Deprem İçin Yapılan Para ve Mal Bağışları
Mintez ŞİMŞEK
Müfettiş
Türk Kızılayı Teftiş Kurulu
mintezsimsek@gmail.com
23 Ekim 2011 Van-Erciş Depreminde hayatını kaybeden tüm vatandaşlarımıza rahmet, aziz milletimize ise başsağlığı dileyerek başlıyorum konumuza.
Afet ve acil durum hallerinde yapılacak bağış ve yardımların vergi matrahından indirilebilmesine ilişkin olarak gelen sorulara toplu bir cevap niteliğinde hazırladığım bu makalede, özellikle Kızılay ve Başbakanlık hesaplarına yapılan ayni ve nakdi yardımların vergi matrahından indirilebilmesine ilişkin yasal dayanaklar ile indirim işlemlerine ilişkin şekil ve usul şartlarını ele alacağım.
1- Türk Kızılay’ına Yapılacak Ayni Ve Nakdi Yardımların Vergi Matrahından İndirilebilmesi
A- Kızılay’a Yapılacak Nakit Bağış ve Yardımlar
Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Kanunlarındaki amir hükümler doğrultusunda, Ülkemizde Vergi mükellefiyeti bulunan tüm gerçek ve tüzel kişiliklerce Türkiye Kızılay Derneği Genel Merkezi ve şubelerine yapılacak nakit bağış ve yardımların tamamı, beyan edilecek gelir ve kazançlardan indirilebilmektedir.
Konuyu izah eden yasal düzenlemelere baktığımızda;
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
Diğer indirimler
Madde 89- (Değişik:16/7/2004-5228/28 md.)
Gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıdaki indirimler yapılabilir:
(Ek: 16/6/2009-5904/3 md.) İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneğine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımların tamamı.
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
Diğer indirimler
MADDE 10- (1) Kurumlar vergisi matrahının tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından sırasıyla aşağıdaki indirimler yapılır:
f) (Ek: 16/6/2009-5904/5 md.) İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneğine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış veya yardımların tamamı.
Yukarıda belirtilen kanun metinlerinden de anlaşılacağı üzere, Türk Kızılay’ı Genel Merkez veya şubelerine makbuz karşılığı teslim edilen, doğrudan veya elektronik işlemlerle bankalara yatırılan tüm nakit yardımların tamamı vergi matrahından indirilebilecektir.
Burada dikkat edilecek en önemli husus, bağışlanan paranın Kızılay Merkez veya şubelerine teslimi esnasında Dernek Gelirleri Alındı Belgesi, Banka, PTT veya diğer finans kurumlarındaki Kızılay hesaplarına teslim veya havalesi neticesinde ise Dekont veya benzeri ibraz evrakının alınarak indirime esas belge olarak muhafazasıdır.
B- Kızılay’a Yapılacak Ayni Bağış ve Yardımlar
Türk Kızılay’ı, Bakanlar Kurulunun 02.02.2009 tarih ve 2009/14633 sayılı kararları ile onaylanan ve 19.02.2009 tarih ve 27146 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren tüzüğü gereği, Gıda Bankacılığı faaliyetleri yürütmektedir.
Kurumca yürütülen Gıda Bankacılığı faaliyetleri kapsamında, Kızılay’ın merkez teşkilatı ve şubelerine bağışlanan her türlü Gıda, Giyecek, Temizlik ve Yakacak bağışlarının maliyet bedellerinin tamamı vergi matrahından indirilebilmektedir.
Kızılay ile Gıda Bankacılığı yapan diğer dernek ve vakıflara, Gıda Bankacılığı kapsamında yapılan yardımların indirim konusu yapılabilmesi hususu, 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40. maddesi 1. fıkra, 10. bendi ve 89. maddesi 1. fıkra, 6. bendi ile düzenlenmiştir.
“Madde 40 – Safi kazancın tespit edilmesi için, aşağıdaki giderlerin indirilmesi kabul edilir:
Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli.
“Madde 89- Gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıdaki indirimler yapılabilir:
Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı.”
Türk Kızılay’ının Genel Merkez, Şube ve Taşra Teşkilatındaki diğer birimlerine Gıda bankacılığı kapsamında yapılan ayni bağış ve yardımların maliyet bedellerinin tamamının vergi indirimine konu edilebilmesi için;
– Ayni yardıma esas malın mahiyetinin Gıda, Giyecek, Temizlik veya Yakacak vasfında olması gerekmektedir. (Bu mahiyette olmayan ayni bağışın karşılığında makbuz alınsa bile vergi indirimine konu edilebilmesi mümkün değildir.)
– İndirim esas tutulacak olan meblağ malın maliyet bedelidir.
– Bağışlanan malların maliyet bedelleri tutarı fatura düzenleme sınırı altında kalsa dahi, malların bağışı esnasında muhakkak surette fatura ve sevk irsaliyesi düzenlenmelidir.
– Malların bağışı için düzenlenecek fatura üzerine; “ihtiyaç sahiplerine yardım şartıyla bağışlandığından KDV hesaplanmamıştır” yazılmalıdır.
– Bağış karşılığında Kızılay’ın Merkez, Şube ve Taşra birimlerinden “Ayni Bağış Alındı Belgesi”, alınmalıdır.
– Gelir ve Kurumlar vergisi mükellefi olup ticari kazanç elde eden gerçek ve tüzel kişilerin bu kapsamda yapacakları bağışlara esas malların maliyet bedellerinin tamamı, gider olarak indirilecektir.
