Taşıtların Özel Amaçlı Motorlu Taşıtlara Dönüştürülmesinde ÖTV
Emrah AYGÜL
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
emrahaygul@yahoo.com
1.Giriş
2002 yılından itibaren uygulanmakta olan özel tüketim vergisi (ÖTV), Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli 4 ayrı listede belirtilen mallar üzerinden alınmaktadır.
Türkiye’de özel tüketim vergisi toplam vergi gelirlerinin yaklaşık %25’ini oluşturmaktadır. Bu yönü ile önemli bir vergidir.
İşletmelerin de, harcama kalemlerinin içerisinde yer alan ÖTV ile ilgili yasa hükümlerini ve diğer özendirici önlemleri (sektörel indirimler, tecil terkin uygulamaları gibi) dikkate alarak hareket etmeleri önemlidir.
Bu yazımızda, taşıtların özel amaçlı motorlu taşıtlara dönüştürülmesinin (aracın beton mikseri, beton pompası, çöp depolama aracına dönüştürülmesi gibi) ÖTV karşısındaki durumuna değineceğiz.
2. Taşıt Araçlarında ÖTV ve ÖTV’yi Doğuran Olay
Motorlu taşıt araçları, özel tüketim vergisine tabi mallar arasında yer almaktadır. ÖTV Kanununa ekli (II) sayılı listede yer alan motorlu taşıt araçları, kayıt ve tescile tabi olanlar ile kayıt ve tescile tabi olmayanlar şeklinde iki gruba ayrılmaktadır. Bu taşıtlar için uygulanmakta olan ÖTV’nin oranı %1 ila %84 arasında değişmektedir.
Kanunun 2/1-c maddesinde kayıt ve tescil, motorlu kara taşıtlarının Karayolları Trafik Kanunu ile Karayolları Trafik Yönetmeliği hükümlerine göre ilgili kurumlar tarafından kayıt ve tescil edilmesi, hava taşıma araçlarının Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünce tutulan sivil hava vasıtaları siciline, deniz taşıma araçlarının da belediye veya liman siciline kayıt ve tescil edilmesi olarak tanımlanmıştır.
(II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi olan araçların ilk iktisabı[1] verginin konusuna girmektedir. Bu listedeki araçlardan kayıt ve tescile tabi olmayanlar[2] için ise verginin konusu, sözü edilen araçların ithali veya imal ya da inşa edenler tarafından teslimi ile ÖTV uygulanmadan önce müzayede yoluyla satışıdır.
Dolayısıyla (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanlar için vergiyi doğuran olay, bu malların ilk iktisabıdır. (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanlar için ise taşıtların ithali veya bunları imal edenler tarafından teslimi ile ÖTV uygulanmadan önce müzayede yoluyla satışıdır.
3. Araçların Tadilatında/Dönüştürülmesinde ÖTV Uygulaması
3.1. Kayıt ve Tescil Edilmeden Önce Tadilat Yapılan Araçların İlk İktisabında Vergilendirme
Kayıt ve tescile tabi araçların satın alınması/ithali halinde (yurtiçinden kullanım amaçlı sıfır araç alımları ile yine kullanım amaçlı sıfır ya da kullanılmış araç ithalinde), yukarıda da belirtildiği üzere ÖTV satın alma/ithalat aşamasında doğmaktadır. Dolayısıyla kullanım amaçlı araç satın alınırken/ithal edilirken ÖTV ödenecektir.[3] ÖTV ödenerek satın alınan araçların kayıt ve tescil ettirilmeden önce bir başka araca dönüştürmesi halinde, dönüşüm sonrası bu araçların kayıt ve tescilinde yeniden ÖTV hesaplanacaktır. Satın alma aşamasında ödenen ÖTV, dönüştürülerek kayıt ve tescili yapılan araçlar için hesaplanacak ÖTV’den indirilebilecektir.
