İşyerinde Ücretsiz Çalışan Eş
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu konuya ilişkin hükümlere yer vermiştir.
5510 sayılı Kanuna Göre Sigortalı Sayılmayanlar
İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi.
- Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar.
- Ev hizmetlerinde çalışanlar (ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç).
- Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri.
- Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olanlar.
- Resmî meslek ve sanat okulları ile yetkili resmî makamların izniyle kurulan meslek veya sanat okullarında ve yüksek okullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbikî mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler.
- Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan veya rehabilite edilen hasta veya malûller.
- Kanunun 4/b (eski Bağ-Kur) ve 4/c (eski Emekli Sandığı) maddesi gereği sigortalı sayılması gerekenlerden 18 yaşını doldurmamış olanlar.
- Kamu idareleri hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinden, bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, Kanunda tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler.
- Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlardan, aylık faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler.
- Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen ve temsilciliğin bulunduğu ülkede sürekli ikamet izni veya bu devletin vatandaşlığını da haiz bulunan Türk uyruklu sözleşmeli personelden, bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olduğunu belgeleyenler ile kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen sözleşmeli personelin uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde ve temsilciliğin bulunduğu ülkenin ilgili mevzuatının zorunlu kıldığı hallerde, işverenleri tarafından bulunulan ülkede sosyal sigorta kapsamında sigortalı yapılanlar.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa Göre Vergi Tevkifatı
Gelir Vergisi Kanunu’nun 96.maddesi “Vergi tevkifatı, 94’üncü madde kapsamına giren nakten veya hesaben yapılan ödemelere uygulanır. Bu maddede geçen hesaben ödeme deyimi, vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade eder…” hükmü gereği vergi tevkifatı nakden ve hesaben yapılan ödemelere uygulanmaktadır.
Sonuç:
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 6.maddesi gereği işverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi sigortalı sayılmaz.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 94-96.maddesi gereği nakden veya hesaben bir ücret ödemesi yapılmadığından gelir vergisi (stopaj) kesilmeyecek ve muhtasar beyannamede eş bildirilmeyecektir.