Mustafa Bahadır ALTAŞ
S.M.Mali Müşavir
GİRİŞ
Yazımızın konusu 5084 sayılı kanunun Gelir vergisi stopajı teşviki başlıklı 3. maddesinde yer alan gelir vergisi stopaj teşviki uygulama süresinin 31.12.2008 tarihinden 31.12.2009 tarihine uzatılması nedeni 01.01.2009- 31.12.2009 tarihleri arasındaki döneme ilişkin uygulamasını içermektedir. Konu uygulama birlikteliği nedeni ile 5084 sayılı kanunun Sigorta primi işveren hissesi teşviki başlıklı 4.maddesi ile karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. 5084 sayılı kanunla yapılan düzenlemede gelir vergisi ve sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanmak için ek ve yeni istihdamda asgari işçi sayısı şartı bulunmaz iken daha sonra yapılan düzenlemeler ile teşvik unsurlarından yararlanma şartı önce asgari otuz daha sonra asgari on işçi çalıştırma şartına bağlanmıştır. Yasanın yürürlüğe girdiği 01.03.2004 tarihi ile asgari işçi çalıştırma şartının getirildiği 01.04.2005 tarihleri arasında yatırım yapan veya ek istihdam sağlayan ve asgari on işçi çalıştırmayan İşyerleri/Mükelleflerin yasanın son yararlanma süresi olan 31.12.2008 tarihinin 31.12.2009 tarihine uzatılması nedeni ile 01.01.2009 – 31.12.2009 dönemine ilişkin yasa uygulaması değerlendirilmiştir.
Bilindiği üzere; 16.02.2004 tarih ve 25365 sayılı resmi gazetede yayınlanan “5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile ilk önce 36 ilde (Adıyaman, Afyon, Ağrı, Aksaray, Amasya, Ardahan, Batman, Bartın, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Çankırı, Diyarbakır, Düzce, Erzincan, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Kırşehir, Malatya, Mardin, Muş, Ordu, Osmaniye, Siirt, Sinop, Sivas, Şanlıurfa, Şırnak, Tokat, Uşak, Van ve Yozgat illerinde) daha sonra 18.5.2005 tarihli, 25819 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, “5350 sayılı “Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile ilave edilen 13 il (Kilis, Tunceli, Kastamonu, Niğde, Kahramanmaraş, Çorum, Artvin, Kütahya, Trabzon, Rize, Elazığ, Karaman ve Nevşehir) ve 5615 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (D) fıkrasıyla 5084 sayılı Kanuna eklenen geçici 2 nci madde ile Gökçeada ve Bozcaada da uygulanmak üzere; Yatırımların ve İstihdamın Teşviki öngörülmüştü. Yasanın birinci maddesinde yer alan amaç bölümüne baktığımızda “Bu Kanunun amacı; bazı illerde vergi ve sigorta primi teşvikleri uygulamak, enerji desteği sağlamak ve yatırımlara bedelsiz arsa ve arazi temin etmek suretiyle yatırımları ve istihdam imkânlarını artırmaktır” şeklinde yer almaktadır.
5084 sayılı kanunun 3 maddesinde yer alan Gelir vergisi stopajı teşvikine ilişkin yasal düzenleme ve bu madde yapılan değişiklikler aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. (5084 sayılı kanun Madde 11- Yürürlük Bu Kanunun 3, 4 ve 6 ncı maddeleri yayımını izleyen ay başında “01.03.2004” diğer maddeleri yayımı tarihinde yürürlüğe girer.)
YASAL DÜZENLEMELER
5084 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde yer alan Gelir Vergisi (stopaj) teşviki uygulaması
Gelir vergisi stopajı teşviki
Madde 3- (5838 Sayılı Kanunun 32 nci maddesiyle değişen madde. Yürürlük; 01.01.2009) 31.12.2009*** tarihine kadar uygulanmak üzere 2 nci maddenin (a) bendi kapsamındaki illerde;(3)
- a) 1.4.2005 tarihinden itibaren yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, en az (5615 Sayılı Kanunun 24/A maddesiyle değişen ibare. Yürürlük: 01.05.2007) on(1) işçi çalıştırmaları koşuluyla, bu iş yerlerinde çalıştırdıkları işçilerin,
- b) (5615 Sayılı Kanunun 24/A maddesiyle değişen ibare. Yürürlük: 01.05.2007) 4.2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden asgarî on işçi çalıştıranların iş yerlerinde fiilen çalışan işçilerin,(2)
Ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin; organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için yüzde sekseni, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilir.
