Küçük Çocukları Sigortalama
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
Sosyal Güvenlik Reformu Yasası olarak da adlandırılan “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 5754 sayılı Kanun” yürürlüğe girmeden 30.04.2008 tarihi itibarıyla binlerce çocuk sigortalı oldu. Esnaf ve sanatkar olarak tanımlanan; Bakkal, Kasap, Manav, Kuaför vb. işyerlerinde sigortalı çalışan..! sayısı arttı.
5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu Esnaf ve Sanatkarı; İster gezici ister sabit bir mekânda bulunsun, Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Koordinasyon Kurulunca belirlenen esnaf ve sanatkâr meslek kollarına dahil olup, ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte bedenî çalışmasına dayandıran ve kazancı tacir veya sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan, basit usulde vergilendirilenler ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan meslek ve sanat sahibi kimseler olarak tanımlamıştır. Bu nitelikteki işyerlerinde çalışan sayısı üç kişiyi geçmez ise İş Kanunu hükümleri uygulanmayacak Borçlar Kanunu’nun hizmet akdine ilişkin 313.maddesinden başlayan hükümleri uygulanacaktır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun, 4.maddesi “İstisnalar” başlığı adı altında düzenlenmiştir. Kanunun 4.maddesinin (ı) bendinde “507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 inci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde” İş Kanunu hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilmiştir. 507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu, 5362 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmış, 5362 sayılı Kanunun 76.maddesi diğer kanunlarda, 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununa yapılmış olan atıflar bu Kanuna yapılmış sayılır hükmünü getirmiştir.
Henüz 14 yaşını doldurmayan ve ilköğrenimini tamamlamayan binlerce çocuk; Bakkal, Kasap, Manav, Kuaför vb. işyerlerinde 30.04.2008 tarihine kadar sigortalı oldu. Çocukların fiilen çalışıp çalışmadıklarının tespiti Sosyal Güvenlik Kurumunca yapılacak denetimlerde ortaya çıkacaktır. Esnaf ve Sanatkar olarak tanımlanan; Bakkal, Kasap, Manav, Kuaför vb. işyerlerinde çocuk sigortalılarla birlikte çalışan sayısı üç kişiyi aştıysa işyeri 4857 sayılı İş Kanunu’nun, 4.maddesinin (ı) bendinde belirtilen istisna hükmünden kanaatimce yararlanamayacaktır.
Esnaf ve sanatkarlar onlarca çocuğu Borçlar Kanunu’nun, 318.maddesine göre düzenledikleri çıraklık sözleşmesine göre çırak olarak aldıklarını ifade edebilirler. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunun 10.maddesine göre Çırak olabilmek için; 14 yaşını doldurmuş, 19 yaşından gün almamış en az ilköğretim okulu mezunu, bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmak gibi şartları taşımak gerekir. Yasal düzenleme gereği 14 yaşını doldurmayan ve ilköğrenimini tamamlamayan çocuk çırak olarak da çalıştırılamaz. Ayrıca 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunun 59.maddesi “İlköğrenim çağında olup da mecburi ilköğretim kurumlarına devam etmeyenler, hiçbir resmi ve özel iş yerinde veya her ne surette olursa olsun çalışmayı gerektiren başka yerlerde ücretli veya ücretsiz çalıştırılamazlar. İlköğretim kurumlarına devam ettiklerini belgeleyenler ise çocukların çalıştırılmasını düzenleyen kanun hükümleri uygulanmak şartıyla ancak ders zamanları dışında bu gibi yerlerde çalıştırılabilirler” hükmünü getirmiş aykırılık halinde hapis ve para cezası öngörmüştür.
Çocukların 14 yaşını doldurduğu ve ilköğrenimini tamamladığını farz edelim. Çocukların çırak olarak çalıştırılmaları halinde SSK yönünden kısa vadeli sigorta olarak adlandırılan hastalık, iş kazası ve meslek hastalığı sigortaları yapılacaktır. Uzun vadeli sigorta olarak adlandırılan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına prim ödenmediğinden, çıraklıkta yapılan sigorta emeklilik açısından başlangıç sayılmayacaktır. Diğer bir ifadeyle çıraklıkta yapılan sigorta başlangıç sayılmadığından, çıraklıktan dolayı yapılan sigortadan dolayı çocuk mevcut yasaya göre sigortalı sayılmaz. Çocuklarının yeni sosyal güvenlik kanunu kapsamına girmemesi, mevcut sisteme dahil olmasını isteyen veliler şüphesiz bu yolu tercih etmemiştir.
Sonuç
Esnaf ve sanatkar olarak tanımlanan;Bakkal, Kasap, Manav, Kuaför vb. işyerlerinde çocuk sigortalılarla birlikte çalışan sayısı üç kişiyi aştıysa işyeri 4857 sayılı İş Kanunu’nun, 4.maddesinin (ı) bendinde belirtilen istisna hükmünden kanaatimce yararlanamayacak, İş Kanunu hükümlerine tabi olacaktır.
30.04.2008 tarihi itibarıyla binlerce çocuk sigortalı olmasındaki temel amaç yeni sosyal güvenlik kanunu kapsamına girmeme, mevcut sisteme dahil olma olduğuna göre çalışanların hepsi aksi tespit edilene kadar kanaatimce işçi olarak tanımlanacaktır. Sigortalı gün sayısı 1-2 gün de olsa İş Kanunu’nun tüm hükümleri bu süreç için geçerli olacaktır. Örneğin İş Kanunu’nun, 3.maddesi kapsamında işyerine dosya açılacak, 8.madde kapsamında yazılı sözleşme düzenlenecek, 32.madde kapsamında ücret ödenecek, 37.madde kapsamında ücret hesap pusulası verilecek, 71.madde kapsamında çocuk çalıştırma yasağı hükümlerine dikkat edilecek, 87.madde kapsamında sağlık raporu alınacak, 2821 sayılı Kanunun 62.maddesine göre Ek:1-2 işçi bildirimleri verilecektir. Aksi halde işverenlik idari para cezasına muhatap olacaktır.