3.2. Kayıt ve Tescil Edilmiş Olan Araçların Tadilatında Ek ÖTV Tarhiyatı
ÖTV Kanununun “Verginin Belgelerde Gösterilmesi, Matrahta, Vergide ve Mükellefiyette Değişiklikler” başlıklı 15 /2-b bendinde; “(II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tâbi olanların, ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl içinde 87.02 (Otobüs ve midibüs hariç), 87.03 veya 87.04 (“Diğerleri” grubu hariç) tarife pozisyonlarında yer alan mallara dönüştürülmesi halinde, daha önce ödenen vergi mahsup edilmek suretiyle bu malların ilk iktisabındaki matrah esas alınarak değişiklik uyarınca adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, değişikliğin kayıt ve tescili tarihinde dönüştürülen mallar için geçerli olan oran üzerinden, bu tarihte özel tüketim vergisi alınır.” hükmü yer almaktadır.
Yasal düzenleme incelendiğinde kayıt ve tescile tabi olan bir araç, ilk kez kayıt ve tescil edildiği tarihten sonraki 5 yıl içerisinde aşağıdaki taşıtlara dönüştürülürse
– 87.02 – Minibüs
– 87.03- Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar
– 87.04 – Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
daha önce ödenen vergi mahsup edilmek suretiyle bu malların ilk iktisabındaki matrah esas alınarak değişiklik uyarınca adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, değişikliğin kayıt ve tescili tarihinde dönüştürülen mallar için geçerli olan oran üzerinden, bu tarihte özel tüketim vergisi alınacaktır.
4. Taşıtın Özel Amaçlı Motorlu Taşıta Dönüştürülmesinde ÖTV Uygulaması
Peki, satın alınan, kayıt ve tescil yapılan bir taşıyıcı araç (çıplak şaseli kamyon), daha sonradan üstüne ilave yapılarak çöp arabası, beton transmikser kamyon ya da beton pompası aracına dönüştürülürse ne olur?
Öncelikle özel amaçlı motorlu taşıtların (insan veya eşya taşımak üzere özel olarak yapılmış olanlar hariç) (Örneğin; kurtarıcılar, vinçli taşıtlar, itfaiye taşıtları, beton karıştırıcı ile mücehhez taşıtlar, yol süpürmeye mahsus arabalar, tohum, gübre, zift, su ve benzerlerini püskürten arabalar, seyyar atölyeler, seyyar radyoloji üniteleri) gümrük tarife istatistik pozisyon numarası 87.05 ‘dir.
Dolayısı ile bir taşıyıcı satın alınıp, kayıt ve tescil edildikten sonra üstüne beton karıştırıcının ilavesi halinde (araç özel amaçlı motorlu taşıt olarak tescil edilirken- GTİP no:87.05) ek bir ÖTV tarhiyatı olmayacaktır. Çünkü Yasanın 15/2-b bendinde kayıt ve tescile tabi araçların ilk iktisaptan itibaren 5 yıl içerisinde yalnızca 87.02 (Otobüs ve midibüs hariç), 87.03 veya 87.04 (“Diğerleri” grubu hariç) tarife pozisyonlarında yer alan mallara dönüştürülmesi halinde ek ÖTV tarhiyatı öngörülmüştür.
Tabiidir ki, örnekteki taşıyıcıya kayıt ve tescil ettirilmeden önce beton mikseri ilave edilip, ardından kayıt ve tescil ettirilirse, ek ÖTV tarhiyatı söz konusu olacaktır.
O zaman ortaya şu durum çıkıyor. Örneğin beton karıştırıcısının ayrı, taşıyıcının (daha önce kayıt ve tescili yapılmamış çıplak şaseli kamyon) ayrı alınarak ve daha sonra bunların birleştirilerek beton transmikser aracı haline getirilmek istendiği durumlarda, taşıyıcının satın alınıp (bu aşamada ÖTV ödenir), kayıt ve tescili yapıldıktan sonra araç üzerinde gerekli eklemelerin ve tadilatların yapılarak aracın beton mikseri kamyonuna dönüştürülmesinde, yalnızca taşıyıcının alımında ÖTV ödenecektir. Dolayısıyla dönüşümde (dönüşüme ilişkin tescilde) ek ÖTV tarhiyatı yapılmayacaktır.