Terkin edilecek tutar, işçi sayısı ile asgari ücret üzerinden ödenmesi gereken gelir vergisinin çarpımı sonucu bulunacak değer üzerinden yukarıda belirtilen oranlara göre saptanan tutarı aşamaz.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.(*)
————————————————————————————————————————-
(*) Değişmeden önceki şekli: “MADDE 3. _ 31.12.2008 tarihine kadar uygulanmak üzere, 2 nci maddenin (a) bendi kapsamındaki illerde, 1.10.2003 tarihinden itibaren yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, bu iş yerlerinde çalıştırdıkları işçiler ile 1.10.2003 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bu tarihten önce ilgili idareye vermiş oldukları en son dört aylık sigorta prim bordrolarında bildirdikleri işçi sayısına ilâve olarak yeni işe aldıkları ve bu iş yerlerinde fiilen çalıştırdıkları işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için % 80’i, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilir. Terkin edilecek tutar, yeni işe alınan işçi sayısı ile asgari ücret üzerinden ödenmesi gereken verginin çarpımı sonucu bulunacak tutarın organize sanayi ve endüstri bölgelerindeki iş yerlerinde tamamını, diğer yerlerdeki iş yerlerinde ise % 80’ini aşamaz. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.
(1) (5615 sayılı kanunla değişmeden önceki şekli): otuz
(2) (5615 sayılı kanunla değişmeden önceki şekli) 1.4.2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, 1.1.2005 tarihinden önce ilgili idareye vermiş oldukları en son aylık prim ve hizmet belgelerindeki işçi sayısını en az yüzde yirmi oranında artırmaları ve çalıştırılan toplam işçi sayısının asgari otuz kişiye ulaşması halinde, bu iş yerlerinde çalıştırılan toplam işçi sayısını geçmemek üzere, artırdıkları işçi sayısı ile mevcut işçilerden artırdıkları işçi sayısının iki katı kadar işçinin,
(3) (5838 sayılı kanunla değişmeden önceki şekli): 31.12.2008
(5350 Sayılı Kanunun 2 nci maddesiyle değişen madde. Geçerlilik: 1.4.2005, Yürürlük: 18.5.2005) 31.12.2008 tarihine kadar uygulanmak üzere 2 nci maddenin (a) bendi kapsamındaki illerde;
Yasanın uygulamasına ilişkin diğer düzenlemelerin yer aldığı çeşitli hükümler başlıklı 7. maddesinde ile 3 madde ile ilgili aşağıdaki düzenlemeler yer almaktadır.
Çeşitli hükümler
Madde 7-
Bu Kanunun uygulanmasında:
- h) (5838 Sayılı Kanunun 32 nci maddesiyle değişen madde Yürürlük; 01.01.2009) Bu Kanunun 3, 4 ve 6 ncı maddelerinde yer alan destek ve teşvikler, bu maddelerde belirtilen sürelere bakılmaksızın Kanun kapsamına giren illerdeki yeni yatırımlardan; (5951 Sayılı Kanunun10 uncu maddesiyle değişen ibare Geçerlilik;01.01.2010 Yürürlük; 05.02.2010) 31/12/2007 tarihine kadar tamamlananlar için münhasıran 4 üncü maddenin uygulaması açısından 31/12/2012(**) tarihine kadar, 31/12/2007 tarihine kadar tamamlananlar için 5 yıl, 31/12/2008 tarihine kadar tamamlananlar için 4 yıl, 31/12/2009 tarihine kadar tamamlananlar için 3 yıl süreyle uygulanır.(***)
————————————————————————————————————————-
- h) (5228 Sayılı Kanunun 55 inci maddesiyle eklenen bent, Yürürlük: 31.07.2004) Bu Kanunun yayımını izleyen tarihten itibaren azamî iki yıl içerisinde tamamlanan yeni yatırımlarda, 3, 4 ve 6 ncı maddelerde yer alan destek ve teşvikler, bu maddelerde yer alan sürelere bakılmaksızın yatırımın tamamlandığı tarihi izleyen beş yıl süresince uygulanır.
