Toplu İşçi Çıkarımı ÇSGB Bölge Müdürlüklerine Bildirim Şartı
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
Toplu işçi çıkarımında işverenlerin İş Kanunu’nun, 29.maddesi gereği bildirimde bulunması şarttır.
Toplu işçi çıkarımı en az 20 işçinin çalıştığı işyerleri için söz konusudur.
İşyerinde çalışan işçi sayısı: 20 ile 100 işçi arasında ise en az 10 işçinin, 101 ile 300 işçi arasında ise en az yüzde on oranında işçinin, 301 ve daha fazla ise en az 30 işçinin, İş Kanunu’nun, 17.maddesi uyarınca bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde işine son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.
İşverenler; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine (işyerinde sendikal örgütlenme varsa), ilgili bölge müdürlüğüne (İşyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne) Türkiye İş Kurumuna (İşyerinin bulunduğu T.İş Kurumu İl Müdürlüğüne) bildirmek zorundadır.
Toplu İşçi Çıkarımının ÇSGB Bölge Müdürlüklerine Bildirimi:
1- İşyerinin bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüklerine (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlükleri [1] Bakanlığın taşra birimleridir ve Çalışma Genel Müdürlüğüne bağlı olarak 23 ilde faaliyet göstermektedir) yapılacak bildirimde; işçi çıkarmanın sebepleri,bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilerin bulunması zorunludur.
2- Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini ilgili bölge müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur.
3- İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az otuz gün önceden ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür.
4- İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır.
5- Mevsim (nitelikleri itibariyle mevsimsel koşullara bağlı olan ve başlanıldıktan belli bir süre sonra bitirilmesi gerekli olan işler) ve kampanya (piyasaya yeni çıkacak bir ürünün tanıtılması amacıyla yapılan organizasyon çalışmaları) işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz.
6- İş sözleşmesi kendiliğinden sona eren (istifa, emeklilik, ölüm) ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25.madde hükmüne uygun olarak iş akdi işveren tarafından feshedilen işçiler için toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz.
7- Yasa hükmü,mevsim ve kampanya işleri için özel düzenleme öngörmüş, belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar yönünden farklı bir düzenleme getirmemiştir. Belirli süreli iş sözleşmesi ile işçi çalıştıran işverenlerde kanaatimce toplu işçi çıkarımı halinde bildirimde bulunmak zorundadır.
Toplu İşçi Çıkarımında Bir Aylık Sürenin Hesabı:
1- İşçi çıkarımının toplu işçi çıkarımı sayılması için 1 aylık süre içinde ve yukarıda belirtilen oranlarda yapılması gerekir.
2- İlk işçi ve/veya veya işçilerin çıkarılma tarihinden itibaren bir aylık süre işlemeye başlayacaktır. Bu süre içinde yasanın aradığı sayıda işçinin çıkarılması halinde toplu işçi çıkarımı hükümleri uygulanacaktır. İşçi çıkarımının ay içinde aynı gün veya birbirini takip eden günlerde yapılmasının bir önemi yoktur.
3- Örnek: 50 işçi çalıştıran işyeri 2008/Ekim ayının beşinci günü 4, yirmi ikinci günü 4 olmak üzere İş Kanunu’nun, 29.maddesi kapsamında 8 işçi çıkarmıştır. Bu işyerinde yasa hükmüne göre işçi çıkarımı 10 işçinin altında kaldığından toplu işçi çıkarımı olarak mütalaa edilmeyecek ve toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmayacaktır.
4- Örnek: 100 işçi çalışan işyerinde 2008 Ekim ayının yirminci günü 5, yirmi altıncı günü 4, Kasım ayının yedinci günü 6 olmak üzere İş Kanunu’nun, 29.maddesi kapsamında toplam 15 işçi işten çıkarılmıştır. İlk işçi çıkarımı tarihinden itibaren 30 gün içinde toplam 15 işçi çıkarıldığından toplu işçi çıkarma olarak mütalaa edilecek ve toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanacaktır.
Toplu İşçi Çıkarımını Bildirmemenin Cezası:
1- Toplu işçi çıkarma ile ilgili hükümlere aykırı olarak işçi çıkaran işveren veya işveren vekiline işten çıkardığı her bir işçi için, 4857 sayılı İş Kanunu’nun, 29.maddesine muhalefetten aynı kanunun 100.maddesi gereği 2008 yılı için 360.-YTL idari para cezası uygulanır.
2- Örneğin toplu işçi çıkarma ile ilgili hükümlere aykırı olarak 15 işçi çıkaran işveren veya işveren vekiline 360 x 15 = 5.400 -YTL idari para cezası uygulanacaktır.
Sonuç:
Yasal düzenleme gereği işverenler toplu işçi çıkarma isteğini 30 gün önceden işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
Toplu çıkışa tabi tutulan işçiler, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18,19,20 ve 21.maddelerinde düzenlenmiş olan iş güvencesine tabi iseler, fesih sebebinin geçersizliğini ileri sürerek iş mahkemesine başvurabileceklerdir.
İş güvencesi itibarıyla yargı denetimine tabi tutulacağından toplu çıkarma eyleminin, işletme, işyeri ve işin niteliğinden kaynaklanması koşulu yanında,gerçekçi olması gerekir.
İşverenler, iş güvencesi hükümleri doğrultusunda toplu çıkış kararının yargıya intikal ettirilebileceğini ve sonuçta feshin geçersiz sayılarak işe iade kararı verilebileceğini öngörerek, yasada açık olarak belirtilmiş işletme, işyeri ve işin gereğinden kaynaklanan sebeplerin varlığı halinde ve bunları ispatlayabilecekse toplu çıkış yapmalıdırlar.
[1] Adana-Ankara-Antalya-Aydın-Bursa- Diyarbakır- Edirne- Elazığ- Erzurum- Eskişehir- Gaziantep- İstanbul- İzmir-Kayseri-Kocaeli-Konya-Kütahya-Malatya-Samsun-Trabzon-Van-Zonguldak-Sivas Şb.Md.