Cami yaptırma derneği Gençlik ve Spor Derneği
Mintez ŞİMŞEK
Müfettiş
Türk Kızılay’ı Teftiş Kurulu
mintezsimsek@gmail.com
Üçüncü Sektör ve Beşinci Kuvvet olarak da tanımı yapılan Sivil Toplum Örgütlerinin, içinde bulundukları toplum hayatında yüklendikleri misyon, şüphesiz o örgütlerin adedi ve üye sayılarının çokluğu ile doğru orantılıdır.
Sivil Toplum örgütleri içerisinde “Kişi Birlikteliği” esası ile çalışan taraf olan derneklerin, faaliyet başlangıçlarına esas mali kaynaklarının hemen hemen tamamı bağış ve yardımlardan oluşmaktadır.
2008 Yılı başı itibariyle Türkiye’deki faal dernek sayısı 78.000’ i aşmış olup bu derneklerin yaklaşık 15.000’ i Cami Yaptırma ve Yaşatma Derneği ve yine yaklaşık 10.000’ i Gençlik ve Spor Kulübü derneğidir.
Camilerin inşa, onarım ve yaşatılmasını amaç edinen Cami Yaptırma ve Yaşatma Dernekleri ile Gençlerin boş zamanlarını değerlendirmeleri ve spor yapmalarını sağlamak üzere kurulan Gençlik ve Spor Kulübü derneklerinin asıl gelir kaynakları bağış ve yardımlardır.
Kamu yararına çalışan dernek statüsü olsun veya olmasın Cami, Okul ve Hastane Yaptırma Dernekleri ile Gençlik ve Spor Kulübü Derneklerinin, kamuya hizmet amacı güttükleri tartışmasızdır ve dolayısıyla bu derneklerin mali imkânları ile malvarlıklarının artması, o derneklerin faaliyet gösterdiği alana daha fazla hizmet götürülmesine vesile olacaktır.
İşte bu düşünceden hareketle, bazı kamu kurum ve kuruluşlarının bütçesine konulan ödeneklerden, yönetmeliklerce belirlenmiş şekil ve usul şartları çerçevesinde bazı konularda faaliyet gösteren derneklere yardım yapılabilmektedir.
Kamu İdarelerinin bütçesinden yapılacak yardımlarda, Cami Yaptıracak veya Onaracak Dernekler ile Gençlik ve Spor Kulübü Dernekleri, mevzuatta yardımın alınacağı merciin doğrudan belirtilmesi ve diğer bazı şekil ve usul şartları nedeni ile diğer derneklerden ayrı tutulduğundan, yazımızda derneklere yapılacak yardımları 3 kategoride değerlendireceğiz.
A- Genel Olarak Tüm Derneklere, Kamu İdareleri Bütçesinden Yardım Yapılması
1- Herhangi Bir Derneğe Kamu İdaresi Bütçesinden Yardım Yapılmasının Şartları Nelerdir?
Herhangi bir Kamu İdaresinin bütçesinden, herhangi bir derneğe yardım yapılabilmesi için;
a) Yardımı yapacak Kamu İdaresi bütçesinden, dernek ve benzeri teşekküllere yardım amacı ile ödenek ayrılması
b) Derneğe yapılacak yardımlarda kamu yararı gözetilmesi, yardım yapılacak derneğin çalışmalarının finansmanına kullanılacak yardımların öncelikle toplumun ihtiyaç ve sorunlarına çözüm sağlaması ile toplumsal gelişmeye katkıda bulunulmasına yönelik olması,
c) Yardım yapılacak derneğin tüzük amaçları ile faaliyet sahasının yardımı yapacak Kamu idaresinin görev alanına giren konularla örtüşmesi,
d) Yardım yapılacak dernek ile yardım yapacak kamu idaresi arasında protokol yapılması,
e) Yardım yapılacak derneğin, 5072 sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine Dair Kanun kapsamındaki derneklerden olmaması,
f) Yardım yapılacak derneğin, Anayasa ve kanunlarla yasaklanmış faaliyetlerde bulunmamış olması,
g) Yardım yapılacak derneğin, üyelerine veya ortaklarına kazanç paylaşımı veya kâr dağıtımı amacının bulunmaması,
Gerekmekte olup, yukarıda 7 madde halinde verilen şartların ikmal edilmemesi halinde Kamu İdareleri bütçesinden derneğe yardımda bulunulamaz.
2- Derneğin Yardım Talebi Nasıl ve Ne Şekilde Değerlendirilmektedir?