(**)(5951 Sayılı Kanunun 10 uncu maddesiyle değişmeden önceki şekli) 31/12/2004 tarihine kadar tamamlananlar için 31/12/2009
(***) (5838 sayılı kanunla değişmeden önceki şekli : 31.12.2008
- h) (5350 Sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle değişen (*) fıkra. Geçerlilik: 1.4.2005, Yürürlük: 18.5.2005) Bu Kanun kapsamına giren illerde 31.12.2007 tarihine kadar tamamlanan yeni yatırımlar için 3, 4 ve 6 ncı maddelerde yer alan destek ve teşvikler, bu maddelerde yer alan sürelere bakılmaksızın yatırımın tamamlandığı tarihi izleyen beş yıl süresince uygulanır
5084 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde yer alan Sigorta primi işveren hissesi teşviki uygulaması
Sigorta primi işveren hissesi teşviki
Madde 4- (5951 Sayılı Kanunun 10 uncu maddesiyle değişen ibare Geçerlilik; 01.01.2010 Yürürlük; 05.02.2010) 31.12.2012 tarihine kadar uygulanmak üzere 2 nci maddenin (a) bendi kapsamındaki illerde; (1)
- a) 1.4.2005 tarihinden itibaren yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, en az (5615 Sayılı Kanunun 24/A maddesiyle değişen ibare. Yürürlük: 01.05.2007) on(2) işçi çalıştırmaları koşuluyla, bu iş yerlerinde çalıştırdıkları işçilerin,
- b) (5615 Sayılı Kanunun 24/A maddesiyle değişen ibare. Yürürlük: 01.05.2007) 4.2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden asgarî on işçi çalıştıranların iş yerlerinde fiilen çalışan işçilerin,(3)
Prime esas kazançları üzerinden 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 72 ve 73 üncü maddeleri uyarınca hesaplanan sigorta primlerinin işveren hissesinin; organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için yüzde sekseni Hazinece karşılanır.
Hazinece karşılanacak tutar, işçi sayısı ile Sosyal Sigortalar Kanununun 78 inci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırına göre hesaplanan işveren hissesi prim tutarının çarpımı sonucu bulunacak değer üzerinden, yukarıda belirtilen oranlara göre saptanan tutarı aşamaz.
İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Kuruma verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin işçi hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır. Bu maddeye göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, Hazinece Kuruma yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenir.
————————————————————————————————————————
(1) (5951 sayılı kanunla değişmeden önceki şekli)(5838 Sayılı Kanunun 32 nci maddesiyle değişen madde Yürürlük; 01.01.2009) 31.12.2009 tarihine kadar uygulanmak üzere 2 nci maddenin (a) bendi kapsamındaki illerde; (*)
(*) (5838 sayılı kanunla değişmeden önceki şekli) (5350 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesiyle değişen başlık ve madde (x), Geçerlilik: 1.4.2005, Yürürlük: 18.5.2005) 31.12.2008 tarihine kadar uygulanmak üzere 2 nci maddenin (a) bendi kapsamındaki illerde;
(x) Değişmeden önceki şekli: “Sigorta primi işveren paylarında teşvik. MADDE 4. _ 31.12.2008 tarihine kadar uygulanmak üzere, 2 nci maddenin (a) bendi kapsamındaki illerde, 1.10.2003 tarihinden itibaren yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, bu iş yerlerinde çalıştırdıkları işçiler ile 1.10.2003 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bu tarihten önce ilgili idareye vermiş oldukları en son dört aylık sigorta prim bordrolarında bildirdikleri işçi sayısına ilâve olarak yeni işe aldıkları ve bu iş yerlerinde fiilen çalıştırdıkları işçiler için, 17.7.1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 72 ve 73 üncü maddeleri uyarınca prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hissesinin organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için % 80’i Hazinece karşılanır. Hazinece karşılanacak tutar, organize sanayi ve endüstri bölgelerindeki iş yerleri için 506 sayılı Kanunun 78 inci maddesi uyarınca belirlenen kazanç alt sınırına göre hesaplanan işveren hissesi prim tutarını, diğer yerlerdeki iş yerleri için 506 sayılı Kanunun 78 inci maddesi uyarınca belirlenen kazanç alt sınırına göre hesaplanan işveren hissesi prim tutarının % 80’ini aşamaz. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlıkça müştereken belirlenir.
