Asgari Geçim İndirimi ve Uygulaması
Dr.Mehmet Ali AKTAŞ
Yeminli Mali Müşavir
maktas978@gmail.com
GİRİŞ
04 Nisan 2007 tarih ve 26483 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5615 sayılı kanunun 2’nci maddesi ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mülga 32 nci maddesi başlığıyla birlikte yeniden düzenlenmiş ve 01 Ocak 2008 tarihinden itibaren uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlük kazanmıştır.
Yapılan düzenleme ile ülkemizde 2006 yılı sonuna kadar uygulanan ve 2007 yılında fayda sağlayan “ücretlilerde vergi indirimi” uygulamasına son verilmiştir. Dolayısıyla önceleri vergi iadesi, özel gider indirimi ve devamında vergi indirimi olarak işleyen, bu uygulamalardan fayda sağlayacakların, belge toplamaları ve ücretlerinden kesinlen gelir vergisi ile bağlantılı olarak yararlanma dönemi 31.12.2006 tarihi itibariyle kapanmıştır.
1- ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİNDEN YARARLANACAK OLANLAR
- Ücretleri gerçek usulde vergilendirilen gerçek kişiler,
- Ücret gelirlerini yıllık beyanname ile bildirenler,
- Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesi kapsamında değerlendirilen ücret geliri elde edenler, örneğin sosyal güvenlik destekleme primi ödemek suretiyle çalışanlar ile kurumların yönetiminde görevli olanlar,
asgari geçim indiriminden yararlanacaklardır.
2- MEDENİ DURUM VE EŞİN GELİRİ İLE İLGİLİ OLARAK YAPILACAK İŞLEMLER
Ücretliler, medeni durumları ve çocuk sayıları ile eşinin iş ve gelir durumu hakkında “Aile Durumu Bildirimi” ile işverenlerine bildirimde bulunacaklardır. Durumlarında değişiklik olan ücretliler değişiklikle ilgili olarak bir ay içerisinde işverene bilgi vereceklerdir. Çocuklar sosyal güvenlik yönünden tabi oldukları eşin bildirimine dahil edilecektir.
3- ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİNDEN FAYDALANAMAYACAK OLANLAR
- Ücretleri diğer ücret kapsamında vergilendirilen hizmet erbabı,
- Dar mükellefiyet kapsamında ücret geliri elde edenler,
- Başka bir kanun hükmü (3218, 4490, 4691 sayılı kanunlar vb.) uyarınca ücretlerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayanlar,
- Ücret geliri elde etmeyen diğer gerçek kişiler.
4- ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ UYGULAMASI
Uygulama ile ücretlilerin aldıkları ücretler, 16 yaşından büyükler için uygulanan asgari ücretle bağlantılı olarak; medeni durumları, eşlerinin gelir elde edip etmemeleri ile çocuk sayısına bağlı olarak vergi dışı bırakılmaktadır.
Faydalanılabilecek tutarın hesaplanmasında ücretin elde edildiği takvim yılı başında 16 yaşından büyükler için geçerli olan asgari ücretin brüt tutarının;
- Mükellefin kendisi için % 50’si,
- Çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10’u, (aralarında yasal evlilik bağı bulunan kişileri ifade etmektedir)
- Çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için % 7,5 diğer çocuklar için % 5’i, (eşlerden yalnızca birine uygulanmak koşulu ile; nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dahil 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları ifade etmektedir)
esas alınacak ve ücret gelirin kısmi döneme ait olması halinde, ay kesirleri tam kabul edilecektir.
Asgari geçim indiriminin hesaplanmasında gelir vergisi kanununun 103’ncü maddesinde yer alan birinci dilime uygulanan vergi oranı (bu oran güncel mevzuat hükümlerine göre %15’tir) esas alınacaktır. Mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde iadenin yapılamayacağı da ayrıca yasa hükmü dahilinde bulunmaktadır.
Halen yürürlükte bulunan 16 yaşından büyükler için uygulanan brüt asgari ücret 585,00 YTL’dir. Buradan hareketle örneklendiğinde sağlanacak vergi avantajı aşağıdaki gibi oluşacaktır.
Örnek 1 : Evli ve eşi çalışmayan 4 çocuklu ücretli (Asgari geçim indirimi uygulama oranları kendisi için %50, çalışmayan eş için %10, ilk iki çocuk için toplam %15, sonraki iki çocuk için toplam %10 olmak üzere %85 olacaktır).
| Aylık Brüt Ücret | 585,00 (1) |
| SSK Primi (1*%14) | 81,90 (2) |
| İşsizlik Sigortası (1*%1) | 5,85 (3) |
| Asgari Geçim İndirimi (1*85%) | 497,25 (4) |
| Gelir Vergisi Matrahı ((1-(2+3+4)) | 0,00 (5) |
| Gelir Vergisi (5*%15) | 0,00 (6) |
| Damga Vergisi (1*%06) | 3,51 (7) |
| Kesintiler Toplamı (2+3+6+7) | 91,26 (8) |
| Net Ücret | 493,74 |
Mevcut uygulamada asgari ücretli bir çalışanın aylık olarak net aldığı ücret 419,15 YTL’dir. Dolayısıyla 74,59 YTL’lik bir vergi avantajı ile asgari ücret tamamen vergi dışı kalmış olmaktadır.