Derneğin onaylı tüzüğünü eklediği yardım talep yazısı, ilgili idarenin yetkili organlarınca değerlendirilir. Derneğe yapılacak yardımın miktarının belirlenmesi ve ödemesi bakanlıklarda bakanın, diğer idarelerde kurumun en üst yöneticisinin oluru ile yapılır.
3- Yardım Alan Derneğin Yükümlülükleri Nelerdir?
Kamu İdaresi bütçesinden yardım alan dernek bu yardımı, kamu yararı amacı ve veriliş amacına uygun olarak kullanmak zorundadır.
Yardım alan dernekler, yardım almalarına esas gösterdikleri faaliyetlerini o mali yıl içerisinde bitirmiş iseler, yardımın amacına uygun olarak harcanıp harcanmadığına ilişkin bilgi, belge ve kayıtların birer örneği ile faaliyet raporlarını, faaliyetin bitimini müteakip bir ay içinde yardımı aldıkları kamu idaresine bildirmek zorundadır.
Derneğin yardıma esas faaliyeti mali yıl sonunda hala bitmemiş ise ve devam ediyorsa, dernekler devam eden bu faaliyetlerine ilişkin bilgi, belge ve raporlarını takip eden yılın ilk ayı içerisinde yardım yapan idareye göndermek zorundadır.
4- Yardımların Denetimi ve Müeyyide Hususları,
Derneğe yardım yapan kamu idaresi, derneğin her türlü eylem ve işlemini yapılan yardımın harcanması ve harcamalara esas konularla sınırlı olmak üzere incelemeye, kontrol etmeye ve denetlemeye yetkilidir.
Yardımdan faydalanan dernekte kamu idaresince yapılacak denetim esnasında, idarece görevlendirilen memur tarafından istenecek bilgi, belge ve kayıtların gösterilmesi, verilmesi, sorulan soruların yazılı ve/veya sözlü olarak cevaplandırılması zorunludur.
Dernekte kamu idaresince yapılacak denetim neticesinde, derneğin yardıma esas gösterdiği faaliyetin gerçekleştirilemeyeceğinin veya bu yardımın amacına uygun olarak harcanmamış olmasının tespiti hâlinde, tespitin yapılmasını müteakip durum idarece derneğe tebliğ olunur, dernek, idarece yapılan tebliğin kendisine ulaşmasından itibaren 15 gün içerisinde, ilgili idareye yardım tutarını aynen iade etmek zorundadır.
Derneğin yardımı süresi içinde iade etmemesi durumunda, yardım tutarı kanunî faiziyle birlikte genel hükümlere göre ilgili dernekten tahsil edilir ve yardımı süresi içinde iade etmeyen dernekler bir daha kamu idarelerinin yardımlardan yararlandırılmaz.
B- Cami Yaptıracak veya Onaracak Derneklere Vakıflar Genel Müdürlüğü Bütçesinden Yardım Yapılması
Tüzükteki amaçları arasında Cami yaptırmak ve/veya Cami onarmak faaliyetleri bulunan derneklere cami yaptırmak veya onarmak üzere Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü bütçesine konulan ödenekten nakdi yardım yapılmaktadır. Cami Yaptıracak Veya Onaracak Derneklere ve Köylere Yapılacak Yardımlar hakkındaki yönetmelik hükümlerince yapılan bu yardımlara ilişkin şekil ve usul şartları aşağıda kısaca izah edilmiştir.
1) Cami Dernekleri Yardım İçin Nasıl Müracaat Edecektir?
Cami yaptıracak veya onaracak dernekler; ilk defa yaptıracakları veya onaracakları cami inşaatında kullanılmak üzere yardım talep etmek için öncelikle “yardım istek formu” doldurmak zorundadırlar. Yardım İstek Formu Dernek başkanlığınca 2 nüsha olarak doldurulur.