(2) (5615 sayılı kanunla değişmeden önceki şekli) otuz
(3) (5615 sayılı kanunla değişmeden önceki şekli) 1.4.2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, 1.1.2005 tarihinden önce ilgili idareye vermiş oldukları en son aylık prim ve hizmet belgelerindeki işçi sayısını en az yüzde yirmi oranında artırmaları ve çalıştırılan toplam işçi sayısının asgari otuz kişiye ulaşması halinde, bu iş yerlerinde çalıştırılan toplam işçi sayısını geçmemek üzere, artırdıkları işçi sayısı ile mevcut işçilerden artırdıkları işçi sayısının iki katı kadar işçinin,
5350 sayılı “Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
Geçici Madde 1-
- a) 29.1.2004 tarihli ve 5084 sayılı Kanunun, bu Kanunla değiştirilmeden önceki 2 nci maddesinin (a) bendi kapsamına giren illerde faaliyette bulunanlardan, 5084 sayılı Kanunun, bu Kanunla değiştirilmeden önceki 3 ve 4 üncü maddelerinde belirtilen teşvik ve desteklerden yararlanma hakkı kazanan mükellefler, bu haklarından aynen yararlanmaya devam ederler. Ancak, bu mükellefler, gerekli şartları sağlamaları ve talep etmeleri halinde, 5084 sayılı Kanunun bu Kanunla değişik 3 ve 4 üncü maddeleri hükümlerinden yararlanabilirler.(Yürürlük 1.4.2005 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde.)
01.01.2009 ile 31.12.2009 DÖNEMİNE İLİŞKİN UYGULAMA
GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ UYGULAMASI
Uygulamaya ilişkin yayınlanan tebliğ ve sirkülerde konu ile ilgili yer alan düzenlemeler
2 Seri No’lu Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Genel Tebliği (04.06.2005 tarih ve 25835 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır.)
—————-
- Diğer Hususlar
7.1. 5084 sayılı Kanunda 5350 sayılı Kanunla Yapılan Değişiklik Öncesinde Teşviklerden Yararlanmaya Başlayanlar Eski Hükümlerden Yararlanmaya Devam Edecektir.
5350 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesinde yapılan düzenleme ile, 01/04/2005 tarihinden önce 5084 sayılı Kanunda yer alan gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanmaya hak kazanmış olan mükelleflerin, eski hüküm çerçevesinde teşvikten yararlanmaya devam etmelerine imkan tanınmıştır.
Bu mükellefler, Bakanlığımızca yayınlanan 1 Seri No.lu Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Genel Tebliğindeki açıklamalar çerçevesinde teşvikten yararlanmaya devam edeceklerdir.
Bu mükelleflerden gerekli şartları sağlayanlar dilerlerse, 5084 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin 5350 sayılı Kanunla değişen hükümlerinden yararlanabileceklerdir. 01/04/2005 tarihinden itibaren işe başlayanlar ise ancak yeni hükümler çerçevesinde teşvikten yararlanabileceklerdir.
3 Seri No’lu Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Genel Tebliği (20.04.2006 tarih ve 26145 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır.)
—————-
- Başlamış Yatırımlarla İlgili Uygulama
5350 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesinin (a) fıkrası hükmü ile mükelleflere 5084 sayılı Kanunla tanınan haklar aynen korunmuştur.
2 Seri No.lu Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Genel Tebliğinin “Diğer Hususlar” başlığı altında düzenlenen (7) numaralı bölümünde, “5350 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesinde yapılan düzenleme ile 01/04/2005 tarihinden önce 5084 sayılı Kanunda yer alan gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanmaya hak kazanmış olan mükelleflerin, eski hüküm çerçevesinde teşvikten yararlanmaya devam etmelerine imkan tanınmıştır.” denilmiştir.
5084 sayılı Kanunun, 5350 Kanunla değiştirilmeden önceki 2 nci maddesinin (a) bendi kapsamına giren illerde, 01/10/2003-01/04/2005 tarihleri arasında aşağıdaki işlemlerden herhangi birini gerçekleştirmek suretiyle yatırıma başladığını belgeleyenlerin de eski hükümler çerçevesinde gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanmaya hak kazanmış mükellefler kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir.
Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Sirküleri / 1
5084 sayılı Teşvik Kanunu kapsamındaki illerde gelir vergisi stopajı teşviki uygulama süreleri hakkında (19.03.2009 tarihde Maliye bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayınlanmıştır.)
