Asgari Geçim İndirimi ve İşveren-İşçi İlişkileri
Zafer SOKOL
Personel Yöneticisi
İDÇ Liman İşl. A.Ş.
Personel Departmanı
zsokol@izdemir.com.tr
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 32. Maddesini değiştiren 5615 sayılı yasa ile gündemimize giren “asgari geçim indirimi” kavramını açıklayıcı tebliğ 265 seri no’su ile 04.12.2007 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Konu ile ilgili muhasebe uygulamaları tebliğde yeterince açık olduğu için, yazımın konusunu işveren-işçi ilişkileri çerçevesinde yapılması gerekenler oluşturacak.
Konunun en çetrefilli kısmını, şimdiye kadar anladığımız ya da uygulama içerisinde anlayacağımız üzere, işçilerin bildirimleri ve bu bildirimlerin güncelleştirilmesi kısmı oluşturmaktadır. Yoğun olarak vasıfsız işçi çalıştıran işverenleri bu konuda büyük sorunların beklemekte olduğunu şimdiden görmekteyiz.
Her ne kadar yasa ve tebliğ ile bildirim hatalarındaki sorumluluk ve cezalar işçiye yüklenmişse de uygulama süreci içinde işverene de büyük sorumluluklar düşecektir.
Vergi otoritesinin asgari geçim indirimi ile ilgili denetimlerini ve incelemelerini ne derecede uygulamaya sokacağı şu an için bilinmemekle birlikte, mevcut iş yükü ile baş etmekte zorlanan vergi dairelerinin bu konuda işçinin ve işverenin beyanı ile sınırlı kalacağını tahmin etmek zor görünmüyor.
Öte yandan 4857 sayılı İş Kanununun 25. Maddesinin II fıkrasının a bendine göre; işçinin işvereni yalan beyan ile yanıltması, işverene işçiyi haklı nedenle derhal işten çıkarma hakkını tanımaktadır.
Asgari geçim indirimi ile işçilere verilen “aile durumu bildirimi” formu sorumluluğu bu anlamda işveren-işçi ilişkilerini, iş barışını tehdit edebilecek bir unsur haline gelme potansiyeline sahiptir. Sorunun özellikle ilk bildirimde değil de mevcut bildirimi güncelleme aşamalarında yaşanacağını öngörmekteyiz.
Bu nedenle de işverenler tarafından işçilerin iyi bilgilendirilmesini ve işçilerin olayın ciddiyetinin farkına varmalarını sağlamak durumundayız.
Bu noktalarla ilgili ise çözüm önerilerimiz 3 başlıkta toplanmıştır:
İşçilere durumu açıklayıcı bir duyuru yapıldıktan sonra Aile Durumu Bildirimi formlarının dağıtılması. Bu konuyla ilgili örnek bir duyuruyu Ek-1’de bulabiliriz. İlgili duyuru ile birlikte personele bir noktanın da dikkatle vurgulanmasını önermekteyiz.
Ülkemizin kanayan yaralarından biri olan sigortasız çalışmanın, formlar doldurulurken yeni bir sorun haline geleceği muhakkaktır. “Ücretli eş” kavramının resmi olarak bir sosyal güvenlik kurumu şemsiyesi altında çalışan kişi olduğunu, ücret alan ama sigortası yapılmamış kişilerin “ücretsiz eş” kavramına gireceğini belirtmeli ve bir yerde çalışmamakla birlikte sigortalı gösterilen kişinin ise “ücretli eş” olarak kabul edileceğini de işçilere belirtmeliyiz.
Hazırlanan asgari geçim indirimi bildirim formlarında, eş bilgilerinde TC Kimlik No.su sorulmuş olsaydı, tüm sosyal güvenlik kurumlarından bilgi istemeye hakkı olan vergi idaresinin denetim mekanizmasının daha kolay işleyebileceğini düşünmekteyiz.
Yasa ve tebliğ ile böyle bir zorunluluk olmamakla birlikte, bildirimde bulunan tüm işçilere örneği Ek-2’de görülen taahhütnamenin de imzalatılması gerektiğini düşünmekteyiz. İşçinin durumun ciddiyetini kavrayabilmesi açısından böyle taahhütnamenin imzalatılmasının olmazsa olmaz bir koşul olduğunu görüyoruz.