Örnek 2 : Evli ve eşi çalışmayan 3 çocuklu ücretli (Asgari geçim indirimi uygulama oranları kendisi için %50, çalışmayan eş için %10, ilk iki çocuk için toplam %15, sonraki iki çocuk için toplam %5 olmak üzere %80 olacaktır).
| Aylık Brüt Ücret | 585,00 (1) |
| SSK Primi (1*%14) | 81,90 (2) |
| İşsizlik Sigortası (1*%1) | 5,85 (3) |
| Asgari Geçim İndirimi (1*80%) | 468,00 (4) |
| Gelir Vergisi Matrahı ((1-(2+3+4)) | 29,25 (5) |
| Gelir Vergisi (5*%15) | 4,39 (6) |
| Damga Vergisi (1*%06) | 3,51 (7) |
| Kesintiler Toplamı (2+3+6+7) | 95,65 (8) |
| Net Ücret | 489,35 |
Mevcut uygulama dikkate alındığında 70.20 YTL’lik bir vergi avantajı sağlamaktadır.
Örnek 3 : Evli ve eşi çalışmayan 2 çocuklu ücretli (Asgari geçim indirimi uygulama oranları kendisi için %50, çalışmayan eş için %10, ilk iki çocuk için toplam %15, olmak üzere %75 olacaktır).
| Aylık Brüt Ücret | 585,00 (1) |
| SSK Primi (1*%14) | 81,90 (2) |
| İşsizlik Sigortası (1*%1) | 5,85 (3) |
| Asgari Geçim İndirimi (1*75%) | 438,75 (4) |
| Gelir Vergisi Matrahı ((1-(2+3+4)) | 58,50 (5) |
| Gelir Vergisi (5*%15) | 8,78 (6) |
| Damga Vergisi (1*%06) | 3,51 (7) |
| Kesintiler Toplamı (2+3+6+7) | 100,04 (8) |
| Net Ücret | 484,96 |
Evli, eşi çalışmayan 2 çocuklu ücretli aylık 65.81 YTL’lik bir vergi avantajı sağlamaktadır.
Örnek 4 : Evli ve eşi çalışmayan 1 çocuklu ücretli (Asgari geçim indirimi uygulama oranları kendisi için %50, çalışmayan eş için %10, ilk iki çocuk için toplam %7,5, olmak üzere %67,5 olacaktır).
| Aylık Brüt Ücret | 585,00 (1) |
| SSK Primi (1*%14) | 81,90 (2) |
| İşsizlik Sigortası (1*%1) | 5,85 (3) |
| Asgari Geçim İndirimi (1*67,5%) | 394,88 (4) |
| Gelir Vergisi Matrahı ((1-(2+3+4)) | 102,37 (5) |
| Gelir Vergisi (5*%15) | 15,36 (6) |
| Damga Vergisi (1*%06) | 3,51 (7) |
| Kesintiler Toplamı (2+3+6+7) | 106,62 (8) |
| Net Ücret | 478,38 |
Bu örnekte 59,23 YTL’lik bir vergi avantajı sağlamaktadır.
Örnek 5 : Evli ve eşi çalışmayan ücretli (Asgari geçim indirimi uygulama oranları kendisi için %50, çalışmayan eş için %10, olmak üzere %60 olacaktır.
| Aylık Brüt Ücret | 585,00 (1) |
| SSK Primi (1*%14) | 81,90 (2) |
| İşsizlik Sigortası (1*%1) | 5,85 (3) |
| Asgari Geçim İndirimi (1*60%) | 351,00 (4) |
| Gelir Vergisi Matrahı ((1-(2+3+4)) | 146,25(5) |
| Gelir Vergisi (5*%15) | 21,94 (6) |
| Damga Vergisi (1*%06) | 3,51 (7) |
| Kesintiler Toplamı (2+3+6+7) | 113,20 (8) |
| Net Ücret | 471,18 |
Evli, eşi çalışmayan çocuksuz bir ücretli aylık olarak 52,65 YTL’lik bir vergi avantajı sağlamaktadır.
