Sendika Aidatı Gelir Vergisi
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunun amacı, kamu görevlilerinin ortak ekonomik, sosyal ve meslekî hak ve menfaatlerinin korunması ve geliştirilmesi için oluşturdukları sendika ve konfederasyonların kuruluşu, organları, yetkileri ve faaliyetleri ile sendika ve konfederasyonlarda görev alacak kamu görevlilerinin hak ve sorumluluklarını belirlemek ve her hizmet kolunda yetkili kamu görevlileri sendikaları ve bunların bağlı bulundukları konfederasyonlar ile Kamu İşveren Kurulu arasında yürütülecek toplu görüşmelere ilişkin esasları düzenlemektir.
Yasal düzenleme gereği (1) “Kamu görevlileri sendikasına, kamu görevlisinin ödeyeceği üyelik ödentileri,… (2) doldurulan üyelik başvuru formuna ve sendika tüzüğünde belirtilen aylık ödenti tutarına göre kamu işverenince aylığından kesilerek beş gün içinde sendikaların banka hesaplarına yatırılır ve ödenti listesinin bir örneği ilgili sendikaya gönderilir.Kamu işvereni, sendikaya üye olan ve üyelik ödentisi kesilen kamu görevlilerinin listesini her ayın son haftasında, işyerinde herkesin görebileceği yerde ilan eder (3). Aylık üyelik ödenti tutarı; kamu görevlisinin kadro ya da pozisyonuna bağlı ve her ay mutat olarak ödenmekte olan damga vergisine tâbi aylık brüt gelirleri toplamına, sendika tüzüğünde belirtilen oran uygulanmak suretiyle hesaplanır. Ödenti tutarı, 15 inci derecenin birinci kademesinden aylık alan Devlet memurunun damga vergisine tâbi brüt gelirleri toplamının binde dördünden az, otuzda birinden fazla olamaz (4). Sendika merkez genel kurul kararıyla üyelikten çıkarılan üyelerin isimlerinin sendikaca onbeş gün içinde işverene bildirilmesi zorunludur. Konfederasyonlara üyelerince ödenecek ödenti miktarı, sendikaların ödenti tutarlarının yüzde beşinden aşağı olmamak üzere konfederasyonların genel kurullarınca belirlenir”.
Çalışanların Sendikalara Ödediği Aidatın Vergi Matrahından İndirimi
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 31.03.2006 tarihli ve 26125 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5473 sayılı Değişik Adlar Altında İlave Ödemesi Bulunmayan Memurlara ve Sözleşmeli Personele Ek Ödeme Yapılması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 1 inci maddesiyle eklenen Ek 4 üncü maddesinde; “25.06.2001 tarihli ve 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu hükümleri uyarınca kamu görevlileri sendikasına üye olup, kendisinden üyelik ödentisi kesilen kamu görevlilerine anılan kesintinin yapıldığı her ay 5 YTL tutarında sendika ödeneği verilir. Bu ödeme, damga vergisi hariç herhangi bir vergiye ve kesintiye tabi tutulmaz ve ilgili mevzuatı uyarınca ödenmekte olan zam, tazminat, ödenek, döner sermaye payı, ikramiye, ücret ve her ne ad altında olursa olsun benzeri ödemelerin hesabında dikkate alınmaz.” hükümlerine yer verilmiştir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesinde; “Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.” hükmüne yer verilmiştir.
Buna göre, kendisinden sendika üyelik ödentisi kesilen kamu görevlilerine, kesintinin yapıldığı her ay için ödenen 5 YTL tutarında sendika ödeneğinin, 5473 sayılı Kanun uyarınca damga vergisi hariç hiçbir vergiye tabi tutulmaması nedeniyle ücret matrahına da dahil edilmemesi gerekmektedir.
Diğer taraftan Gelir Vergisi Kanununun 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (4) numaralı bendine istinaden, çalışanlar tarafından ilgili kanunlarına göre, sendikalara ödenen aidatlar (aidatın ödendiğinin tevsiki şartıyla), ücretin safi değerinin tespitinde indirim konusu yapılmaktadır.
Bu açıklamalar çerçevesinde, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu hükümleri uyarınca kamu görevlileri sendikasına üye olup, kendisinden sendika tarafından belirlenen tutar kadar kesilen sendika aidatının (Devlet tarafından ödenen 5 YTL dahil), ücretin safi tutarının tespitinde matrahtan indirim konusu yapılması gerekir.
Örnek: 1.000 YTL brüt ücret alan kamu görevlisine 5 YTL de Devlet tarafından sendika ödeneği verilmektedir. Çalışanın üyesi olduğu sendikaya 12 YTL aidat ödemesi halinde elde ettiği ücretin safi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
Brüt Ücret……………………………………….: 1.000 YTL
Sendika Üyelik Ödentisi …………………….: 12 YTL
Ücretin Safi Tutarı (1000-12=)……………..: 988 YTL (5)
Buna göre, devlet tarafından karşılanan 5 YTL, ücret matrahına dahil edilmeyecek, indirim konusu yapılacak sendika aidatı tutarı ise ücretlinin kendisi tarafından ödenen 7 YTL ile devlet tarafından karşılanan 5 YTL’nin toplamı olan 12 YTL olacaktır.
Sonuç
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu hükümleri uyarınca kamu görevlileri sendikalarına üye olan ve kendilerine 375 sayılı Kanun hükmünde kararnamenin Ek 4 üncü maddesine istinaden sendika ödeneği verilen kamu görevlilerinin, sendikalara ödedikleri aidat tutarının gelir vergisi matrahından indirimine ilişkin açıklamalar Gelir Vergisi Sirküleri (6) ile yapılmıştır.
DİP NOTLAR
(1) 4688 sayılı Kanun Madde:25
(2) 4688/14.madde çerçevesinde doldurulan
(3) Değişik: 06/07/2004- 5198/4. md.
(4) Değişik: 12/07/2006 – 5538/14. md.
(5) Diğer kesintiler dikkate alınmamıştır.
(6) 31.08.2007 tarih, 64 sayılı.