– Gelir ve Kurumlar vergisi mükellefi olup da ticari kazanç elde etmeyen ve/fakat diğer kazançları bulunan (menkul ve gayrimenkul sermaye iratları gibi..) gerçek ve tüzel kişilerce, gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağışlara esas malların maliyet bedellerinin tamamı, beyannamede belirtilen gelirden indirilecektir.
Ayni Bağışların Katma Değer Vergisi
Kızılay ile Gıda Bankacılığı yapan diğer dernek ve vakıflara, Gıda Bankacılığı kapsamında yapılan yardımlar, 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun 17/2. maddesi, b fıkrası son cümlesi; “fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin teslimi” hükümleri gereği Katma Değer Vergisinden İstisna tutulmuştur.
Katma Değer Vergisi mükellefleri, Kızılay ile Gıda Bankacılığı yapan diğer dernek ve vakıflara, Gıda Bankacılığı kapsamında, bir vergilendirme döneminde yaptıkları yardımların toplam tutarını, söz konusu döneme ilişkin beyannamenin ilgili satırlarına ekleyerek beyan edeceklerdir.
Diğer taraftan yine 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun 30/a maddesi;
İndirilemeyecek katma değer vergisi:
Madde 30 – Aşağıdaki vergiler mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilemez:
a) Vergiye tabi olmayan veya vergiden istisna edilmiş bulunan malların teslimi ve hizmet ifası ile ilgili alış vesikalarında gösterilen veya bu mal ve hizmetlerin maliyetleri içinde yer alan katma değer vergisi,
Maddesi;
İstisna edilmiş işlemlere indirim:
Madde 32 – Bu Kanunun 11, 13, 14 ve 15 inci maddeleri ile 17 nci maddenin (4) numaralı fıkrasının (s) bendi uyarınca vergiden istisna edilmiş bulunan işlemlerle ilgili fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen Katma Değer Vergisi, mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanacak Katma Değer Vergisinden indirilir. Vergiye tabi işlemlerin mevcut olmaması veya hesaplanan verginin indirilecek vergiden az olması hallerinde indirilemeyen Katma Değer Vergisi, Maliye ve Gümrük Bakanlığınca, tespit edilecek esaslara göre bu işlemleri yapanlara iade olunur.
Hükümlerine amir olduğundan; mükelleflerce Kızılay ile Gıda Bankacılığı yapan diğer dernek ve vakıflara, Gıda Bankacılığı kapsamında bağışlanan malların, işletmeye ilk edinimi esnasında işletmece yüklenilen katma değer vergisi tutarının hesaplanarak bağış yapılan döneme ilişkin KDV Beyannamesinin 20. satırına eklenmesi, buraya yazılan meblağında muhasebe kayıtlarındaki İndirilecek Katma Değer Vergisi hesaplarından çıkarılarak, gider hesaplarına yazılması gerekmektedir.
2- Başbakanlık Hesaplarına Yapılacak Ayni Ve Nakdi Yardımların Vergi Matrahından İndirilebilmesi
A- Başbakanlık Hesaplarına Yapılacak Nakit Bağışlar
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun ilgili amir hükümleri gereği, bakanlar Kurulunca hakkında yardım kararı alınan doğal afetler dolayısı ile Başbakanlık tarafından açılan yardım hesaplarına yapılan nakdi yardımların tamamı, mükelleflerce beyan edilecek gelir ve kazançlardan indirilebilmektedir.
Konuya ilişkin yasal düzenlemeler aşağıdadır:
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
Diğer indirimler
Madde 89- (Değişik:16/7/2004-5228/28 md.)
Gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıdaki indirimler yapılabilir:
(Ek: 22/12/2005-5436/14 md.) Bakanlar Kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla makbuz mukabili yapılan aynî veya nakdî bağışların tamamı.
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
Diğer indirimler
MADDE 10- (1) Kurumlar vergisi matrahının tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından sırasıyla aşağıdaki indirimler yapılır:
e) Bakanlar Kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığı ile makbuz karşılığı yapılan aynî ve nakdî bağışların tamamı.
Mevcut uygulamada Başbakanlık tarafından banka ve finans kurumlarında yardım hesapları açılmış olup, bu hesaplara yatırılan bağışları ibraza yarayan her türlü evrak alınıp “indirim işlemine esas belge” olarak muhafaza edilmelidir.
B- Başbakanlık Hesaplarına Yapılacak Ayni Bağışlar
Bakanlar Kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler nedeni ile başbakanlık tarafından başlatılan yardım kampanyalarına mal olarak yapılan bağışlarda; yapılan bağışa esas mal veya hakkın maliyet bedelinin tamamı vergi matrahından indirilebilmektedir.
Mal olarak yapılan bağışın maliyet bedeli veya kayıtlı değeri bilinmiyor ya da tespit edilemiyor ise indirime esas meblağ takdir komisyonlarınca tespit edilecektir. Konuya ilişkin yasal düzenlemeler 193 Sayılı GVK’nunun 89. Maddesinin Son Fıkrası ve 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10/2 maddesi ile düzenlenmiş olup söz konusu düzenlemeye ilişkin yasa hükmü aşağıdadır.
“Bağış ve yardımların nakden yapılmaması halinde, bağışlanan veya yardımın konusunu oluşturan mal veya hakkın maliyet bedeli veya kayıtlı değeri, bu değer mevcut değilse Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre takdir komisyonlarınca tespit edilecek değeri esas alınır.”