—————-
- Yasal Düzenleme
5838 sayılı Kanunun[2] 32 nci maddesinin onüçüncü fıkrasıyla “5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 3 üncü, 4 üncü ve 6 ncı maddelerinin birinci fıkralarında yer alan “31.12.2008” ibareleri “31/12/2009” şeklinde değiştirilmiş, 7 nci maddesinin (h) bendinde yer alan “31/12/2007” ibaresinden önce gelmek üzere “31/12/2004 tarihine kadar tamamlananlar için 31/12/2009 tarihine kadar,” ibaresi eklenmiştir.” şeklinde değişiklik yapılmış olup bu hüküm 1/1/2009 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.
- Gelir Vergisi Stopajı Teşviki Uygulama Süreleri
5084 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde yer alan gelir vergisi stopajı teşviki uygulaması, 1/4/2005 tarihinden itibaren yeni işe başlayanlar ile 1/4/2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için 31/12/2009 tarihine kadar uzatılmıştır.
Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Sirküleri / 2
5084 sayılı Teşvik Kanunu kapsamındaki illerde gelir vergisi stopajı teşviki uygulama süreleri hakkında (03.03.2010 tarihde Maliye bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayınlanmıştır.)
—————-
- Gelir Vergisi Stopajı Teşviki Uygulama Süreleri
5084 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde yer alan gelir vergisi stopajı teşviki uygulaması, 31/12/2004 tarihine kadar tamamlanan yatırımlar için 31/12/2009 itibarıyla sona ermiştir.
5228 sayılı Kanun 31.07.2004 tarih ve 25539 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır.
Madde 55- 5084 sayılı Kanunun 7 nci maddesine aşağıdaki (h) bendi eklenmiştir.
- h) Bu Kanunun yayımını izleyen tarihten itibaren azamî iki yıl içerisinde tamamlanan yeni yatırımlarda, 3, 4 ve 6 ncı maddelerde yer alan destek ve teşvikler, bu maddelerde yer alan sürelere bakılmaksızın yatırımın tamamlandığı tarihi izleyen beş yıl süresince uygulanır
5568 sayılı Kanun 30.12.2006 tarih ve 226392 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır.
MADDE 5- 29/1/2004 tarihli ve 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 7 nci maddesinin (h) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“h) Bu Kanunun 3, 4 ve 6 ncı maddelerinde yer alan destek ve teşvikler, bu maddelerde belirtilen sürelere bakılmaksızın Kanun kapsamına giren illerdeki yeni yatırımlardan; 31/12/2007 tarihine kadar tamamlananlar için 5 yıl, 31/12/2008 tarihine kadar tamamlananlar için 4 yıl, 31/12/2009 tarihine kadar tamamlananlar için 3 yıl süreyle uygulanır.”
01.01.2009 ile 31.12.2009 DÖNEMİNE İLİŞKİN UYGULAMA
Sigorta primi işveren hissesi teşviki Uygulaması
Yapılan yasal düzenlemeler sonrasında 01.10.2003-31.03.2005 tarihleri arasına yatırım yaparak istihdam yaratan işyerlerinde yeni veya ek istihdam nedeni ile 5084 sayılı kanunun 4. maddesinde yer alan “Sigorta primi işveren hissesi teşviki” kapsamında 01.01.2009-31.12.2009 tarihlerine ilişkin uygulamaya hakkında Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Prim Tahsilat Daire Başkanlığı 23.03.2009 tarihinde yayınlamış olduğu 2009-46 sayılı 5084 sayılı kanun uygulamaları konu Genelgede bu konu açıklanmış olup uygulamaya ilişkin düzenleme aşağıdaki şekildedir.
Bilindiği gibi, 18/2/2009 tarihli ve 5838 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 32 nci maddesinin on üçüncü fıkrası ile, 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 3 üncü, 4 üncü ve 6 ncı maddelerinin birinci fıkralarında yer alan “31.12.2008” ibareleri “31/12/2009” şeklinde değiştirilmiş, 7 nci maddesinin (h) bendinde yer alan “31/12/2007” ibaresinden önce gelmek üzere ; “31/12/2004 tarihine kadar tamamlananlar için 31/12/2009 tarihine kadar,” ibaresi eklenmiştir.
