Okul Aile Birlikleri Hakkında SSS
Mintez ŞİMŞEK
Müfettiş
Türk Kızılayı Teftiş Kurulu
mintezsimsek@gmail.com
Okul Aile Birliklerinin gerek hukuki statüleri, gerekse tutacakları defterler ve mali kayıtları ile defterleri konusunda sitemizde önceki dönemlerde iki makale yayınlamış ve konuları mümkün olduğunca izah etmeye çalışmıştık. Gerek bu konularda, gerekse Okul Aile Birliklerince çalıştırılan personeller ve yöneticilerin sorumlulukları hakkında kişisel e-mail adresimize gelen ve mahiyetleri itibariyle genel olarak aynı sorunları içeren konuları birleştirerek bu makalede açıklamaya çalışacağım.
Soru: Okul Aile Birliği olarak yaz tatillerinde, bazı dal ve branşlarda okulda kurslar açarak, öğrencilerden para tahsil edip, kurslarda görev alan öğretmenlere ücretler ödüyoruz. Öğretmenlere yaptığımız ödemelerden Gelir Vergisi veya Stopaj tevkifatı yapılıp yapılmayacağını izah edebilir misiniz?
Cevap: Bu konu, Maliye Bakanlığınca yayımlanan 89 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde aşağıda sunulduğu üzere açıkça izah edilmiştir;
8.Okul aile birliklerince yaz aylarında açılan kurslarda ders veren öğretmenlere verilen ücretler (G. V. K. Mad. 82/4) :
Yaz aylarında genellikle orta dereceli okul öğrencilerinin bütünleme imtihanlarına yetiştirilmeleri için, okul aile birliklerince okullarda kurslar açılmakta ve bu kurslarda görevlendirilen öğretmenlere verdikleri dersler karşılığında bir miktar para verilmektedir.
Bu paralar Gelir Vergisi Kanununun 65 inci maddesinde tarifi yapılan meslekî faaliyetin karşılığını teşkil etmekte olduğundan, serbest meslek kazancı niteliğindedir. Öte yandan paranın ödendiği kimsenin asıl hizmeti memurluk olduğundan, sözü edilen ödeme, Gelir Vergisi Kanununun 82 nci maddesinin 4 numaralı bendine göre arızi meslekî kazançtır.
Bu sebeple yıllık toplamı 1.000 lirayı geçmedikçe vergiye tabi tutulmaması, geçtiği takdirde, okul aile birliği tevkifat yapmaya zorunlu kişilerden olmadığından, aşan kısmın doğruca kazancı elde eden tarafından yıllık beyanname ile bildirilmesi lâzım gelir.
Soru: Okulumuzun çok acil olarak bir müstahdeme ihtiyacı var, Okul Aile Birliği olarak bir müstahdem çalıştırmayı düşünüyoruz, Okul Aile Birlikleri her türlü vergiden muaf olduğuna göre, birlik olarak çalıştıracağımız müstahdem, kaloriferci veya bekçi ücretlerinde (apartman kapıcıları gibi) Gelir Vergisi İstisnasından yararlanabilirmiyiz?
Cevap: 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununun 16. Maddesi gereği Okul Aile Birlikleri(İktisadi işletmeleri hariç olmak üzere) her türlü Vergi, Resim ve Harçtan muaftır.
Ancak 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunun 94. Maddesi; “Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.” Hükmüne,
Aynı kanunun 23. Maddesi ise; “Aşağıda yazılı ücretler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir………. 6. Hizmetçilerin ücretleri (Hizmetçiler özel fertler tarafından evlerde, bahçelerde, apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği süt ninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılanlardır.)” Hükümlerine amirdir.
Kanunda da açıkça izah edildiği üzere Okul Aile Birlikleri tarafından okullarda veya Birliğe bağlı İktisadi İşletmelerde istihdam edilen müstahdem, bekçi ve benzeri personelin Gelir Vergisi İstisnasından yararlanması mümkün değildir.
Soru: “Okul Aile Birliklerinin Tüzel Kişiliği yoktur”, diyorsunuz. Okul Aile Birliklerinin Tüzel Kişiliği yoksa İşveren olmalarına imkân var mıdır? Okul Aile Birlikleri okuldan bağımsız olarak personel istihdam edebilirler mi?
