birliğin Yönetim ve Denetim kurullarının asil ve yedek üye sayısının dört katından (“7+7” + “3+3” = 20×4= 80) az olamaz, dört kata baliğ olan sayı, toplantı için yeter olan sayıdır. Yani öğrenci sayısı 100’ün üzerinde olan okullar en az 80 üye ile Genel Kurul Toplantısı yapabilir, bu rakamın altına düşüldüğü takdirde toplantı yeter sayısı oluşmayacağından toplantı yapılamaz.
Okulun Öğrenci Sayısı 100’ün altında ise toplantı yeter sayısı, Okul Aile Birliğinin Yönetim ve Denetim kurullarının asil ve yedek üye sayısının iki katından (“5+5” + “3+3” = 16×2= 32) az olamaz, öğrenci sayısı 100’ün altında olan okullar en az 32 üye ile Genel Kurul Toplantısı yapabilirler.
Okul Aile Birliklerinin Genel Kurullarında kararlar, katılanların Oy Çokluğu ile alınır. Önceden ilan olunan Genel Kurul Gündemine esas maddelere ekleme ve çıkarma yapılması ile değiştirilmesinde de oy çokluğu aranır.
Genel Kurulun Olağanüstü Toplanması; Okul Birliğinin yukarıda belirtilen usul ve esaslar dairesinde toplanamaması halinde, aynı usullerle 30 gün içerisinde olağanüstü toplantı yapılır.
Olağanüstü toplantıda kararlar katılanların oy çokluğu ile alınır.
Olağanüstü Genel Kurula, Yönetim Kurulu kararı ile gidilir.
Öğrencilerin Genel Kurula Katılımı; Okul Öğrenci Meclisi/Okul Öğrenci Kurulu/Okul Onur Kurulu başkanları ile her sınıf seviyesinden seçilen birer öğrenci, tüm öğrencileri temsilen Genel Kurula gözlemci sıfatı ile katılabilirler. Kongreye gözlemci olarak katılan öğrenciler birlik organlarında görev alamaz ve oy kullanamazlar.
4. Okul Aile Birliği Genel Kurulunun Görevleri Nelerdir?
a) Okul Aile Birliği Yönetim Kuruluna; öğrenci mevcudu 100’ün üzerinde olan okullarda veliler arasından 4 asil, 4 yedek, Öğrenci mevcudu 100’ ün altında olan okullarda ise veliler arasından 3 asil, 3 yedek üyeyi seçmek.
b) Okul Aile Birliği Denetim Kuruluna veliler arasından 2 asil, 2 yedek; öğretmenler arasından da 1 asil ve 1 yedek üye seçmek.
c) Genel Kurula kadar görev yapan Yönetim ve Denetim kurullarının faaliyet raporlarını görüşerek ibra etmek.
d) Okulun ve öğrencilerin ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan ve gelecek dönem faaliyetlerini kapsayan tahmini bütçeyi görüşmek.
e) Okulun ve Öğrencilerin İhtiyaçlarının giderilmesine yönelik yönetim kurulunu yetkilendirmek.
f) Okulun eğitim-öğretim kalitesinin yükseltilmesine ilişkin önerilerde bulunmak.
5. Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu Kaç Kişiden Oluşur?
Aynen Genel Kurul Toplantı yeter sayısında olduğu gibi Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu üye sayısı da okulun öğrenci mevcudu ile ilintilidir.
Okulun Öğrenci Sayısı 100’ün üzerinde ise Yönetim Kurulu 7 kişiden teşekkül ettirilecek olup bu 7 kişilik yönetim aşağıdaki kişilerden oluşur.
- Okul Müdürü (1)
- Okul Müdür Yardımcılarından birisi (1)
- Okul Öğretmenlerinden birisi (1)
- Öğrenci Velilerinden dört kişi (4)
Okulun Öğrenci Sayısı 100’ün altında ise Yönetim Kurulu 5 kişiden teşekkül ettirilecek olup bu 5 kişilik yönetim aşağıdaki kişilerden oluşur.
- Okul Müdürü(1)
- Okul Müdür Yardımcısı veya Öğretmenlerinden birisi(1)
- Öğrenci Velilerinden üç kişi(3)
6. Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu Üyeleri Nasıl Seçilir?
Okul Aile Birliği Yönetim Kuruluna; Müdür üyeler doğrudan, Müdür Yardımcıları ve/veya Öğretmenler (asil ve yedek olmak üzere) Okul Öğretmenler Kurulunca, Veli üyeler ise Okul Aile Birliği Genel Kurulunca seçilir.
7. Yönetim Kurulunun Görev Dağılımı Ne Şekilde Olur?
Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu, Genel Kurulun bitip seçimlerinin tamamlanmasını takip eden ilk hafta içerisinde toplanarak 1 Başkan, 1 Başkan Yardımcısı, 1 Muhasip ve 1 Sekreter üyeyi seçer. Kalan kişiler (7 kişilik heyetlerde 3 kişi, 5 kişilik heyetlerde 1 kişi) Üye olarak görev yaparlar.
