07 Ocak 2011
Sezai KAYA
Gümrük Kontrolörü
kayasezai@mynet.com
YABANCI BAYRAKLI GEMİLERE BAKIM-ONARIM KAPSAMINDA EŞYA TESLİMİ
1-Giriş
İhracat rejiminin tanımı 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 150. maddesinde yapılmıştır. Kanun’un bahsi geçen maddesine göre, ihracat rejimi, serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.
İhracat, ticaret politikası önlemleri ve gerektiği takdirde ihracat vergileri de dâhil olmak üzere çıkış işlemlerine ilişkin hükümlerin uygulanmasıyla gerçekleştirilebilir. Türkiye Gümrük Bölgesi’nden ihraç edilecek eşya, ihracata ilişkin gümrük beyannamesi ile yetkili gümrük idaresine beyan edilir.
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 151. maddesine göre ise, ihraç eşyası, buna ilişkin gümrük beyannamesinin tescili sırasında bulunduğu durum ve niteliğini gümrük kontrolünden çıktığı sırada da aynen muhafaza etmesi ve bu haliyle Türkiye Gümrük Bölgesi’ni terk etmesi koşuluyla fiilen ihraç edilmiş sayılmaktadır. Başka bir ifadeyle, eşya Türkiye Gümrük Bölgesi’ni terk etmiş sayılmaktadır.
Diğer yandan, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’na bağlı Gümrük Yönetmeliği’nin 416. maddesine göre de, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi’ni terk ettiği tarih;
- a) Kara ve demir yoluyla çıkışlarda, gümrük idaresince çıkış işlemleri tamamlanıp kara sınırından yabancı bir ülkeye fiilen çıktığı veya serbest bölgeye fiilen girdiği,
- b) Deniz ve hava yoluyla çıkışlarda, eşyanın yüklendiği deniz veya hava taşıtının hareket ettiği,
Tarih olarak kabul edilmektedir.
Bu düzenlemeler değerlendirildiğinde, bir eşyanın ihraç edilmiş sayılabilmesi için fiilen Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmiş olması gerekmektedir.
Durum böyle olmakla beraber, bakım ve onarım amacıyla ülkemiz tersanelerine gelen yabancı bayraklı gemilere bakım onarım hizmeti kapsamında yapılan teslimlerin ihracat sayılıp sayılmayacağı ve bu türden eşya için ihracat beyannamesi düzenlenip düzenlenmeyeceği hususunda tereddüt yaşanabilecektir. Dolayısıyla bu konu 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde önem arz etmektedir.
Zira, geminin bakım onarım süresince ülkemiz tersanelerinde kalacağı dikkate alındığında teslim edilen eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesini fiilen terk etmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Bu bağlamda; başlıktan da anlaşıldığı gibi yabancı bayraklı gemilere bakım onarım hizmeti kapsamında yapılan teslimlerin ihracat sayılıp sayılmayacağı yazımızın konusunu teşkil etmektedir.
2-Donatma ve İşletme Malzemesinin Kapsamı
Denizcilik Müsteşarlığı ile Gümrük Müsteşarlığı’nca donatım ve işletme malzemesine ilişkin liste hazırlanarak Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 29/06/2010 tarihli ve 2010/28 sayılı Genelgesi ile duyurulmuştur.
Bu Genelge 313 parça eşya işletme malzemesi, 3 adet eşya da donatım malzemesi olarak listelenmiştir.
Genelgede; gemi sacı (7208.51.98.90.00, 7208.52.99.90.00), gemi köşebendi (7216.21.00.10.00, 7216.22.00.10.00), bantlı lama (7216.10.00.10.11, 7216.10.00.10.12) donatım malzemesi olarak belirlenmiştir.
313 parça olduğundan işletme malzemelerinin tamamını burada saymak mümkün değildir. Bu nedenle, kumanya, tatlı su, temizlik malzemeleri (sabun, deterjan), oksijen, asetilen, propan-bütan gazı, azot gazı, civatalar ve çubuklar, tel (bakır, çelik, demir) üstübü, bez (salaşpur) gibi malzemeler işletme malzemesine örnek olarak verilebilecektir.
