Sigortasız Çalışma Tanık
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
Çok sayıda okuyucu kendisinin veya yakınlarının ekonomik kriz gerekçesiyle sigortasız çalıştırıldığını,işe ihtiyaçları olması nedeniyle sessiz kaldıklarını,haklarını ne şekilde arayabileceklerine yönelik e-mail aracılığıyla sorular yöneltmişlerdir.
Uygulamada da görüleceği üzere işsiz kalma korkusuyla çok sayıda işçi sigortasız, güncel tabiri ile kayıt dışı çalışmaktadır.
Sigortasız çalışanlar veya yakınları bu durumu Alo 150 [1] veya Alo 170 [2] hattına bildirerek sigortasız işçi çalıştıran işverenleri ihbar edebilecekleri gibi bizzat dilekçe ile Sosyal Güvenlik Kurumu ve Kurumun tüm il müdürlüklerine şikayetlerini iletebilirler.
Hizmet Tespit Davası
Sigortasız çalıştırılan kişilerin sigorta haklarını mahkeme aracılığıyla arama usulüne hizmet tespit davası denir. Hizmet tespit davaları İş Mahkemeleri veya İş Mahkemelerinin bulunmadığı yerde ise görevli Asliye Hukuk Mahkemelerinde açılabilir.
Hizmet Tespit Davasının Tarafları
Hizmet tespit davasını kişinin kendisi veya ölmüşse hak sahibi murisleri açar. Hizmet tespit davasında işverenle birlikte Sosyal Güvenlik Kurumu da hasım gösterilir.
Hizmet Tespit Davasında Zamanaşımı
Hizmet tespit davasında zamanaşımı süresi 5 yıldır.
Sigortasız kişinin kendisi tarafından dava açılması halinde hizmetin geçtiği yılın sonundan itibaren başlayarak 5 yıl içinde dava açılmalıdır.
Sigortalı ölmüşse hak sahibi muris (sigortalının hayattayken dava açma süresini geçirmemiş olması şartıyla) sigortalının ölüm tarihinden itibaren 5 yıl içinde dava açmalıdır.
Sigortalı Çalışmanın Tespitinde Tanık İfadesi
Sigortasız çalışılan sürelerin saptanmasında resmi belge ve yazılı delile rastlamak pek kolay değildir. İnandırıcı olmak kaydıyla iş ilişkisini bilen komşu işyeri çalışanları gibi kişilerin bilgileri ve bunları destekleyen diğer tanıklarla tespitte kanaatimce mümkündür.
Nitekim Yargıtay “…Kimi ayrık durumlar dışında resmi belge ve yazılı delillerin bulunması, sigortalı sayılması gereken sürelerin saptanmasında güçlü delil olmaları itibariyle sonuca etkili olurlar. Ne var ki bu tür kanıtların bulunmaması halinde somut bilgilere dayanması, inandırıcı olmaları koşuluyla bordro tanıkları veya iş ilişkisini bilen komşu işyeri çalışanları gibi kişilerin bilgileri ve bunları destekleyen diğer tanıklarla dahi sonuca gitmek mümkündür.Mahkemece ifadeleri hükme dayanak alınan tanıklar davacıyla birlikte çalışan ve kayıtlara geçmiş kişiler olmadığı gibi komşu ve yakın işyerleri kayıtlarında yer alan kimselerde değildir. Bu bakımdan tanık sözleri çalışma olgusu yönünden somut olaylara dayanmamakta, soyut düzeyde kalmaktadır. Dolayısıyla tanık sözlerinin inandırıcı nitelikte olduğu söylenemez.Yapılacak iş davanın nitelikçe kamu düzenine ilişkin olduğu göz önünde tutularak, davacı ile birlikte çalışan, işyeri bordrolarında yer alan ve çalışmaları süreklilik arz eden çalışanlar ile gerektiğinde komşu ve yakın işyerleri kayıtlarından belirlenmiş kimselerin beyanlarına başvurmak, tarafların göstereceği kanıtlarla bağlı kalınmasının resen araştırma yapılabileceği de dikkate alınıp delilleri olabildiğince toplamak ve sonucuna göre karar vermekten ibarettir. Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular göz ardı edilerek konulan hüküm, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir…” [3] kararında komşu ve yakın işyerleri kayıtlarında yer alan kimselerin tanıklığı ile sonuca gitmenin mümkün olabileceği belirtilmiştir.
Sonuç
Sigortasız çalıştırılan işçilerin, çalışma sürelerini sigortalı hale getirebilmek için İş Mahkemelerinde, İş Mahkemelerinin kurulu olmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemelerinde açtıkları davalara hizmet tespit davası denir.
Hizmet tespit davasının üç temel koşulu vardır:
– Sigortasız çalışma,
– Çalışmanın kuruma bildirilmemiş veya kurumca saptanmamış olması
– 5 yıl içinde dava açılması.
Sigortasız çalıştırılan kişiler sigortasız çalışılan sürelerin tespitinde komşu ve yakın işyerleri kayıtlarında yer alan kimseleri tanık olarak gösterebilirler.
[1] bimer
[2] Alo170
[3] Yargıtay 21.HD-E.2007/18032-K.2008/10015-30.06.2008