KOSGEB Kanununda Yapılan Değişiklik
Dr. Adem Utku ÇAKIL
SMMM
KOSGEB Mali ve Finans İşleri Danışmanı
aucakil@ttmail.com
3624 Sayılı “Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanun” 20.04.1990 tarihli ve 20498 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu tarihten günümüze kadar, anılan Kanun ile belirlenen görevler kapsamında KOSGEB, küçük ve orta ölçekli sanayi işletmelerine çeşitli hizmet ve destekler verilmiştir.
Öz itibari ile 3624 Sayılı Kanunun hedef kitlesi “sanayi sektöründeki KOBİ“lerdir. Bugüne kadar KOSGEB de faaliyetlerini bu sektördeki KOBİ’lere yönelik olarak gerçekleştirmeyi sürdürmüştür. Ancak ülkemizde sanayi sektörü dışındaki sektörlerin ekonomik katma değer üretme ve istihdam yaratma potansiyelinin artması ve sanayi dışındaki sektör firmalarından ve bunların temsilcisi kuruluşlardan gelen talepler, KOSGEB’in rotasının değiştirilmesi gerekliliğini ortaya koymuştur. Bu rota değişikliğiyle KOSGEB hedef kitlesini sanayi kesiminden; tüm KOB
İ işletmelerine çevirmiştir.
Ülkemiz sanayisine yönelik genel ve sektörel strateji geliştirme çalışmalarında da ortaya çıkan gerçek, sanayi kesiminin geliştirilmesinde başarılı olabilmek için bu kesimle yatay ilişkide olan diğer sektörlerin de geliştirilmesi gerektiğidir.
2003 yılında yayımlanan AB Katılım Ortaklığı Belgesinde KOBİ’lerle ilgili olarak yer alan “Avrupa Küçük İşletmeler Şartı ve İşletme ve Girişimcilik İçin Çok Yıllı Programla” uyumlu bir ulusal KOBİ stratejisinin geliştirilmesi ve uygulanması hükmü yer almaktadır. Bu kapsamda hazırlanan “KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı“, ülkemizin KOBİ’lere ilişkin ulusal düzeydeki en önemli politika dokümanı olmuştur.
Plan, Yüksek Planlama Kurulunun 10.11.2003 tarih ve 2003/57 Sayılı Karan ile onaylanmış, daha sonra 04.05.2007 tarihli ve 2007/25 Sayılı Kararı ile revize edilmiştir. Planın “İş Ortamının İyileştirilmesi Stratejisi” alanındaki 4.8 Sayılı eylemi, KOSGEB’in tüm sektörlerdeki KOBİ’lere destek sağlamasıyla ilgili çalışmalara ilişkindir.
11.12.2001 tarihli Bakanlar Kurulu Prensip Kararı ile kabul edilen “Türkiye’de Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Reform Programı” çerçevesinde oluşturulan Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu çalışmaları kapsamında KOBİ Teknik Komitesince hazırlanan Eylem Planının 1 Sayılı plan maddesinde ise; KOSGEB’in imalat sanayi dışındaki sektörlere destek verebilmesine yönelik kanuni düzenleme yapılması öngörülmüştür.
Gerek “KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı”, gerekse “Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu – KOBİ Teknik Komitesi Eylem Planı”nda KOSGEB’in hedef kitlesinin genişletilmesine ilişkin olarak yer alan kararlara paralel olarak “Kalkınma Planı”, “Hükümet Programı” ve “diğer plan ve politika dokümanlar” ında da KOBİ’lere ilişkin muhtelif eylemlerin sonucu olarak, imalat sanayi ayrımı yapılmaksızın KOSGEB ’in kapsamının genişletilmesi hususunda ortak mutabakat sağlanmıştır.
Bu gerekçelerin ve kararların sonunda 12.04.1990 tarih ve 3624 sayılı “Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanun” un
TBMM Genel Kurulunda 22.04.2009 Tarihinde, 5891 Sayılı “KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ SANAYİ GELİŞTİRME VE DESTEKLEME İDARESİ BAŞKANLIĞI KURULMASI HAKKINDA KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN” görüşülerek kabul edilmiş ve Resmi Gazetenin 05.05.2009 Tarihli 27219 Sayılı nüshasında da yayınlanmıştır. Kanun yayımı tarihi itibari ile yürürlüğe girmiştir.
3624 Sayılı Kanun Kuruluş başlıklı 1 inci maddesi “Ülkenin ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasında küçük ve orta ölçekli işletmelerin payını ve etkinliğini artırmak, rekabet güçlerini ve düzeylerini yükseltmek, sanayide entegrasyonu ekonomik gelişmelere uygun biçimde gerçekleştirmek amacıyla, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı kurulmuştur. Kuruluşun kısa adı KOSGEB’dir.” Şeklinde değiştirilmiştir. Bu değişiklikte en belirgin unsur 3624 sayılı kanunun ruhu olarak kabul edilen “Sanayi” kesimi ve ibaresi “İşletmeleri” şeklinde değiştirilmiş olmasıdır.