Yardım İstek Formunda aşağıdaki bilgilerin bulunması zorunludur.
a) Yardım talep edilen Caminin bulunduğu il, ilçe, bucak, köy, mahalle veya semt adı ve mevkiindeki en yakın camiye uzaklığı, caminin tabii afetlerden hasar görüp görmediği, görmüş ise hasarın mahiyeti ve derecesi, onarılacak camilerde caminin inşa yılı, ilk defa yapılan camilerde ise inşaata başlama tarihi,
b) Yardımın ne için istendiği, (caminin yapımı, küçük ve acil onarımlar, boya, çevre düzenlemesi, çatı kaplaması, izolasyon vb…)
c) Dernekçe caminin yapım veya onarımı için daha önce yardım alınmış ise yardımın miktarı ve alınış tarihi,
d) Dernek Yönetim Kurulu başkanı ile iki üyenin ad ve soyadlarının yazılarak imzalanan ve dernek mührü ile mühürlenen taahhüt beyanı ve istenen yardım miktarını içeren yazılı bir beyanname,
e) Yukarıda bahsi geçen beyannamenin mahalli müftülük ve mülkî amirliğe tasdik ettirilmesi,
Dernek başkanlığınca düzenlenen yardım istek formuna ilk defa yapılacak cami inşaatına veya onarıma ilişkin keşif raporu varsa eklenir ve İlçe merkezinde Kaymakamlıklara, İl merkezinde ise Valilikler verilir. Kaymakamlık veya Valilik dernekçe verilen yardım istek formlarını inceleyip onayladıktan sonra Vakıflar Genel Müdürlüğüne gönderir.
2- Cami Derneklerinin Yardım Talebinin, Vakıflar Genel Müdürlüğünce İncelenmesi ve Onayı
Cami derneklerince yapılan yardım talepleri, Vakıflar Genel Müdürlüğünce aşağıdaki kriterler esas alınmak sureti ile değerlendirilir,
a) İlk defa yapılan camiler için, cami yapılması planlanan köyde veya mahallede cami bulunmaması, camisi bulunan komşu köy ve mahallelerde ise mevcut camilerinin ilk defa cami yapılacak yere uzak olması,
b) Köy veya mahallede bir tek cami bulunması ve tek olan bu caminin deprem, yangın, sel baskını gibi tabiî âfetler ve çok uzun süreden beri kullanılmasından kaynaklanan tahribat sebebi ile ibadeti engelleyecek durumda bulunması,
c) İstenilen yardımın niteliği (caminin yapımı, küçük ve acil onarımlar, boya, çevre düzenlemesi, çatı kaplaması, izolasyon vb…)
Derneklerin yardım talepleri, yukarıdaki kriterler ışığında işin aciliyeti ve önem derecesi dikkate alınmak suretiyle, Vakıflar Genel Müdürlüğünce değerlendirilerek yardım talepleri onaylanır veya reddedilir.
3- Yardımın Ödenmesi
Vakıflar Genel Müdürlüğünce kendilerine yardım ödenmesine karar verilen cami dernekleri, aşağıdaki evrakları mahallinde bulundukları Vakıflar Bölge Müdürlüğüne vermek sureti ile yardımı alabilirler.
a) Cami derneğinin halen faal olduğuna dair, ilçelerde Kaymakamlıktan, illerde Valilikten alınacak belge,
b) Cami Derneği adına para tahsil etmeye ve Dernek Gelirleri Alındı Belgesi düzenlemeye yetkili kişi tarafından düzenlenecek Alındı Belgesi,
4- Cami Derneklerine Yapılan Yardımın Denetimi
Cami Derneklerine, cami yapımı, küçük ve acil onarım vb. amaçla yapılan yardımlar, yardım tahsisine ilişkin amacın dışında kullanılamaz.
Vakıflar Genel Müdürlüğünce, cami derneklerine yapılan yardımların dernekçe amacına uygun olarak kullanılıp kullanılmadığı, Vakıflar Bölge Müdürlüğü, Valilik ve Kaymakamlıklarca ve gerektiğinde de Vakıflar Genel Müdürlüğünce kontrol edilir.
Yukarıda belirtilen yetkili mercilerce yapılan kontroller neticesinde, idarece verilen yardımı camiye harcamadığı tespit edilen dernek yönetim kurulu başkan ve üyeleri hakkında düzenlenen rapor gerekli işlem yapılmak üzere mahalli cumhuriyet savcılığına gönderilir.
Cami yapımı veya onarımı için aldığı yardımı amacı dışında kullandığı tespit edilen derneklerden yardım tutarı geri alınır ve bu derneklere daha sonra aynı amaçla yardım yapılmaz.
C- Gençlik ve Spor Kulüplerine Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Bütçesinden Yardım Yapılması
Gençlerin boş zamanlarını değerlendirmesi ve spor yapmasını sağlamak üzere kurulan dernekler kulüp adını alırlar. Bütün Gençlik ve Spor Kulüpleri dernek şeklinde kurulur ve yönetilir, diğer bir deyişle bütün gençlik ve spor kulüpleri dernektir.