Başkan; Okul Aile Birliğini 3. kişi ve Kurumlar nezdinde temsil eder.
Başkan Yardımcısı; Başkanın bulunmadığı zamanlarda başkana vekâlet eder.
Muhasip Üye; Birliğin gelir-gider faaliyetleri ile mali iş ve işlemlerini yürütür.
Sekreter Üye; Okul Aile Birliğinin yazışmalarını yürütür. Yazışmalar okul müdürü ile koordineli olarak yapılır.
Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu Başkanının, Velilerden seçilmesi zorunludur.
Bir kişi, ardı ardına en fazla 4 kez Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu Başkanı olabilir.
Kesintisiz olarak 4 yıl Yönetim Kurulu Başkanlığı yapan bir kişi, başkanlığa 1 dönem ara verdikten sonra tekrar 4 dönem kesintisiz olarak başkanlık yapabilir.
Yönetim Kurulunun başkanlık dışındaki üyeliklerine seçilmede herhangi bir süre sınırlaması yoktur.
Birden çok öğrencinin velisi olan kişi aynı anda birden fazla okulda Okul Aile Birliği üyesi olabilmekle beraber, birden çok öğrencinin velisi olan kişi aynı anda birden fazla okulda Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu Başkan veya üyeliği yapamaz.
Taksirli suçlar ile tecil edilmiş hükümler hariç olmak üzere hapis veyahut affa uğramış olsalar bile Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmî ihale ve alım-satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunanlar ve kamu haklarından yoksun bırakılmış olanlar yönetim kurulunda görev alamazlar. Görev almış olanların bu niteliği haiz olmadıkları sonradan veya görevleri sırasında anlaşılanların görevi sona erer.
8. Okul Aile Birliği Yönetim Kurulunun Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?
Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu, birlik adına görev yapar ve birliğe mevzuat dahilinde yüklenen görevler ile genel kurulda alınan kararları bir plan dahilinde yürütür.
Yönetim Kurulu, okulun Eğitim-Öğretim kalitesinin yükseltilmesine ilişkin önerilerde bulunur, eğitim ve öğretimde karşılaşılan güçlüklerin giderilmesine katkı sağlamak üzere okul müdürlüğü ve velilerle iş birliği yapar.
Yönetim kurulu, yaptığı iş ve işlemlerden dolayı, birlik Genel Kuruluna ve diğer yetkili mercilere karşı sorumludur.
9. Okul Aile Birliği Yönetim Kurulunun Toplanma Usul ve Esasları Nelerdir?
Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu, Ders yılı içerisinde, her ay en az bir toplantı yapar. Birlik gerektiği takdirde okulun açık olmadığı zamanlarda da toplantı yapılabilir.
Yönetim Kurulu Toplantı Yeter Sayısı; Öğrenci Sayısı 100’ün üzerinde olan 7 üyeli Okul Aile Birliği Yönetim Kurullarında Toplantı yeter sayısı 5,
Öğrenci Sayısı 100’ün altında olan 5 üyeli Okul Birliklerinin Yönetim Kurullarında ise 3’ tür.
Okul Aile Birliği Yönetim Kurulu Toplantılarında kararlar oy çokluğu ile alınır.
Oyların eşit olması halinde, Yönetim Kurulu Başkanının bulunduğu tarafın çoğunluğuna hükmolunur.
Tüm Yönetim kurulu kararları, karar defterine yazılır ve toplantıda hazır bulunanlarca imzalanır.
İzinsiz ve mazeretsiz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan yönetim kurulu üyesi, istifa etmiş sayılır. Bu şekilde ayrılan üyeler ile istifa, öğrencinin okuldan ayrılması veya öğrenciliğinin sona ermesi nedenleriyle yönetim kurulu üyeliği sona erenlerin yerine, yedek üyeler aldıkları oy sırasına göre yönetime davet edilirler.
Sonradan yönetime katılan yedek üyeler, asil üye olarak ilk Genel Kurula kadar görev yaparlar.
Yönetim kurulu üye sayısının, yedeklerde dahil olmak üzere yukarıda belirtilen karar yeter sayılarının altına düşmesi hâlinde, başkan veya okul müdürü tarafından bir ay içinde Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı çağrısı yapılır.
Olağanüstü Genel Kurul neticesinde seçilen yeni Yönetim Kurulunun görevi, ilk olağan kongreye kadar devam eder.
10. Okul Aile Birliklerinin Denetimine ilişkin Usul ve Esaslar Nelerdir?
Okul Aile Birlikleri; seçimle teşekkül olunan iç denetim birimi ve İdari mercilerce yapılan dış denetim birimleri vasıtasıyla denetlenmektedir.