Cevap: Okul Aile Birliklerinin Kuruluş ve Çalışmalarını düzenleyen Yönetmelikte, birliğin Kamu Tüzel Kişiliği veya Özel Hukuk Tüzel Kişiliği olduğu yönünde herhangi bir hüküm bulunmadığından bu birliklerin tüzel kişiliği yoktur. Diğer taraftan, tüzel kişiliği olmayan bir teşekkülün personel istihdam etmesine ilişkin olarak yasal bir engelde bulunmamaktadır. Bilindiği üzere Apartman Yönetimlerinin de Tüzel Kişiliği bulunmamasına rağmen Kapıcı, Bekçi vb.. görevlileri istihdam edebilmektedirler. Bu sebeple Okul Aile Birlikleri, okulun veya birliğin işlerini gördürmek üzere personel istihdam edebileceği gibi hizmet satın alma yoluna da gidebilmektedir.
Soru: Yaklaşık 3 yıl boyunca …… Okulunda müstahdem olarak çalıştım. Maaşlarımın ve SGK primlerimin düzenli ödenmemesi nedeni ile işten ayrılmak zorunda kaldım, Kıdem tazminatımı almak için okula müracaat ettiğimde, beni İşveren olarak çalıştıranın Okul değil Okul Aile Birliği olduğunu öğrendim. Okul Aile Birliği ise beni işe alan Yönetimin 3 yıl önceki yönetim olduğunu kendilerinin bir sorumlulukları olmadığını ifade ediyor, diğer taraftan siz bir yazınızda Okul Aile Birliklerinin Tüzel Kişiliği olmadığını ifade ediyorsunuz, bu durumda ben kime karşı nasıl dava açacağım?
Cevap: Okul Aile Birliklerinin Tüzel Kişiliği olmaması nedeni ile bu birliklere karşı husumet ihdas edilememekte yani dava açılamamaktadır. Ancak Yargıtay 13. Hukuk Dairesinin aşağıda özeti verilen kararında da belirtildiği üzere husumet yasal temsilciye yani Milli Eğitim Bakanlığına yöneltilecektir. Bir başka deyişle davanızı normal prosedürler dahilinde Milli Eğitim Bakanlığına karşı açmanız gerekmektedir.
T.C. YARGITAY 13. HUKUK DAİRESİ
E.2004/18505 K. 2005/8620 T. 20.5.2005
DAVA : Taraflar arasındaki muazaranın önlenmesi davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın reddine yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği konuşuldu düşünüldü.
…………………………
Mahkemece, davalı olarak gösterilen Okul Aile Birliğinin tüzel kişiliğinin olmaması ve bu birliğe izafeten davalı gösterilen kişilerin ise kira sözleşmesinde taraf olmayışları nedeni ile davanın husumet yokluğu nedeniyle reddine karar verilmiş; hüküm, davacı tarafından temyiz edilmiştir.
Taraflar ve mahkemece kabul edildiği üzere davada hasım olarak gösterilen okul Aile Birliğinin Tüzel kişiliği bulunmadığı tartışmasızdır. Ancak davacının dava dilekçesinde açıkladığı üzere dilekçede belirtilen genelgelere dayanılarak tüzel kişiliği bulunmayan okul aile birliğinin aldığı karar üzerine; okul müdürlüğünce davacının müsteciri bulunduğu kantinden tahliyesinin sağlanmak istediği de bir vakıadır.
Davalı olarak gösterilen okul aile birliği, 14.06.1973 tarihli 1739 sayılı Milli Eğitim Temel kanununun 5257 sayılı kanun ile değişik 16. maddesine göre hazırlanan Milli Eğitim Bakanlığı Yönetmeliğine göre kurulmuştur. Bu durumda tüzel kişiliği bulunmayan okul aile birliklerinin yasal temsilcisi Milli Eğitim Bakanlığıdır.
Davada tüzel kişiliği bulunmayan Okul Aile Birliğini temsilen birlik başkanı ve başkan yardımcısının gösterilmesi yanlıştı
……………………………
Soru: Okul Aile Birliği olarak geçmiş yıllardan beri okulun kantinini işletmekteyiz. Okulumuza bu yıl atanan yeni müdür; Kantinde kullandığımız su, elektrik ve doğalgaz için hesap yapıp, arz bedeli haricinde bir de bu giderleri ödememiz gerektiğini söylüyor, Okula hizmet için kurulan bir teşekkülden okul içinde zaten kullanılan ısıtma, aydınlatma ve su giderlerinden pay istenmesinin yasal bir dayanağı var mıdır?