Sorunun asıl kısmının yaşanacağını düşündüğümüz bildirim güncellemeleri ile ilgili denetim mekanizmasının, işveren tarafından yerine getirilmesi gerektiğini düşünmekteyiz. Uygulama sürecinde daha net görebileceğimiz bu uygulama için bizim tahminimiz ise 3 ya da 6 aylık periyodlar içinde işçilerinin tümünün beyanlarının yeniletilmesidir. Bu uygulama ile iş yükümüzün başta artacağı tahmin edilse de önümüze gelecek sorunları çözmek için harcayacağımız zamanın süreç içerisinde çok daha fazla olacağını öngörmekteyiz.
Aslında asgari ücretin vergi dışı bırakılması ile anlam kazanabilecek olan bu uygulamanın eş ve çocuk bildirimi ile kazandığı sosyal boyutun faydalı olacağına dair umutlarımızla yazımızı noktalıyoruz.
Ek-1 :
DUYURU
5615 sayılı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda yapılan değişiklikle, 01.01.2008 tarihinden itibaren, “özel gider indirimi” yerine “asgari geçim indirimi” uygulamasına geçilecektir.
Tüm personelimizin 24.12.2007 tarihine kadar;
Ekteki “Aile Durumu Bildirimi”ni doldurmaları,
Bu bildirimle beraber gelecek “Taahhütname”yi imzalamaları
gerekmektedir.
Personelimizin dikkat edeceği hususlar aşağıda belirtilmiştir:
“Eş” tanımı; aralarında YASAL evlilik bağı bulunan kişileri kapsar.
“Çocuk” tanımı; personelle birlikte oturan ya da personel tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana ya da babasını kaybetmiş torunlardan personelle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını ya da tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları) ifade eder.
Birden çok işverenden ücret geliri elde eden personel, bildirimini en yüksek ücreti aldığı işverene yapacaktır.
Aile Durumu Bildirimindeki tüm değişikler (evlenme, boşanma, doğum, ölüm gibi) 1 ay içerisinde Personel Servisine bildirilecektir.
“Ücret(maaş)” dışında geliri(emekli maaşı, serbest meslek kazancı gibi) olan eşler de “çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş” kapsamında değerlendirilecektir.
Eşlerin her ikisinin de ücretli olarak çalıştığı durumlarda; çocuklar kimin üzerinden bakılıyorsa onun bildirimine yazılacaktır.
Nafakasını sağladıkları çocuklara ait asgari geçim indiriminden yararlanacak olan personel, mahkeme ilamının onaylı bir örneğini bildirime ekleyecektir.
Yanlış yapılan ya da zamanında yapılmayan bildirimler nedeniyle oluşacak vergi cezalarından, ilgili kanun gereği, bildirimde bulunan personel sorumlu olup, bu personel hakkında vergi ve iş kanunlarına göre işlem yapılması zorunluluğu doğacaktır.
Belgelerin süresinde teslim edilmemesi; asgari geçim indirimin ücretlere yansımamasına neden olacağından ve kanunen geriye dönük uygulama yapma şansı olmadığından tüm personelin konuya dikkat etmesini bilgilerinize rica ederim.
Ek-2 :
TAAHHÜTNAME
Konu: Asgari Geçim İndirimi Aile Durumu Bildirimi
…………………………………………………. SSK sicil numarası ile şirketinizde çalışmaktayım.
Asgari Geçim İndiriminden faydalanabilmek için vermiş olduğum, Aile Durumu Bildirim formundaki bilgilerin doğruluğunu ve bu bilgilerde değişiklik olduğunda, bu değişiklikleri 1 ay içinde bildireceğimi taahhüt eder, beyan ettiğim bilgilerin yanlışlığından kaynaklanan her türlü cezai yaptırımı ve bu durumun iş aktimin işverence haklı nedenle feshine neden olacağını peşinen kabul ederim.
Ad Soyad
Tarih ve İmza