5084 sayılı Kanunda, 5838 sayılı Kanunla yapılan bu düzenleme neticesinde, kapsama giren 49 il ile Gökçeada ve Bozcaada da faaliyet gösteren gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olan işverenlerden resmi nitelikteki işyerleri ile ihale konusu işyerleri hariç 10 veya üzerinde sigortalıyı fiilen çalıştıranlar, yatırıma başlama veya tamamlama ile ilgili şartları yerine getirip getirmediklerine bakılmaksızın, sigorta primi işveren hissesi teşvikinden, 31/12/2009 tarihine kadar yararlanabileceklerdir.
Hal böyle olmakla birlikte, 5350 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesinde, 5084 sayılı Kanunun 5350 sayılı Kanunla değiştirilmeden önceki 2 nci maddesinin (a) bendi kapsamına giren 36 ilde, 5084 sayılı Kanunun 5350 sayılı Kanunla değiştirilmeden önceki 3 ve 4 üncü maddelerinde belirtilen teşvik ve desteklerden yararlanma hakkı kazanan mükelleflerin, bu haklardan aynen yararlanmaya devam edecekleri öngörülmüştür.
Bu bakımdan, Adıyaman, Afyon, Ağrı, Aksaray, Amasya, Ardahan, Batman, Bartın, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Çankırı, Diyarbakır, Düzce, Erzincan, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Kırşehir, Malatya, Mardin, Muş, Ordu, Osmaniye, Siirt, Sinop, Sivas, Şanlıurfa, Şırnak, Tokat, Uşak, Van ve Yozgat illerinde faaliyet gösteren gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olan işverenler (resmi nitelikteki işyerleri ile ihale konusu işyerleri hariç), sigorta primi işveren hissesi teşvikinden 10 veya üzerinde sigortalı çalıştırma koşulunu yerine getirmeleri halinde yararlanabilecekleri gibi, söz konusu teşvikten,
-1/10/2003 ila 31/3/2005 tarihleri arasında işe başlamış olmaları durumunda, çalıştırdıkları sigortalıların tamamından dolayı,
-1/10/2003 tarihinden önce işe başlamış olmaları durumunda, en son dört aylık sigorta prim bordrolarında bildirdikleri işçi sayısına ilave olarak yeni işe aldıkları ve bu işyerlerinde fiilen çalıştırdıkları işçilerden dolayı da, 31/12/2009 tarihine kadar yararlanabileceklerdir.
Kurum 5838 sayılı kanunla 5084 sayılı kanunun 3 üncü, 4 üncü ve 6 ncı maddelerinin uygulama süresine ilişkin (“31.12.2008” ibareleri “31/12/2009” şeklinde değiştirilmiştir) değişiklik yapılmadan önce bu konuda yayınlamış olduğu, 16/1/2009 tarihli ve 2009/12 sayılı Genelge yayımı tarihi itibariyle yürürlükten kaldırılmış olup, kapsama giren 49 il ile Gökçeada ve Bozcaada da faaliyet gösteren gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olan işverenlerin, yatırımlarını tamamlamalarından dolayı sigorta primi işveren hissesi teşvikinden 1/1/2010 tarihinden 31/12/2012 tarihine kadar yararlanabilmelerine ilişkin usul ve esaslar ayrıca hazırlanacak genelgede açıklanacaktır şeklinde kamu oyuna bilgi verilmiştir.
Yukarıda yer alan genelgeden de anlaşılacağı üzere 01.4.2005 tarihinden önce 5084 sayılı yasadan yararlanmaya hak kazanan işyerleri asgari on işçi şartı olmaksızın 5838 sayılı yasa ile 31.12.2009 tarihine çekilen yasadan yararlanma süresi sonuna kadar yararlanmaya devam edecektir.
DEĞERLENDİRME
Yukarıda yer verilen yasal düzenlemeler incelendiğinde, yasa değişikliklerinde uygulama acısından ciddi şekilde sorunlar bulunmaktadır. Yasa uygulamaya girdiği tarih ile sona erme tarihleri arasında çeşitli nedenler ile altı kez değişikliğe uğramıştır. Bu değişikliklere göre 01.03.2004–31.03.2005 tarihleri arasında 5084 sayılı yasa kapsamında belirlenen 36 ilde faaliyette bulunan on işçiden az istihdam sağlayan yeni ve eski işyerlerinin 01.01.2009–31.12.2009 dönemine ilişkin yasadan yararlanması;
01.03.2004–01.04.2005 tarihleri arasında yapılan düzenlemeler göre uygulama
– Yasanın yürürlüğe girdiği 01.03.2004 tarihinden önce 31.08.2003 tarihi itibari ile faaliyette bulunan işyerlerinde ilave alınan işçiler için,
– 01.09.2003 tarihinden sonra 01.04.2005 tarihine kadar işe başlayan işyerleri için tüm işçiler için,
Asgari işçi çalıştırma şartı aranmaksızın 31.12.2008 tarihine kadar yararlanmasında hiçbir yasal engel bulunmamaktadır.
