Yıllık İzin Uygulaması
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Baş İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
Yıllık Ücretli İzine Hak Kazanma
– Yıllık ücretli izin hakkı İş Kanununa tabi olarak çalışan işçilere uygulanır. Bunun için işçinin iş sözleşmesine dayanarak bir işte ücret karşılığı çalışması gerekir.
– Yıllık izne hak kazanabilmesi için işçinin işe girdiği tarihten başlayarak deneme süresi de dâhil olmak üzere 1 yıl çalışması gerekmektedir.
– İzne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı işverene ait işyerlerinde çalıştığı süreler birleştirilir.
Yıllık Ücretli İznin Uygulanması
- İzin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.
- İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.
- Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. Diğer bir ifadeyle yıllık izin iş günü olarak verilir.
- Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara talepte bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır.
- İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde bildirim süresi ile işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri, yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez.
- İşçinin yıllık ücretli izin kullandığını işveren kanıtlamak zorundadır[1]. Bu nedenle işverenler, işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi düzenlemelidir.
İzin Süresinin Tespiti
- İşçinin izin süresi, iznini hak ettiği tarihteki hizmet süresine ve İş Kanunu hükümlerine göre belirlenir. İşyerinde işe başladığı günden itibaren deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.
- İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
– Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dâhil) olanlara on dört günden,
– Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,
– On beş yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden, az olamaz. Ancak, on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
Altıncı Yıl İzninin Kullandırılması
İş Kanunu “…işçi hesaplanacak her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanır…” hükmü gereği yıllık ücretli izni bir sonraki çalışma yılı içerisinde kullanabilecektir.
Örnek: Bayan A, … unvanlı işyerinde 01.06.2004 tarihinde çalışmaya başlamıştır.
– 1.yıl iznini 01.06.2005–31.05.2006 tarihleri arasında,
– 2.yıl iznini 01.06.2006–31.05.2007 tarihleri arasında,
– 3.yıl iznini 01.06.2007–31.05.2008 tarihleri arasında,
– 4.yıl iznini 01.06.2008–31.05.2009 tarihleri arasında,
– 5.yıl iznini 01.06.2009–31.05.2010 tarihleri arasında,
– 6.yıl iznini 01.06.2010–31.05.2011 tarihleri arasında kullanabilecektir.
– Bayan A… 6.yıl iznini hak ettiği 01.06.2010 tarihinden itibaren 20 işgünü izin kullanacaktır.
Ücretin Ödenmesi
- İzin ücretinin belirlenmesinde; fazla çalışma karşılığı alınacak ücretler, primler, sosyal yardımlar hesaba katılmaz.
- İşveren veya işveren vekili, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye izin dönemine ilişkin ücreti ile ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklarını izine başlamadan önce peşin olarak vermek veya avans olarak ödemek zorundadır.
Sözleşmenin Sona Ermesinde İzin Ücreti
- İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
Cumartesi Günleri Çalışmayan İşyerlerinde Cumartesi Gününün İzin Süresinden Sayılması
- Cumartesi günü çalışılmayıp iki gün hafta tatili uygulanan işyerlerinde Cumartesi günü de hafta tatili olarak yıllık izin sürelerine eklenecek mi? sorusuna uygulamada farklı cevaplar verilebilmektedir. İş Kanunu,46 ve 63.maddesi birlikte yorumlandığında işçi-işveren arasında sözleşmeye dayalı özel bir düzenleme yoksa kanaatimce hafta tatili 1 gündür. Cumartesi iş günüdür. Bu nedenle Cumartesi günleri hafta tatili olarak yıllık izin süresine eklenmez.
İşveren, İşçilerin Birikmiş Yıllık İzinlerini Kullandırmak Zorundadır
- İş Kanunun da kullandırılmayan izinlerin yanacağına dair bir hüküm yoktur. Aksine, kullandırılmayan izinlerin iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle son bulması halinde ücretinin ödeneceği, hatta işçinin son ücreti üzerinden ödeneceği hükmü vardır.
- İş Kanunu, izin kullandırmayan işverenliğe yaptırım getirdiği gibi, işçi lehine izin hakkını saklı tutmuştur. İş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren zamanaşımı süresi 5 yıldır. İş sözleşmesi feshedilen işçi 5 yıllık zamanaşımı süresi içinde dava açmak şartıyla kullanmadığı yıllık izinlerin tümünün karşılığını alacaktır[2].
- İşverenlerin geçmiş yıllara ait işçilerin birikmiş izinlerini iç yönetmelik, genelge vb.işlemlerle kaldırmaya yönelik eylemleri yasal uygulamaya aykırıdır.
İşçi İzine İhtiyacım Yok, Kullanmak İstemiyorum Diyemez
- İşçide, işverende yıllık izin hakkından feragat edemez. Kamu ağırlıklı şirketlerde Belediye/Belediye Şirketlerinde işçilerin 50–250 gün arasında izin alacakları olduğu uygulamada görülmektedir. İşçi emekli olduğunda veya iş sözleşmesi son bulduğunda yasa hükmü gereği izin alacağı ücrete dönüşmektedir. Ödeme son ücret üzerinden yapılacağından işçinin eline çok yüksek bir miktar geçebilmektedir. Bu uygulama yasal değildir.
- İşçi kullanmadığı izinlerin ücretini son ücret üzerinden alacağından izin kullanmaktan feragat edebilmektedir. Ancak kurum veya birim yetkililerin buna izin vermemesi, Anayasal bir hak olan izni işçilere kullandırması gerekir. Yıllık izini kullandırma zamanını belirlemek işverenin yönetim yetkisi kapsamındadır. İşçi “bu zaman buna uygun değil, ben izin kullanmak istemiyorum” diyemez. Ancak işverenin de bu yetkisini eşitlik ilkesini gözeterek kullanması şarttır.
- Birikmiş izin alacaklarının ücrete dönüşmesi halinde Kurum zararına sebebiyet verilmektedir. Kanaatimce oluşacak bu zarar kurum yetkililerinden tazmin edilebilir.
- İşverenlik İş Kanunu yıllık izinlerine ilişkin hükümlerine muhalefetten ayrıca idari para cezasına muhatap olabilecektir.
Sonuç
- Yıllık izin hakkı bir dinlenme iznidir. Bir yıl boyunca çalışıp izne hak kazanan işçinin bu hakkını kullanması ruh ve sağlık durumu açısından önem taşır.
- Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez ve tek taraflı olarak feragat edilemez.
[1] Yargıtay 9.HD-E:2004/04310-K:2004/16298-T:01.07.2004
[2] Yargıtay 9.HD-E:2003/01757-K:2003/12999-T:08.07.2003