İstihdam Paketi Teşviki
Talha APAKÖğretim Görevlisi
Yeminli Mali Müşavir
- Giriş
26 Mayıs 2008 tarih, 26887 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, 5763 sayılı kanun ile İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun ile 4857 sayılı İş Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda yapılan değişiklikler ile biriken borçların taksitlendirilmesi, gecikme ceza ve zammının bir kısmının terkini ile işveren priminde indirim yapılması gibi işveren ve çalışanlara bazı avantajlar getirmiş bulunmaktadır.
- Kapsam
5763 sayılı kanun ile, 5510 Sayılı Kanuna aşağıdaki geçici 24 üncü madde eklenmiştir. Sosyal güvenlik alacakları, bu maddeye göre yapılan başvuru tarihine kadar tahakkuk ettiği halde ödenmemiş olan, 2008/Mart ve önceki dönemlere ilişkin sigorta pirimi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası, sosyal yardım zammı, özel bina inşaatı ile ihale konusu işlerden Sosyal Güvenlik Kurumunca yapılan ön değerlendirme, araştırma veya tespit sonucunda yeterli işçilik bildiriminde bulunulmadığı anlaşılanların fark işçiliğe ilişkin borçları, isteğe bağlı sigortalıların 2003/Mayıs ila 2008/Mart dönemleri arasında isteğe bağlı sigortalılıklarının devam ettiği süre içindeki prim borçları, topluluk sigortasına tabi olanların 2008/Mart ve önceki dönemlere ilişkin malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına ait prim borçları, 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu ile 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununa göre sigortalı olanların 31/03/2008 tarihine kadar olan prim ve sosyal güvenlik destek pirim borçları, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi (26/05/2008) takip eden iki ay içinde yazılı olarak başvurulması kaydıyla, bu maddede belirtilen şartlarla peşin veya yirmidört aya kadar eşit taksitlerle ödenir.
Peşin ödeme yolunun tercih edilerek borç aslının tamamının ve başvurunun yapıldığı ayın sonuna kadar sosyal güvenlik mevzuatının ilgili hükümlerine göre hesaplanan gecikme cezası ve gecikme zammının yüzde onbeşinin başvuru tarihini takip eden bir ay içinde ödenmesi halinde, gecikme cezası ve gecikme zammının kalan yüzde seksenbeşi terkin edilir.
Taksitle ödeme yolunun tercih edilmesi halinde, birinci fıkra kapsamına giren borç asıllarına başvurunun yapıldığı ayın sonuna kadar sosyal güvenlik mevzuatının ilgili hükümlerine göre hesaplanan gecikme cezası ve gecikme zammının; oniki aya kadar taksitlendirmelerde yüzde ellibeşi, oniki ayı aşan taksitlendirmelerde yüzde otuzu terkin edilir ve kalan kısmı borç asıllarına ilave edilerek taksitlendirmeye esas borç hesaplanır. Bulunan bu tutar, taksit süresine bölünmek suretiyle ödenecek aylık taksit miktarı bulunur. İlk taksitin ödeme yükümlülüğü, bu maddeye göre başvurunun yapıldığı ayı takip eden ayda başlar. Başlangıçta taksitle ödeme yolu seçilip daha sonra taksitlendirilen borcun kalan kısmının peşin ödenmek istenilmesi halinde, başlangıçta seçilen taksitlendirme süresine bağlı terkin oranı değiştirilmez.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce tahsil edilmiş gecikme cezası ve gecikme zammı, yanlış veya yersiz alınan tutarlar hariç iade ve mahsup edilmez.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce bu madde kapsamına giren borçlar nedeniyle, taşınır ve taşınmaz mallara konulan hacizler ile alınan teminatlar yapılan ödemeler nispetinde, üçüncü şahıslar nezdindeki hak ve alacaklarla ilgili hacizler ise ilk taksitin ödenmesinden sonra tümüyle kaldırılır.
Bu maddede belirtilen hükümlerden yararlanmak üzere başvuran borçluların, kapsama giren borçları nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumuna yaptıkları itirazlardan ve yargı nezdinde sürdürdükleri davalardan feragat etmeleri ve ihtilaf yaratmamaları şarttır.
5763 sayılı kanun ile, 5510 Sayılı Kanunun 81’inci maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bend eklenmiştir.
Sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin malullük,yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır. İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır.
Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz. Bu fıkrayla düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır. Bu Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu fıkrayla sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz. (Bu madde hükümleri 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girer.)
- 5763 sayılı yasa ile getirilen kolaylıklar aşağıda özetle sıralanmıştır.
Yeni getirilen ödeme kolaylığına ilişkin düzenleme; Mart 2008 ve önceki dönemlere ait olup, başvuru tarihine kadar ödenmemiş olan,
- SSK prim borçları, gecikme zammı ve gecikme faizleri,
- İşsizlik sigortası prim borçları,
- İdari para cezaları,
- Sosyal yardım zammı,
- 31 Mart 2008 tarihine kadar bitirilmiş olan özel bina inşaatı ile ihale konusu işlerden yeterli işçilik bildirmediği anlaşılanların fark işçiliğe ilişkin borçları,
- Mayıs 2003 ile Mart 2008 dönemi arasında isteğe bağlı sigortalılığın devam ettiği süredeki prim borçları,
- Topluluk sigortasına tabi olanların Mart 2008 döneminden önceki prim borçları,
- 31 Mart 2008 tarihine kadar olan Bağ-Kur prim borçları ve sosyal güvenlik destek prim borçları,
- 31 Mart 2008 tarihine kadar olan Tarım Bağ-Kur’u prim borçları,
Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki ay içinde yazılı başvuru yapılması, peşin ve 24 aya kadar taksitle ödenmesi halinde, gecikme cezası ve gecikme zammının bir bölümü silinecek.