KOBİ statüsündeki Sanayi işletmelerine hizmet ve destekler veren KOSGEB in hedef kitlesinin tüm sektörlerdeki KOBİ statüsündeki İşletmeleri ve girişimcileri kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Bu şekilde ekonomik katma değerin arttırılması ve istihdam yaratma potansiyeli artan sanayi sektörü dışındaki sektörlerin desteklenmesi amaçlanmıştır.
Yine yapılan değişikle bu zamana kadar “KOSGEB” kısa adı kanunda yer almaz iken; değişikle kanun maddesine yerleştirilmiş ve kısa isim kanunlaşmıştır.
5891 sayılı kanunla 3624 sayılı kanunda yapılan değişiklik kanunun kapsamının genişletilmesi ve hukuki altyapısının düzenlenmesi için maddelerinde yer alan bazı kelime ve ibareler;
“Kuruluş” ibaresi “KOSGEB”,
“Kuruluşun” ibaresi “KOSGEB’in”,
“Başkanlık” ibaresi “KOSGEB”,
“Sanayi” ibareleri “İşletmeleri”,
“Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi kesiminin” ibaresi “işletmelerin”,
“sanayinin çeşitli alt sektörlerinde” ibaresi “değişik sektörlerde”,
“küçük ve orta ölçekli sanayi kesimine” ibaresi “işletmelere”,
“küçük ve orta ölçekli sanayinin” ibaresi “işletmelerin”,
“sanayi kesiminin” ibaresi “işletmelerin”,
“sanayiyi, genel sanayi politikalarına göre” ibaresi “işletmeleri, kalkınma politikalarına göre”,
“mamullerin pazarlanması” ibaresi “mamullerin ve hizmetlerin pazarlanması”,
“sanayi” ibaresi “işletmeler”,
“sanayi sektörü” ibaresi “işletmeler”
“sanayicilerin” ibaresi “işletmelerin”,
“sanayi işletmelerinin” ibaresi “işletmelerin”,
“çalışmaların sanayiye uygulanması” ibaresi “çalışmaların uygulanması”,
“sanayi kesimine” ibaresi “işletmelere”
“sanayinin” ibaresi “işletmelerin”,
şeklinde değiştirilerek kanun maddelerinin de yeni şekliyle düzenlenmesi sağlanmıştır.
5891 Sayılı kanunla “İşletmeler” tanımı 08.01.1985 tarihli ve 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun Ek–1 inci maddesine göre belirlenen “küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri (KOBİ)” tanımına çekilmiştir. Bu tanıma ilişkin bilgiler 19.02.2005 Tarih ve 2005/9617 No Bakanlar Kurulu Kararı ile “KÜÇÜK VE ORTA BÜYÜKLÜKTEKİ İŞLETMELERİN TANIMI, NİTELİKLERİ VE SINIFLANDIRILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK” izah edilmiştir.
Yine kanuna “Girişimci” kavramı ve tanımı da eklenmiştir. Getirilen düzenleme ile Girişimci: “Bir iş fikrine dayalı olarak kendi işini kurmak isteyen gerçek kişileri” ifade etmektedir. Böylelikle KOSGEB in sadece mevcut iş kesimine değil potansiyel iş kesimine de hizmet sunması amaçlanmaktadır.
3624 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi “İşletmelere İlişkin Sektörel ve Bölgesel Önceliklerin Belirlenmesi” başlığı ile düzenlenerek “MADDE 3- Bu Kanun kapsamında KOSGEB tarafından verilecek hizmetler ve desteklerden yararlanacak işletmelere ilişkin sektörel ve bölgesel öncelikler, günün ekonomik ve sosyal şartlarına göre Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir.” şeklinde ifade edilmiştir.
Bu ifade ile; KOSGEB’in tüm sektörlerdeki küçük ve orta ölçekli işletmelere hizmet ve destek sunabilmesi için gerekli hukuki zeminin oluşmasına karşılık, bu işletmeler için sağlanabilecek kaynak imkanlarının belirli büyüklüklerle sınırlı olacağı dikkate alınarak kamu kaynaklarının etkin kullanımı prensibinden hareketle; ülkemizdeki ekonomik ve sosyal gelişmelere ilişkin veriler ışığında hangi sektörlerdeki işletmelerin destekleneceği, ayrıca ihtiyaç duyulduğunda bu işletmelere ilişkin bölgesel tercihlerin ne olacağı hususlarında karar verilebilmesine imkan tanınmış karar verecek yetkili merci olarak ta Bakanlar Kurulu belirlenmiştir.
3624 sayılı Kanuna; 5891 sayılı kanunla getirilen “Girişimci” ibaresi ile KOSGEB “e iki yeni görev verilmiştir.