5228 sayılı yasa ile getirilen düzenleme ile “Bu Kanunun yayımını izleyen tarihten (31.07.2004) itibaren azamî iki yıl içerisinde tamamlanan yeni yatırımlarda, 3, 4 ve 6 ncı maddelerde yer alan destek ve teşvikler, bu maddelerde yer alan sürelere bakılmaksızın yatırımın tamamlandığı tarihi izleyen beş yıl süresince uygulanır.” Hükmü gereğince 01.08.2004-01.04.2005 tarihleri arasında başlanılarak tamamlanan yatırımlar için asgari işçi şartı aranmaksızın yatırımın tamamlandığı tarihten itibaren beş yıl süre ile yani 31.07.2011 tarihine kadar yararlanmasında hiçbir yasal engel bulunmamaktadır.
01.04.2005 tarihinden sonra 5350 sayılı yasa göre uygulama
– 5350 sayılı kanunla getirilen asgari otuz işçi şartı nedeni ile 01.04.2005 tarihinden önce 5084 sayılı yasada belirlenmiş 36 ilde faaliyette bulunan ve yasadan yararlanmaya hak kazanmış işyerleri 5350 sayılı yasanın geçici 1.maddesine göre asgari işçi şartı aranmaksızın;
31.03.2005 Tarihinden önce hak kazananlar 31.12.2008 tarihine kadar
01.08.2004–01.04.2005 tarihleri arasında yatırım yapan ve yatırımını iki yıl içinde tamamlayanlar ise yatırımın tamamlandığı tarihten sonra beş yıl süre ile yani en son 31.07.2011 tarihine kadar yararlanmaya devam edeceklerdir.
01.05.2007 tarihinden sonra 5615 sayılı yasaya göre uygulama
Bilindiği gibi 5084 sayılı yasada eski işyerleri için Ağustos–2003 tarihi esas alınmakta ve bu tarihte istihdam edilen işçilere ilave olarak alınacak işçiler için 5084 sayılı kanunun 3.maddesinde yer alan gelir teşviki desteği verilmekteydi. 5615 sayılı kanun 01.04.2005 tarihini esas alarak eski yeni ayırımı yapmaksızın 01.05.2007 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere asgari on işçi çalıştırmak kaydı ile işyerlerinde çalışan tüm işçiler için 5084 sayılı kanunun 3. maddesinde belirtilen gelir vergisi teşvikinden yararlanması düzenlenmiştir. Ayrıca yapılan düzenlemede 5350 sayılı yasanın geçici 1 maddesinin iptaline ilişkin bir hüküm yer almamaktadır.Bu nedenle;
01.04.2005 tarihinden önce 5084 sayılı yasada belirlenmiş 36 ilde faaliyette bulunan ve yasadan yararlanmaya hak kazanmış işyerleri 5350 sayılı yasanın geçici 1.maddesine göre asgari işçi şartı aranmaksızın 31.12.2008 tarihine kadar gelir vergisi teşvikinden yararlanmaya devam edeceklerdir.
01.01.2009 tarihinden sonra 5838 sayılı yasaya göre uygulama
5084 Sayılı kanun uygulama süresi sonu kanunda 5568 sayılı kanunla düzenlenen hükümler (yatırım tamamlama sürelerine göre en son tarih olarak 31.12.2012 olarak belirlenmiştir.) hariç olmak üzere 31.12.2008 olarak belirtilmiştir.