Cevap: Bildiğiniz üzere, Okulda bulunan, Kantin, Açık Alan, Salon, Bahçe ve benzeri yerler, Okul Aile Birliği tarafından işletiliyor ise, işletmenin 3 aylık döneme ilişkin gayri safi hâsılatının %1 inin birlikçe hesaplanarak, takip eden ayın 20. gününe kadar arz bedeli olarak bağlı bulunulan defterdarlık veya mal müdürlüğü hesabına yatırılması gerekmektedir.
Diğer taraftan Maliye Bakanlığınca yayımlanan ve konumuza ilişkin kısmın tam metni aşağıda verilen 300 Sıra No’lu Milli Emlak Genel Tebliği uyarınca; Söz konusu yerlerin elektrik, doğalgaz, su ve ısıtma tesisatının süzme sayaç ve benzeri gereçlerle ayrılmasının teknik açıdan mümkün olduğu durumlarda müstakil hale getirilecek, Bunun mümkün olmaması halinde ise bu giderler karşılığı olarak defterdarlık veya malmüdürlüklerince tespit edilecek bir bedel, birlik tarafından işletilen yer veya yerlerin arz bedellerinin ödeme tarihleri itibarıyla okul aile birliklerince ödenecektir.
B – MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINA TAHSİSLİ VE BU BAKANLIĞA BAĞLI OKUL VE KURUMLARDAKİ KANTİN, AÇIK ALAN, SALON VE BENZERİ YERLERİN KİRAYA VERİLMESİ
Mülkiyeti Hazineye ait olup Milli Eğitim Bakanlığına tahsisli ve bu Bakanlığa bağlı okul ve kurumlardaki kantin, açık alan, salon ve benzeri yerlerin ticari, eğitsel, kültürel, sosyal ve sportif etkinliklerde kullanılmak üzere Millî Eğitim Bakanlığının gözetim ve denetiminde okul aile birliklerince işletilmesi veya işlettirilmesine ilişkin esaslar Okul Aile Birliği Yönetmeliğinde düzenlenmiştir.
Buna göre, 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu kapsamında İlgili kuruluşlara devredilen okullar hariç olmak üzere, Milli Eğitim Bakanlığına tahsisli ve bu Bakanlığa bağlı okul ve kurumlardaki kantin, açık alan, salon ve benzeri yerler, Millî Eğitim Bakanlığının gözetim ve denetiminde okul aile birlikleri tarafından aşağıdaki esaslar dahilinde işletilecek veya işlettirilecektir.
- Kapsam
Milli Eğitim Bakanlığına tahsisli ve bu Bakanlığa bağlı okul ve kurumlarda bulunan büfe, kantin, çay ocakları, yemekhane, kafeterya, bahçe ve boş alanlar ile spor, konferans ve çok amaçlı kapalı salonların eğitsel, sosyal, kültürel, sportif ve ticari amaçlarda kullanılması amacıyla kiraya verilmesi işlemlerini kapsar.
- İhale Usulü
Söz konusu alanların okul aile birliğince kiralanmasının talep edilmesi halinde, okulun bulunduğu yerdeki defterdarlık veya malmüdürlüğünce 2886 sayılı Kanunun 51/g maddesi gereğince pazarlık usulüyle okul aile birliğine kiraya verilecektir.
- Sözleşme
Söz konusu alanların okul aile birliğine kiraya verilmesi işlemleri sonucunda ekte yer alan sözleşme (Ek 8) düzenlenecektir.
Okul aile birliğince sözleşme hükümlerine aykırı hareket edilmesi halinde sözleşme feshedilecek ve bu yerlerin kiralama işlemleri idaremizce yapılacaktır.
Okul aile birlikleri ile üçüncü kişiler arasında düzenlenecek kira sözleşmelerinin bir örneği, okulun bulunduğu yerdeki defterdarlık veya malmüdürlüğüne verilecektir.
- Kira Süresi
Okul Aile Birlikleri ile sözleşmeler 5 (Beş) yıllık dönemler halinde düzenlenecektir.
- Kiraya Verme ve Tahmini Kira Bedeli
Söz konusu yerlerin, tahmin edilen bedel tespiti ve kiralanması işlemleri il veya ilçe milli eğitim müdürlüğünden, defterdarlık veya malmüdürlüğünden, kiraya verilecek okul yönetiminden ve okul aile birliğinden birer kişinin katılımıyla oluşturulacak komisyonca yerine getirilecektir.