Kanunla gelen bu yeni görevler;
Yeni istihdam yaratılmasına ve büyümeye katkıda bulunulmasına, toplumsal refah ve fayda yaratması, kişisel potansiyeli açığa çıkarılmasına ve tüketici için seçenek bulabilme fırsatını yaratmasına girişimcilik olgusunun geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, rekabet edebilir, dinamik, bilgi tabanlı, sürdürülebilir ekonomik büyümeyi sağlayacak girişimlerin kurulmasına uygun ortamın oluşturulması amacıyla girişimlerin ve girişimcilerin desteklenmesi
İşletmelerin ortak iş yapma kültürünü geliştirerek yerli ve yabancı ortak yatırımların oluşmasını sağlamak için bu konularda gerekli tedbirlerin alınması ve desteklerin sağlanmasıdır.
5891 Sayılı kanunla hizmet çevresi genişleyen KOSGEB in hedef kitlesinin KOSGEB Genel Kurulunda temsilinin sağlanması esası kabul edilmiş ve kanunlaşmıştır. Katılımcılığı artırmak amacıyla Kurulun doğal üyelerinin[2] yanı sıra Kurulun gündemine göre Başbakan tarafından belirlenecek diğer bakan, kamu ve özel sektör temsilcilerinin de Genel Kurul toplantılarına davet edilebilmesi için düzenleme yapılmıştır.
Genişleyen KOSGEB hedef kitlesinin KOSGEB’in en üst icra organı olan İcra Komitesinde daha etkin temsil edilebilmesini teminen Hazine Müsteşarı komite üyelerine eklenmiştir.
Genel Kurulun yılda iki defa yerine bir defa toplanması hususu yasa ile değiştirilerek düzenlenmiştir. Ayrıca KOSGEB İdaresi Başkanlığının hizmet birimleri ile merkez ve enstitülerden meydana geldiğinin Kanunda belirtilmesi amacıyla diğer bazı maddelerde gerekli olan değişiklikler yapılmıştır.
KOSGEB’in 3624 Sayılı Kanunda belirlenen amaçlarının gerçekleştirilebilmesini teminen, küçük ve orta ölçekli işletmeler ile girişimcilerin çeşitli işletme fonksiyonlarını geliştirmek ve rekabet güçlerini artırmak konusunda;
İhtiyaç duyacakları ürün ve hizmetleri temin edebilmeleri,
Uygun koşullarda kredi temin edebilmeleri
Sermaye piyasalarına açılabilmeleri
için KOSGEB tarafından geri ödemeli ve geri ödemesiz destekler verilmesi ve verilen hizmet ve desteklerin denetlenmesine yönelik olarak Başkanlık görevlerinde düzenleme yapılmıştır. Bunun temini için;
3624 sayılı Kanunun 12 nci maddesine,
“v) İşletmelerin ve girişimcilerin yatırım, üretim, ihracat, istihdam, teknoloji geliştirme, pazarlama ve diğer konularda ihtiyaç duydukları ürün ve hizmetleri temin edebilmeleri ile sermaye piyasalarına açılabilmeleri için gerekli geri ödemeli veya geri ödemesiz destekleri sağlamak;
y) İşletmelerin ve girişimcilerin kamu bankaları, özel bankalar ve katılım bankaları ile diğer finans kuruluşlarından uygun koşullarda nakdi veya gayri nakdi kredi temin edebilmeleri için faiz, komisyon ve diğer masraflarına geri ödemeli veya geri ödemesiz destekler sağlamak.”
Maddeye fıkra hükmü olarak eklenmiştir.
5891 sayılı kanunla “Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı”nın adının, “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı” olarak değiştirilmesi nedeniyle mevzuatta oluşabilecek karışıklığın önlenmesi ve mevzuatlar arası uyumun sağlanması amacı ile GEÇİCİ MADDE – 3 eklenmiştir.
Bu madde ile “Diğer mevzuatta Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığına yapılan atıflar “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı”na yapılmış sayılacağı hükmolunmuştur.
5891 sayılı kanunla 3624 sayılı kanuna eklenen “GEÇİCİ 4 – MADDE” si ile kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar bu Kanun kapsamında kullandırılan desteklerden;
Uygunsuzluğu tespit edilerek ihtilaflı hale gelenler
veya
Dava açılmış olmakla birlikte haklarında kesinleşmiş yargı kararı bulunmayanların,
Anaparanın işletmeler tarafından 31.10.2009 tarihine kadar defaten ödenmesi halinde; alacakların faizinin tahsilinden bir defaya mahsus olmak kaydıyla vazgeçileceği de getirilen hükümler arasındadır.
Bu işletmeler, KOSGEB tarafından sağlanan desteklerden herhangi bir işleme gerek kalmaksızın faydalandırılacaklardır. Bu durumda mahkemelerde veya icra dairelerinde haklarında hukuki işlem, takip veya dava devam etmekte olanların mahkeme ve icra masrafları ile vekâlet ücreti işletmeler tarafından ödenecektir.
5891 Sayılı Kanun TBMM Genel Kurulunda kabul edilmiş olup henüz Resmi Gazetede yayımlanmamıştır. İşlem ve Uygulama Yönetmenlikleri üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Bu Çalışmalar sonucunda kanun Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmesi beklenmektedir.