Nitekim Konya Vergi Dairesinin 14.11.2008 tarih ve 2008/6 sayılı Genel Yazısında aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.
“ Yukarıda belirtilen kanun hükümleri ile I ve II. Bölümde yapılan açıklama ve düzenlemeler çerçevesinde; Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli II sayılı listedeki araçlardan kayıt ve tescile tabi olanların motorlu araç ticareti yapanlar tarafından Özel tüketim vergisi beyan edilerek satışından sonra, kayıt ve tescil ettirilmeden eklenti veya tadilat yapılarak kayıt ve tescile tabi başka bir araca dönüştürülmesi durumunda (Çıplak Şaseli kamyonun üzerine Çimento karıştırıcı eklenerek miksere dönüştürülmesinde olduğu gibi) ek Özel Tüketim Vergisi tarhiyatının yapılması gerekmektedir. Bu şekilde yapılan tadilatlarda matrah emsal bedele göre tespit edilecektir. Alıcının motorlu araç ticareti yapanlardan olmaması halinde emsal bedel takdir komisyonu kararına göre belirlenecektir.
Diğer taraftan, (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olup kayıt ve tescili yapılmış araçlarda beş (5) yıl içinde yapılacak olan tadilat ve eklentilerle 87.02 (Otobüs ve midibüs hariç),87.03 ve 87.04 (“Diğerleri” grubu hariç) tarife pozisyonunda yer alan araçlara dönüştürülmesi halinde daha önce ödenen vergi mahsup edilmek suretiyle bu malların ilk iktisabındaki matrah esas alınarak değişiklik uyarınca adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, kayıt ve tescil tarihinde geçerli olan oran üzerinden hesaplanacak özel tüketim vergisinin aranması gerekmektedir.”
5. Sonuç
Taşıyıcı araçların (kamyon vb.) özel amaçlı motorlu taşıtlara (beton pompası, çöp kamyonu vb.) dönüştürülmesindeki ÖTV uygulaması, dönüşüme konu aracın (çıplak şaseli kamyonun) daha önceden kayıt ve tescilinin yapılıp yapılmadığına bağlıdır.
Eğer çıplak şaseli kamyonun kayıt ve tescil işlemi yapılmış ise, kayıt ve tescilden sonra bu aracın özel amaçlı motorlu taşıta dönüştürülmesi işlemi ek ÖTV tarhiyatına sebep olmayacaktır.
Ancak çıplak şaseli kamyon ÖTV’si ödenerek satın alınıp, üstünde ilave ve tadilatlar yapılıp, özel amaçlı motorlu taşıta dönüştürüldükten sonra kayıt ve tescil yapılırsa, bu aşamada (kayıt ve tescilde) ek özel tüketim vergisi tarhiyatı yapılacaktır.
ÖTV Kanununda ilk iktisap deyimi, (II) sayılı listedeki mallardan Türkiye’de kayıt ve tescil edilmemiş olanların kullanılmak üzere ithali veya motorlu araç ticareti yapanlardan ya da müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenlerden iktisabını ifade etmektedir. Türkiye’de kayıt ve tescil edilmemiş olan bu malların motorlu araç ticareti yapanlar tarafından kullanılmaya başlanması, aktife alınması veya adlarına kayıt ve tescil ettirilmesi de ilk iktisaptır.
Örneğin, kar üzerinde hareket etmeye yarayan araçlar ile golf sahalarında insan taşımada kullanılan araçlar bu kapsamdadır.
Ancak kayıt ve tescile tabi araçları satın alarak kayıt ve tescil ettirmeden tadilat veya ek imalat yapanların (yani faaliyet konusu, araç tadilatı olanların)sanayi sicil belgesini haiz olmaları halinde, 1 Seri No.lu ÖTV Genel Tebliğinin (2.5.) bölümünde belirlenen esaslara göre Bakanlıktan (Gelir İdaresi Başkanlığı) yazı alarak, tadilat veya ek imalat yapmak üzere motorlu araç alımlarında veya ithalinde ÖTV uygulanmaması mümkündür.