3-Teslimlerin İhracat Sayılmasının Koşulları
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 29/06/2010 tarihli ve 2010/28 sayılı Genelgesi ile kapsamı belirlenen donatma ve işletme malzemesinin ihracat sayılabilmesinin koşulları Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 26/07/2010 tarihli ve 2010/37 sayılı Genelgesinde yer almaktadır.
Genelgeye göre; gemi demirbaşları ile demirbaş dışında kalan diğer malzemelerin bakım-onarım amacıyla ülkemiz tersanelerine gelen yabancı bayraklı gemilere teslimlerinin, söz konusu eşyanın serbest dolaşımda olması ve 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 151’inci maddesinde belirtilen fiili ihracata ilişkin koşulların karşılanması kaydıyla, ihracat olarak değerlendirilmesi mümkündür. Bunun olabilmesi için ise aşağıdaki usul ve esaslar çerçevesinde işlem yapılması gerekmektedir
– Bakım-onarım amacıyla gemilere yapılacak eşya teslimleri ihracat beyannamesi ile yapılması gerekmektedir. Beyanname ekinde, eşyayı teslim alan kişi adına düzenlenmiş ve teslime konu eşyanın kıymetini içeren fatura (ayrı gösterilmek koşuluyla hizmet bedelini de içerebilir) ibraz edilmek zorundadır. Beyannameler, Gümrük Yönetmeliğinin 417’nci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen süre[2] kadar açık kalabilir. Bakım-onarım hizmetlerinin bu süreden uzun sürmesi durumunda, ilgili gümrük idarelerince iki aya kadar süre uzatımı yapılabilir.
– Bakım-onarım kapsamında teslim edilen eşyanın yerinde ve amacına uygun olarak kullanılıp kullanılmadığına ilişkin tespitin ilgili muayene memuru tarafından yapılması; tespitin yapılamaması ve/veya bakım-onarımın işlemlerinin Gümrük Yönetmeliğinin 417’nci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen süreden uzun sürmesi durumunda, Deniz Ticaret Odası veya Gemi Mühendisleri Odasınca düzenlenecek ekspertiz raporu aranması gerekmektedir.
– Gemi gidiş sorgu kağıdının, beyannamenin işlem gördüğü gümrük idaresine gönderilmesini müteakip, ihracat beyannamesi tutanakla kapatılacaktır.
– Bakım-onarım kapsamında gemiden çıkan parçalar yurtdışı edilebileceği gibi, belirtilen eşyanın genel hükümlere göre serbest dolaşıma sokulması da mümkündür.
4- Sonuç
İhraç edilen malın istisnadan yararlanabilmesinin koşulları, 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 11 ve 12’nci, 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 5’nci maddelerinde bulunmaktadır. Özetle; bir teslimin ihracat sayılabilmesi için teslim konusu malın Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkması zorunluluktur.
Gümrük mevzuatına göre de ihracat beyannamesinin kapanması malın Türkiye Gümrük Bölgesinden çıktığı anlamına gelmektedir. Başka bir ifadeyle, ihraç edilen malın sınır gümrük idaresinden çıkışıyla birlikte ihracat beyannamesi kapatılmaktadır.
Bununla birlikte, bakım ve onarım amacıyla ülkemiz tersanelerine gelen yabancı bayraklı gemilere bakım onarım hizmeti kapsamında yapılan teslimlerin, teslime konu malların Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkmadığından mütevellit ihracat sayılıp sayılmayacağı tereddütlere neden olabilmektedir. Bu teslim, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 26/07/2010 tarihli ve 2010/37 sayılı Genelgesinde yer alan şartların sağlanması halinde ihracat sayılarak ilgili istisnalar kapsamında değerlendirilmektedir.
KAYA, Sezai, Dahilde İşleme Rejimi ve Muhasebe Kayıtları, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2011, s.57
Gümrük Yönetmeliği 417/3. Maddesi: Geçici depolama yerlerine konulmaksızın ihraç edilecek eşyanın beyanname kapatma süresi iki aydır. Bu süre gümrük müdürlüklerince makul sebeplerle en çok iki ay uzatılabilir. Bu süreler içinde işlemleri tamamlanmayan beyannameler iptal edilir