- Prim aslı ve gecikme cezası ve gecikme zammının yüzde 15’nin başvuru tarihini takip eden ay içinde ödenmesi halinde, gecikme cezası ve gecikme zammının yüzde 85’i,
- 12 ay taksitlendirilerek ödenmesi halinde, gecikme cezası ve gecikme zammının yüzde 55’i,
- 12 ayı aşan taksitlendirmelerde ise gecikme cezası ve gecikme zammının yüzde 30’u terkin edilecek. Yani silinecek.
Ayrıca 2006 yılında prim borçları yeniden yapılandırılarak taksite bağlananlardan, taksitlendirme şartlarına uymadığından, yapılandırma işlemleri bozulanlar, kalan borçları için yasa kapsamında yeniden yapılandırma talebinde bulunabilecekler. Diğer taraftan bu borçlular vadesinde ödemediği veya eksik ödediği taksit tutarlarını faiziyle birlikte, başvuru tarihinden itibaren altı aylık süre içinde ödenmesi halinde 2006 da yapılan taksitlendirmeleri de devam edebilecek.
- İşsizliği azaltmaya yönelik olarak, işverene aşağıdaki destekler sağlanmıştır.
- İşsiz genç erkekler ile kadınların çalıştırılmasına destek. Yasa; 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük olan erkeklerden, yaş şartı aranmaksızın 18 yaşından büyük kadınlardan, yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren bir yıl içinde işe alınanların, işverence ödenmesi gereken SSK primi belli şartlarda işsizlik sigortası fonundan karşılanacak.
- Yasanın yürürlüğe gireceği tarihten itibaren bir yıl içinde işe alınan ve fiilen çalıştırılan 18-29 yaş arası erkekler ve 18 yaşından büyük kadın işçiler için; prime esas kazancın alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hissesinin;
Birinci yıl için yüzde 100’ü,
İkinci yıl için yüzde 80’ni,
Üçüncü yıl için yüzde 60’ı,
Dördüncü yıl için yüzde 40’ı,
Beşinci yıl için yüzde 20’si,
İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacak. Başka bir ifade ile SSK’ya ödenmesi gereken primden işveren hissesini, işveren yerine, İşsizlik Sigortası Fonu ödeyecek.
- İşverenin primi 5 puan indirildi. İşverenin prim oranı 5 puan indirildi. Uygulama 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek.
- İşverene sağlanan diğer destek ve teşvik unsurları da şunlardır; 50 ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde %1 oranındaki eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu kaldırılıyor, 50 ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde %2 oranındaki terör mağduru çalıştırma zorunluluğu kaldırılıyor, 50 ve daha fazla sayısı işçi çalıştıran işyerlerinde %3 engelli çalıştırma zorunluluğu devam etmesine karşın, engellilerin sigorta primi işveren hissesinin Hazinece karşılanması öngörülüyor. 500 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerindeki spor tesisi kurma zorunluluğu kaldırılıyor. İşyeri sağlık ve güvenlik birimi, işyeri hekimi yükümlülüğünde dışarıdan hizmet alımına imkan sağlanıyor.
- Değerlendirme ve Sonuç
İstihdamı ve verimliliği artırmak, ekonomik ve sosyal kalkınmayı gerçekleştirmek ülkemiz dahil tüm dünya ülkelerinin birinci hedefi haline gelmiştir. İşsizliğin önlenmesinin en temel çözüm yolu, hiç kuşkusuz istihdam kapasitesini artıracak yatırımların çoğalması, yeni iş alanlarının yaratılması, iş piyasasının esnekleştirilmesi ve aktif istihdam politikalarının uygulanmasıdır.
4857 sayılı İş Kanunu AB ve ILO normları da esas alarak hazırlanmış ve çağdaş bir yapıya kavuşturulmuştur. Ancak, özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde öne çıkan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili uygulamalar ülkemizde de dikkat çekici bir şekilde fark edilmektedir. İşyeri sağlık birimleri sağlık ve güvenlik birimleri olarak yeniden tanımlanmış, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin kurulmasına imkân tanınmıştır. İşyeri kurma izni kaldırılarak işyerinin kuruluşu aşamasında yaşanan sorunlar giderilmiştir.
50 veya daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu kaldırılmış, terör mağduru çalıştırma yükümlülüğü sadece kamuya bırakılmış, özürlülere ait SSK işveren priminin Hazinece karşılanması öngörülmüştür.
İşverenler üzerindeki mali yüklerin hafifletilmesi ve dolayısıyla istihdamın artırılması amacıyla, SSK işveren hissesine isabet eden beş puanlık prim tutarının Hazine tarafından karşılanması öngörülmüştür.
Gençler ve kadınların istihdamını artırmak amacıyla, mevcut istihdama ilave olarak yeni işe alınan kadınlar ile 18-29 yaş arası gençlere ait SSK işveren priminin 5 yıl boyunca kademeli olarak İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanması öngörülmüştür.
Tahakkuk ettiği halde ödenmemiş olan, 2008/Mart ve önceki dönemlere ilişkin sosyal güvenlik alacaklarının tahsiline yönelik olarak 2008/Temmuz sonuna kadar başvurulması halinde gecikme cezası ve gecikme zammından önemli oranda indirim yapılması ve taksit imkanı getirilmiştir.
Getirilen düzenleme ile; zorunlu istihdam yüklerinin hafifletilmesi, nitelikli işgücü ihtiyacının karşılanması, istihdamın teşvik edilmesi, işgücü maliyetlerinin düşürülmesi, kayıt dışı istihdamın azaltılması hedeflenmiştir.