Emrah AYGÜL
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
emrahaygul@yahoo.com
Bilindiği üzere Eski Türk Ticaret Kanununun (6762 Sayılı Kanun) 347. maddesi uyarınca anonim şirketlerde beşten fazla olmamak üzere bir veya daha çok murakıp bulunmaktadır. Murakıplar, pay sahibi olan ve olmayanlar arasından seçilebilmektedirler.
Eski Türk Ticaret Kanununa göre murakıpların görevi, şirketin iş ve muamelelerini murakabe etmektir ve murakıplar özellikle şu vazifelerle mükelleftirler (6762 SK -353. madde):
- Şirketin yönetim kurulu üyeleri ile iş birliği ederek bilançonun tanzim şeklini tayin etmek;
- Şirket muamelelerinden bilgi edinmek ve lüzumlu kayıtların intizamla tutulmasını sağlamak maksadıyla hiç olmazsa altı ayda bir defa şirketin defterlerini incelemek;
- Üç aydan ziyade ara verilmesi caiz olmamak üzere sık sık ve ansızın şirket veznesini teftiş etmek;
- En az ayda bir defa şirketin defterini inceleyerek rehin veya teminat, yahut şirketin veznesinde hıfzolunmak üzere vedia olarak teslim olunan her nevi kıymetli evrakın mevcut olup olmadığını tahkik ve kayıtlara tatbik eylemek;
- Ana sözleşmede pay sahiplerinin genel kurul toplantılarına iştirakleri için gerektiği bildirilen şartların yerine getirilip getirilmediğini incelemek;
- Bütçe ve bilançoyu murakabe etmek;
- Tasfiye muamelelerine nezaret etmek;
- Yönetim kurulunun ihmali halinde olağan ve olağanüstü olarak genel kurulu toplantıya davet etmek;
- Genel kurul toplantılarında hazır bulunmak;
- Yönetim kurulu üyelerinin kanun ve ana sözleşme hükümlerine tamamıyla riayet eylemelerine nezaret etmek.
Yine murakıpların yıllık rapor düzenleme ve ihbar (6762 SK-354. madde), gerektiğinde genel kurulu olağanüstü toplantıya çağırmak (6762 SK-355. madde), şikayetleri inceleme (6762 SK-356. madde) gibi görevleri de bulunmaktadır.
Ayrıca Eski Türk Ticaret Kanunu uyarınca ortaklarının sayısı yirmiyi aşan limited şirketlerde de bir veya birden fazla murakıp bulunmak zorundadır. Anonim şirketlerdeki murakıplara ait hükümler limited şirket murakıplarına da uygulanmaktadır (6762 SK-548.madde).
Ancak Yeni Türk Ticaret Kanununda (6102 Sayılı Kanun) murakıplık kaldırılmıştır. Bunun yerine denetime tabi olacak şirketler Bakanlar Kurulunca belirlenerek, bu şirketler bağımsız denetime tabi tutulacaktır (6102 SK-397. madde).
Peki mevcut murakıpların durumu ne olacaktır?
Öncelikle Bakanlar Kurulunun bağımsız denetime tabi olacak şirketleri belirlemesinin ardından, kapsama giren anonim şirketlerin (ve limited şirketlerin) yetkili organı[1] bağımsız denetçiyi[2], 6102 Sayılı Kanunun Geçici 6. maddesi uyarınca 31.03.2013 tarihine kadar seçmelidir. Kapsama girmeyen şirketlerin ise böyle bir ödevi yoktur.
Bağımsız denetime tabi olacak şirketteki bağımsız denetçi seçimi ile birlikte 6762 Sayılı (Eski) Kanuna göre görev yapan murakıpların görevleri sona erecektir.
Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca bağımsız denetime tabi olmayacak şirketlerde ise 6762 sayılı Kanuna göre görev yapan murakıpların görevi 31.03.2013 tarihinde sona erecektir.
31.03.2013 tarihine kadar 6762 sayılı Kanuna göre görev yapan murakıp veya murakıpların herhangi bir sebeple vazifelerinin sona ermesi hâlinde 6762 sayılı Kanunun 351 inci[3] maddesi uygulanacaktır. Bu maddede bir murakıbın; ölümü, çekilmesi, bir maniden dolayı vazifelerini yapamayacak halde bulunması, iflası veya hacir altına alınması gibi bir sebeple vazifelerinin sona ermesi ve ağır hapis cezasıyla veya sahtekarlık, emniyeti suiistimal, hırsızlık, dolandırıcılık suçlarından dolayı mahkumiyeti halinde yapılması gerekenler hüküm altına alınmıştır.
31.12.2012 tarihinde veya özel hesap dönemi dolayısıyla daha sonraki bir tarihte sona erecek olan dönemin bilançosu, 6762 sayılı Kanun hükümleri uyarınca 6762 sayılı Kanun hükümlerine göre seçilmiş bulunan murakıp tarafından denetlenecektir. Dolayısıyla 2012 yılı genel kurul toplantılarında da murakıpların raporlarını sunmaları ve toplantılarda hazır bulunmaları gerekmektedir. Eski ve yeni ticaret kanunlarına göre, genel kurul toplantısı her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılacağından, bu açıdan da 31.03.2013 tarihi anlam ifade etmektedir(6762 SK-364.madde &6102 SK-409. madde).
Sonuç olarak anonim şirketlerde (ve limited şirketlerde) Eski Türk Ticaret Kanunu uyarınca bulunmak zorunda olan ve görevleri devam eden murakıpların görev süreleri yukarıda açıklandığı üzere 2013 yılı içerisinde bitecektir. Yine bu murakıplar, 2012 yılı genel kurul toplantısında raporlarını sunarak, bu toplantılara katılmalıdırlar.
Denetçi, şirket genel kurulunca; topluluk denetçisi, ana şirketin genel kurulunca seçilir (6102 SK-399. madde).
Denetçi, bağımsız denetim yapmak üzere, 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre ruhsat almış yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir unvanını taşıyan ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yetkilendirilen kişiler ve/veya ortakları bu kişilerden oluşan sermaye şirketi olabilir (6102 SK-400. madde).
Madde 351: Bir murakıbın; ölümü, çekilmesi, bir maniden dolayı vazifelerini yapamıyacak halde bulunması, iflası veya hacir altına alınması gibi bir sebeple vazifelerinin sona ermesi ve ağır hapis cezasiyle veya sahtekarlık, emniyeti suiistimal, hırsızlık, dolandırıcılık suçlarından dolayı mahkümiyeti halinde, diğer murakıplar umumi heyetin ilk toplantısına kadar vazife yapmak üzere yerine birisini seçerler. Murakıp bir kişiden ibaret olup da yukarda yazılan hallerden birinin mevcudiyetine binaen yerine diğer bir kimsenin tayini gerekirse, bunu, umumi heyetin ilk toplantısına kadar vazifeli olmak şartiyle her münferit pay sahibinin veya idare meclisi azalarından her birinin talebi üzerine şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesi tayin eder.