Gençlik ve Spor Kulüplerinin faaliyetlerini daha iyi imkânlarda yürütmelerini temin etmek amacı ile Başbakanlık Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bütçesine konulan ödenekten nakdi yardım yapılmaktadır. Gençlik ve Spor Kulüpleri Yönetmeliğinin 3. kısmı hükümlerince yapılan bu yardımlara ilişkin şekil ve usul şartları aşağıda kısaca izah edilmiştir.
1- Gençlik ve Spor Kulüplerine Hangi Konularda Yardım Yapılmaktadır?
Gençlik ve Spor Kulüplerinin aşağıdaki mal ve hizmet talepleri, mahallerindeki Gençlik ve Spor İl müdürlükleri aracılığıyla ve talep edilen mal veya hizmetin niteliğine göre ayni veya nakdi olarak karşılanmaktadır.
a) Spor malzemesi, araç ve gereç,
b) Tesis yapımı, bakımı ve onarımı,
c) Tüzüklerindeki amaç doğrultusunda eğitim, bilim, kültür ve sanat faaliyetleri,
d) Sağlık hizmetleri,
e) Sigortalama ve sosyal güvenlik hizmetleri,
f) Kira ve benzeri zorunlu giderler,
2- Hangi Kulüpler Yardımlardan Yararlanamaz?
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünce yapılacak olan ayni ve nakdi yardımlardan aşağıda izahatı verilen durumlardaki kulüpler yararlanamaz.
a) Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünce tescili yapılmayanlar,
b) Kayıt ve tescili silinenler,
c) Kuruluş amaçları doğrultusunda faaliyet göstermeyenler,
d) Mahalli veya deplasmanlı liglere katılmayanlar,
e) Spor faaliyetleri için antrenörü, gençlik faaliyetleri için gençlik lideri ve eğitmeni olmayan kulüpler, antrenör, gençlik lideri, eğitmen bulunmadığı sürece,
f) Saha kapatma cezası olanlar bir yıl süreyle,
g) Mahalli ve deplasmanlı liglere katılma başvurusunda bulunup sonradan çekilenler iki yıl süreyle,
h) Şike yaptıkları mahkeme kararı ile tespit edilen kulüpler beş yıl süreyle,
3- Yardım İçin Başvuru ve Uyulacak Esaslar
a- Gençlik Kulüpleri;
Gençlik Kulüpleri yardım taleplerini, yardıma esas gerekçelerini de belirtmek suretiyle her yılın Nisan ayı sonuna kadar bulundukları yerin il müdürlüğüne veya doğrudan Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğüne başvuruda bulunurlar.
Gençlik Kulüplerince İl Müdürlüklerine yapılacak olan başvurular, il müdürlüklerince 1 Hazirana kadar Genel Müdürlüğün ilgili birimine gönderilir.
b- Spor Kulüpleri;
Spor kulüpleri; yardım taleplerini yardıma esas gerekçelerini de belirterek içinde her yılın Ekim ayı sonuna kadar bulundukları yerin il müdürlüklerine veya doğrudan Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğüne başvuruda bulunurlar.
Spor Kulüplerince İl Müdürlüklerine yapılan başvurular, il müdürlüklerince 15 Kasım’a kadar Genel Müdürlüğün ilgili birimlerine gönderilir.
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünce verilen yardımlar Eşitlik ilkesi doğrultusunda her yıl, faaliyet türüne göre Genel Müdür onayıyla verilir.
Gençlik ve Spor Kulüpleri hem İçişleri Bakanlığı ve Valilikçe hem de Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünce denetlenir. Gençlik ve spor Kulübüne yapılan yardımın amacı dışında kullanıldığının tespiti durumunda, yardım kesilerek yapılan yardımlar geri alınır ve kulübe iki yıl yardım yapılmaz.
4- Yardımların Teslimi
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünce, yardım için başvuru yapan kulüplere gönderilen yardımların ilgili kulübe aktarılabilmesi için aşağıdaki belgelerin Gençlik ve Spor İl müdürlüklerine verilmesi zorunludur:
a) Nakdi yardımlarda alındı belgesi.
b) Ayni yardımlarda Ayni Bağış Alındı Belgesi.
c) Yardımı teslim alacak kişinin Yetki belgesi.
Yardımı alan Gençlik ve Spor Kulüpleri yardımla ilgili harcama belgelerini, harcamanın yapılmasını takip eden on beş gün içinde kulübün bağlı bulunduğu Gençlik ve Spor İl müdürlüğüne verilir.