SGK Genelgesi 2007/88
T.C.
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI
Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü
Sayı : B.13.2.SSK.5.01.07.00.IX.031-827543
Tarih: 19/11/2007
Konu : 506 sayılı Kanunun Ek 5 inci Maddesinin IV Numaralı Bendinin Uygulaması.
GENELGE
2007 / 88
1- GENEL AÇIKLAMALAR
506 sayılı Kanunun Ek 5 inci maddesinin IV üncü bendinde yer alan “Azotlu gübre ve şeker sanayinde….” ibaresi, 27/03/2007 tarih, 26475 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Anayasa Mahkemesinin 04/10/2006 tarih, 2002/157 E. 2006/97 K. sayılı Kararı ile iptal edilmiş olup, uygulamanın usul ve esasları; 18/8/2007 tarih 26617 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “506 Sayılı Kanunun Ek 5 inci Maddesinin IV Numaralı Bendinin Uygulanması Hakkında Tebliğ” ve 26/9/2007 tarih 26655 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “506 Sayılı Kanunun Ek 5 inci Maddesinin IV Numaralı Bendinin Uygulanması Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ” ile 27/09/2007 tarihli “İşverenlerimize Yönelik Duyuru” metninde açıklanmıştır.
Bilindiği gibi, itibari hizmet; anılan Kanunun Ek 5 inci maddesinde belirtilen işyerleri ve işlerde çalışan sigortalıların, bu işlerde en az 3600 gün çalışmaları koşuluyla prim ödeme gün sayılarının 1/4’ünün sigortalılık sürelerine eklenmesine ve beş yılı geçmemek üzere yaş hadlerinden indirim yapılmasına imkan veren bir uygulamadır.
Gerek Ek 5 inci maddenin gerekçesinde, gerekse Anayasa Mahkemesinin söz konusu Kararında belirtildiği gibi, itibari hizmet kapsamındaki işlerin bariz özelliğini; ağır, riskli ve sağlığa zararlı işlerde fiziki, ruhi ve fizyolojik bakımlardan insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen şartlar altında yapılması oluşturmaktadır.
Yine, Anayasa Mahkemesinin Kararında, itibari hizmet süresinden yararlanacak olanlar belirlenirken yapılan işin niteliğinin dikkate alınması gerekliliği vurgulanmıştır.
Ancak, Anayasa Mahkemesinin söz konusu iptal Kararı sonrasında Ek 5 inci maddenin IV numaralı bendi uyarınca itibari hizmet süresi uygulaması kapsamına giren işyerleri ile sigortalılar konusunda tereddütler oluştuğu görüldüğünden, uygulamada aşağıda belirtilen hususlar göz önünde bulundurularak işlem yapılacaktır.
2- KAPSAMA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR
2.1. İşyeri ve yapılan işlerin bir arada bulunması:
506 sayılı Kanunun Ek 5 inci maddesinin IV numaralı bendine göre, sigortalıların itibari hizmet süresinden yararlanabilmeleri için; sigortalının IV numaralı bendin “Sigortalılar” başlıklı bölümünde sayılan fabrika, atölye, havuz ve depolarda ve trafo binası işyerlerinde çalışması ve ayrıca sigortalının bu işyerlerinde IV numaralı bendin “Hizmetin Geçtiği Yer” başlıklı bölümünde belirtilen “1-Çelik, demir ve tunç döküm işlerinde”, “2- Zehirli, boğucu, yakıcı, öldürücü ve patlayıcı gaz, asit, boya işleri ile gaz maskesiyle çalışmayı gerektiren işlerde”, “3-Patlayıcı maddeler yapılması işlerinde” ve 4- Kaynak işlerinde” çalışması gerekmektedir.
Dolayısıyla, bu iki şartın birlikte gerçekleşmemesi durumunda sigortalıların itibari hizmet uygulamasından yararlanmalarına imkan bulunmamaktadır.
Bilindiği gibi, Anayasa Mahkemesinin 506 sayılı Kanunun Ek 5 inci maddesi ile ilgili iptal Kararı öncesinde sadece azotlu gübre ve şeker sanayine bağlı fabrikalarla bunların atölye, havuz, depo ve trafo binalarında çalışanlardan; çelik, demir ve tunç döküm, zehirli, boğucu, yakıcı, öldürücü ve patlayıcı gaz, asit, boya, gaz maskesi ile çalışmayı gerektiren işler, patlayıcı maddeler ile kaynak işlerinde çalışanlar itibari hizmet uygulamasından yararlanmakta iken, madde metninden “Azotlu gübre ve şeker sanayinde….” ibaresinin çıkartılması ve anılan Mahkeme Kararında diğer sanayi kollarında da belli ağır, riskli ve sağlığa zararlı işlerin yapılmasında çalışanların itibari hizmet süresinden yararlandırılmaları gerektiği belirtildiğinden, diğer sanayi kollarında faaliyet gösteren fabrika, atölye, havuz, depo ve trafo binalarında çalışanların da Kanunda öngörülen işleri yapmaları kaydıyla itibari hizmet uygulamasından yararlandırılmaları gerekmektedir.
İtibari hizmet uygulamasına ilişkin muhtelif yargı kararlarında “atölye”, Kanunda belirtilen işlerin yapıldığı, seri ve sürekli üretim yapılan birim olarak nitelendirildiğinden, atölye kavramı bu şekilde değerlendirilecektir.
2.2. Kapsamdaki işyerlerinde ağır, riskli ve sağlığa zararlı işlerin fiilen yapılması:
Sigortalıların itibari hizmet süresinden yararlanabilmeleri için ağır, riskli ve sağlığa zararlı işleri fiilen yapmaları gerekmektedir.
Dolayısıyla, kapsama giren işyerlerinde Kanun metninde sayılan ağır, riskli ve sağlığa zararlı işlerde fiilen çalışmayanlar ile bu işlere ilişkin meslek/kadro/iş unvanına sahip olmakla birlikte başka işlerde (itibari hizmet kapsamına girmeyen işlerde) çalışanlar itibari hizmet süresinden yararlandırılmayacaklardır.
Örnek : Kapsamdaki bir işyerindeki sigortalının iş unvanı “kaynakçı” olmasına rağmen fiilen bu işi yapmayıp, “bekçi” (güvenlik görevlisi) olarak istihdam ediliyorsa itibari hizmet süresinden yararlandırılmayacaktır.
Örnek : Döküm fabrikasındaki bir sigortalının iş unvanı “boyacı” olmasına rağmen söz konusu işi fiilen yapmayıp, “şoför” olarak istihdam ediliyorsa itibari hizmet süresinden yararlandırılmayacaktır.
Örnek : Döküm fabrikasındaki bir sigortalının iş unvanı “modelist” olmasına rağmen, anılan fabrikanın maden eritme bölümünde cüruf alma işinde fiilen çalıştırılıyorsa itibari hizmet süresinden yararlandırılacaktır.
Yine, Ek 5 inci maddede işyerleri ve itibari hizmet kapsamındaki işler birlikte tanımladığından ve itibari hizmet kapsamında değerlendirilmesi gereken işin, bizzat sigortalı tarafından seri ve sürekli üretim yapılan işyerlerinde, üretim süreci içerisinde yapılması gerektiğinden, denetim, kontrol ve idareciliğin gerektirdiği gözlem ve benzeri amaçlarla yapılan çalışmalar itibari hizmet kapsamında değerlendirilmeyecektir.