Tahmin edilen bedelin tespitinde 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve bu Kanunun 74 üncü maddesi gereğince çıkarılan Yönetmelik hükümleri ile okulların açık olduğu günler dikkate alınacaktır.
Okulların bahçe ve boş alanları ile spor, konferans ve çok amaçlı salonlar ve benzeri yerler, sadece eğitim ve öğretim saatleri dışında kullanılacaktır.
Kira gelirlerinden okul ve kurumlara bırakılan kısmın harcanmasına ilişkin esaslar ile kantin, açık alan ve salonların üçüncü şahıslara kiralanmasında göz önünde bulundurulacak diğer hususlar Millî Eğitim Bakanlığınca belirlenecektir.
- İşletme Esasları
Söz konusu yerlerin okul aile birliklerince işletilmesi halinde işletilen yerin gayri safi hasılatının % 1’i, üçüncü kişilere kiraya verilmesi halinde ise okul aile birliğince elde edilecek gayri safi gelirin % 3’ü üçer aylık dönemler itibariyle, takip eden ayın yirmisine kadar, Hazineye arz bedeli olarak okul aile birliklerince ilgili defterdarlık veya malmüdürlüğüne ödenecektir. Arz bedellerinin ödenmesinden okul yöneticileri ve okul aile birlikleri yönetim kurulu başkan ve üyeleri sorumlu olacaktır.
Süresinde ödenmeyen arz bedellerine 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesi gereğince belirlenen gecikme zammı uygulanacaktır.
Söz konusu yerlerin elektrik, doğalgaz, su ve ısıtma tesisatı, ayrılmasının teknik açıdan mümkün olduğu hallerde müstakil hale getirilecektir. Bunun mümkün olmaması halinde bu giderler karşılığı olarak defterdarlık veya malmüdürlüklerince tespit edilecek bedel, arz bedellerinin ödeme tarihleri itibarıyla okul aile birliklerince ödenecektir.
Eğitsel, sosyal, sportif, kültürel ve ticari amaçlı olarak yapılan geçici kiralamalarda işin niteliği gereği yapılacak giderler (elektrik, su ısıtma vb.) okul aile birliklerince belirlenerek, arz bedeli ile birlikte ödenecektir.
Okul aile birlikleri tarafından bu yerler işletilsin veya işlettirilsin ödeme kaydedici cihaz kullanılacak, cihazın kullanılamayacağı hallerde, 213 sayılı Vergi Usul Kanununda düzenlenmiş fatura veya perakende satış fişi kullanılacaktır.
- Sözleşme Feshi
Söz konusu yerleri işleten okul aile birliği veya üçüncü kişilerin 213 sayılı Vergi Usul Kanununda sayılan fiillerden biriyle kaçakçılık suçunu işlediği kesinleştiği takdirde kira sözleşmesi hüküm alınmaya gerek kalmaksızın feshedilecek, okul aile birliği veya üçüncü kişilerce buna karşılık hiçbir hak ve tazminat talebince bulunmayacaktır.
- Okul Kooperatifleri
Öğrencilerde kooperatifçilik bilincini geliştiren, tamamen eğitsel amaçla ve gözetici öğretmen veya öğretmenler nezaretinde ekonomik ve sosyal çalışmalar yapmak üzere bizzat öğrenciler tarafından işletilip, öğrencileri nazarî bilgileri yanında, tatbikî olarak eğitmek niteliğini taşıyan, statüsü içinde faaliyetlerini sürdüren ve Millî Eğitim Bakanlığının 02/5/1983 tarihli ve 7628 sayılı yazısı ile yürürlüğe girdiği bildirilen Sınırlı Sorumlu Okul Kooperatifleri Ana Sözleşmesi kapsamında kurulan okul kooperatiflerinden, bu etkinliklerinden dolayı anılan Bakanlığa bağlı okul içerisinde kullandıkları yerler için kira bedeli tahsil edilmeyecektir.
- Diğer Hükümler
Söz konusu alanların okul aile birliklerince, işletilmesine veya işlettirilmesine yanaşılmaması halinde söz konusu yerler, 2886 sayılı Kanun ve bu Kanunun 74 üncü maddesi gereğince çıkarılan Yönetmeliğin 67 nci maddesi gereğince ilgili defterdarlık veya malmüdürlüğünce kiraya verilecek ve kira gelirleri genel bütçeye kaydedilecektir.