İç Denetim; Okul Aile Birliklerinin iç denetimi, Birlik Denetim Kurullarınca yapılır. Denetim Kurulu, Okul Öğrenci mevcuduna bakılmaksızın tüm Okul Aile Birliklerinde 3 asil + 3 yedek olmak üzere 6 kişiden oluşur.
Denetim Kurulunun tüm üyeleri Birlik Genel Kurulunca seçilir.
Denetim Kuruluna seçilecek 3 asil üyenin 2 si velilerden seçilmek zorundadır.
Denetim Kurulu asil üyeliğine seçilen birlik üyeleri, Birlik Genel Kurulundan sonraki ilk hafta içinde toplanır ve aralarında görev bölümü yaparlar.
Denetim Kurulunun görev süresi bir yıldır.
Denetim Kurulu, altışar aylık periyotlar halinde yılda en az iki defa yönetim kurulunun faaliyetlerini inceler ve sonuçlarını bir rapor hâlinde yönetim kuruluna verir.
Denetim Kurulu Yönetim kurulunun göreve başladığı tarihten itibaren tüm faaliyetlerini ayrıntıları ile inceleyerek hazırladığı raporu, faaliyet dönemi sonunda Genel Kurula sunar.
Denetim Kurulunun asil üyeliklerinden çeşitli nedenlerle boşalan yerler, Denetim Kurulu yedek üyelerince, aldıkları oy sırasına göre doldurulur.
Denetim kurulu başkanı, kesintisiz en fazla dört defa seçilebilir.
Taksirli suçlar ile tecil edilmiş hükümler hariç olmak üzere hapis veyahut affa uğramış olsalar bile Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmî ihale ve alım-satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunanlar ve kamu haklarından yoksun bırakılmış olanlar denetim kurulunda görev alamazlar. Görev almış olanların bu niteliği haiz olmadıkları sonradan veya görevleri sırasında anlaşılanların görevi sona erer.
Dış Denetim: Okul Aile Birliklerinin dış denetimi idarece ifa olunur. Birlikler, idarece(Bakanlık/Valilik veya İl/ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü) asgari iki yılda bir olmak üzere denetlenir.
Milli Eğitim Bakanlığı, yurt genelindeki tüm okul aile birliklerini,
Valilik, il dahilinde kurulmuş bulunan tüm okul aile birliklerini,
İl Milli Eğitim Müdürlüğü, il dahilinde kurulmuş bulunan tüm okul aile birliklerini,
İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, ilçe dahilinde kurulmuş bulunan tüm okul aile birliklerini, Millî eğitim mevzuatına uygunluk ve Türk Ceza Kanunu hükümleri doğrultusunda denetler.
11- Okul Aile Birliği Bir Dernek midir?
Başlangıç kısmında da belirtildiği üzere Okul Aile Birlikleri, Okul koruma Derneklerinin kapatılmaları veya işlevsizleştirilmeleri nedeni ile bu derneklerden doğan boşluğun doldurulması amacı ile kurulmuşlardır.
Örgüt yapısı, örgütlenme şekli, yönetim ve denetim organları derneklerle benzerlik göstermekle birlikte Okul Aile Birlikleri, dernek değildir.
12. Okul Aile Birliklerinin Tüzel Kişiliği Var mıdır?
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 47. maddesinde Tüzel Kişiliğin tanımı şu şekilde yapılmıştır; “Başlı başına bir varlığı olmak üzere örgütlenmiş kişi toplulukları ve belli bir amaca özgülenmiş olan bağımsız mal toplulukları, kendileri ile ilgili özel hükümler uyarınca tüzel kişilik kazanırlar”
Türk Medeni Kanunun bu açık hükmünden hareket edildiğinde, Okul Aile Birliklerinin Kuruluşunun, kanun ve yönetmeliğin amir hükümleri doğrultusunda gerçekleştiği ve kuruluşa esas 1739 (Değişik 5257) sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun 16.maddesi ile bu kanuna dayalı olarak çıkarılan ve 31.05.2005 tarih ve 25831 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Milli Eğitim Bakanlığı Okul Aile Birlikleri Yönetmeliğinde, birliğin Özel Hukuk Tüzel Kişiliği veya Kamu Tüzel Kişiliği olduğu yönünde bir hüküm bulunmamaktadır.
Birliğin kuruluşuna ilişkin asli mevzuatta, tüzel kişilik ihdas edildiğine ilişkin bir hüküm bulunmadığından, örgütlenmiş bir kişi topluluğu olmalarına rağmen Okul Aile Birliklerinin tüzel kişiliği yoktur.
13-Sandık Yönetim ve Denetim Kurulu Üyelerine Ücret Ödenebilir mi?
Okul Aile Birliklerinin Yönetim ve Denetim kurullarında görev alan üyelere, hangi ad altında olursa olsun, ücret ve/veya ücret nevinden sayılabilecek (oturum hakkı, huzur hakkı vb.) herhangi bir karşılık ödenemez.
Birliğin tüm kurullarındaki görevler, gönüllülük esası ile yürütülür.