Örnek 6 : Bekar ücretli (Asgari geçim indirimi uygulama oranı %50 olacaktır)
| Aylık Brüt Ücret | 585,00 (1) |
| SSK Primi (1*%14) | 81,90 (2) |
| İşsizlik Sigortası (1*%1) | 5,85 (3) |
| Asgari Geçim İndirimi (1*50%) | 292,50 (4) |
| Gelir Vergisi Matrahı ((1-(2+3+4)) | 204,75 (5) |
| Gelir Vergisi (5*%15) | 30,71 (6) |
| Damga Vergisi (1*%06) | 3,51 (7) |
| Kesintiler Toplamı (2+3+6+7) | 121,97 (8) |
| Net Ücret | 463,03 |
Örneğimizde aylık 43,88 YTL’lik bir vergi avantajı sağlamaktadır.
Yukarıdaki örnekler yalnızca faydalanma tutarlarını belirtmek amacıyla yapılmış olup bununla ilgili özet tablo aşağıdaki gibi şekillenmektedir.
Yıllık Üst Sınır Aylık Üst Sınır
Eşi çalışmayan, 4 çocuklu çalışan : 895,05 YTL 74,59 YTL
Eşi çalışmayan, 3 çocuklu çalışan : 842,40 YTL 70,20 YTL
Eşi Çalışmayan, 2 çocuklu çalışan : 789,75 YTL 65,81 YTL
Eşi Çalışmayan, 1 çocuklu çalışan : 710,78 YTL 59,23 YTL
Eşi Çalışmayan, çocuksuz çalışan : 631,80 YTL 52,65 YTL
Bekar çalışan : 526,50 YTL 43,88 YTL
5- MUHTASAR BEYANNAME VEREN İŞVERENLERCE YAPILACAK İŞLEMLER
İşverenler, her yılın Ocak ayında düzenleyecekleri asgari geçim indirimine ait bordroda (Asgari Geçim İndirimine İlişkin Bordro Excel ortamında hazırlanmış ve yazı ekinde mevcuttur. Kullanımı açıklama sayfasında bulunmaktadır), her aya ilişkin ücretliler için hesaplayacakları asgari geçim indirimi tutarını göstereceklerdir. Mevcut bilgilere göre hesaplanan yıllık asgari geçim indirimi tutarının her aya isabet eden kısmı, ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
Ücretliye yansıtılacak tutar ücret ödemesinin yapıldığı dönemde ücret bordrosunda açılan “Asgari Geçim İndirimi” satırında gösterilecek ve işveren tarafından ilgili aya ilişkin verilecek muhtasar beyannamede tevkif suretiyle kesilen vergiler toplamından mahsup edilerek kalan tevkifat tutarı ödenecektir.
6- MUHTASAR BEYANNAME VERMEYEN İŞVERENLERCE YAPILACAK İŞLEMLER
İşverenler, her yılın Ocak ayında düzenleyecekleri asgari geçim indirimine ait bordroda, her aya ilişkin ücretliler için hesaplayacakları asgari geçim indirimi tutarını göstereceklerdir. Hak kazanılan asgari geçim indirimi tutarını, çalışanlara ödenecek ücretler üzerinden tevkif edilecek vergiden mahsup edilecektir. Dolayısıyla ücretlilere, mahsup edilen vergi tutarı kadar ödeme yapılacaktır.
SONUÇ
Ülkemizde yıllardır farklı isimlerle uygulan ücretlilere vergi iade sistemi yerini Asgari Geçim İndirimine bırakmıştır. Uygulamada var olan bir işlemin kaldırılması ve yerine yenisinin ikame edilmesinde esas olan eski sistemin tüm taraflarca aranmamasıdır. Bir başka anlatımla tüm tarafların mutlu olmasıdır. Vergi İndirimi ile ücretlilerin belge toplamaları arasında önemli bir ilişki olduğu bilinmektedir.
Dolaylı vergilerin takibi, tahakkuku ve neticesinde tahsili konusunda önemli adım atılmış mıdır? Belge düzeni konusunda vatandaşlar yeterince bilinçli hareket etmekte midir? Bu sorunların cevapları olumlu ise elbetteki bir problem yoktur.
Tüm taraflar mutlu olmuş mudur ya da olacak mıdır? Ücretliler asgari ücretle orantılı olarak mutlu olacaklardır. Çünkü ücretliler belge biriktirmeyecekler işverenlerde bunlarla ilgili işlem yapmayacaklar, arşiv maliyetine katlanmayacaklar, sorumlulukları büyük ölçüde kalkacaktır. Ancak bu işlemlerde taraf olan devlet mutlu olacak mıdır? Bu sorunun cevabından emin olmak henüz mümkün görünmüyor ne yazıkki.
Ümit ediyoruz ki 01 Ocak 2008 tarihinden itibaren uygulanacak olan Asgari Geçim İndirimi tüm tarafları mutlu eder…