28.02.2009 tarih ve 27155 sayılı Mükerrer Resmi Gazete’ de yayımlanan 5838 sayılı “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 5084 sayılı kanunda yapılan değişiklikle; Kanunun 3 üncü, maddesinin birinci fıkralarında yer alan “31.12.2008” ibaresi “31.12.2009” şeklinde değiştirilmiş, denilerek yasanın bir bütün halinde uygulama süresinin 31.12.2009 olarak yeniden belirlenmiştir. Yapılan düzenlemede 5350 sayılı yasanın geçici 1 maddesinin iptaline ilişkin bir hüküm yer almamaktadır. Bu nedenle;
01.04.2005 tarihinden önce 5084 sayılı yasada belirlenmiş 36 ilde faaliyette bulunan ve yasadan yararlanmaya hak kazanmış işyerleri 5350 sayılı yasanın geçici 1.maddesine göre asgari işçi şartı aranmaksızın 31.12.2009 tarihine kadar gelir vergisi teşvikinden yararlanmaya devam edeceklerdir.
Bu konuda Maliye bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayınlanan 5084 sayılı Teşvik Kanunu kapsamındaki illerde gelir vergisi stopajı teşviki uygulama süreleri hakkındaki Yatırımların ve İstihdamın Teşviki 1 nolu Sirkülerinde açıklandığı üzere ;
“5084 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde yer alan gelir vergisi stopajı teşviki uygulaması, 1/4/2005 tarihinden itibaren yeni işe başlayanlar ile 1/4/2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için 31/12/2009 tarihine kadar uzatılmıştır.” Denilerek 5084 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde yer alan gelir vergisi stopajı teşviki yararlanacak işyerleri/mükellefler için asgari bir işçi çalıştırma şartı öngörmemiştir. Daha sonra bu konu,
Yatırımların ve İstihdamın Teşviki konulu 2 nolu Sirkülerinde yeniden düzenlenerek
5084 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde yer alan gelir vergisi stopajı teşviki uygulaması,”31.12.2004 tarihine kadar tamamlanan yatırımlar için 31.12.2009 itibarıyla sona ermiştir.” Şeklinde düzenlenmiştir. Bu hüküm 5350 sayılı yasanın geçici 1.maddesine göre 36 ilde faaliyette bulunan ve yasadan yararlanmaya hak kazanmış işyerleri için asgari on işçi şartına bağlı olmaksızın 31.12.2009 tarihine kadar yasadan yararlanama şartının devam ettiğini belirlemektedir.
Örnek 1; 31.08.2003 Tarihinden önce Malatya şehir merkezinde faaliyette bulunan bir lokanta 31.08.2003 S.S.Kurumuna vermiş olduğu Dört aylık bildirgede 5 işçi çalıştırmaktadır bu işyeri 5084 sayılı Kanunun kapsamında 10.Haziran.2004 tarihinde ilave 5 işçi daha aldığı için çalıştırdığı eski işçiler için normal bildirge yeni işçileri için 5084 sayılı yasa kapsamında olmak üzere 2 adet bildirge vermekte idi bu işyeri 2005/Mayıs ayında 2 sigortalı daha çalıştırılmaya başlanmış bu takdirde toplam 5+2=7 sigortalıdan dolayı 5350 sayılı yasanın geçici 1.maddesinde yararlanarak “5084 sayılı Kanunun, bu Kanunla değiştirilmeden önceki 3 ve 4 üncü maddelerinde belirtilen teşvik ve desteklerden yararlanma hakkı kazanan mükellefler, bu haklarından aynen yararlanmaya devam ederler” hükmü gereğince 31.12.2009 tarihine kadar 5084 sayılı Gelir vergisi ve sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanmaya devam edecektir.
Örnek 2; 5084 sayılı Kanunun kapsamında Malatya şehir merkezinde yeni bir yatırım yaparak 10.Temmuz.2004 tarihinde faaliyete geçen bir işyerinde 8 sigortalı çalıştırılmaktadır. Bu işyerinde istihdam edilen toplam 8 sigortalı için 5615 sayılı yasa ile yapılan düzenlemede belirlenen asgari on işçi şartı sağlanmasa da 5350 sayılı yasanın geçici 1.maddesi ve Yatırımların ve İstihdamın Teşviki konulu 1 nolu Sirkülerinde yer alan “1/4/2005 tarihinden itibaren yeni işe başlayanlar ile 1/4/2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için 31/12/2009 tarihine kadar uzatılmıştır.” Yatırımların ve İstihdamın Teşviki konulu 2 nolu Sirkülerinde yer alan , “31/12/2004 tarihine kadar tamamlanan yatırımlar için 31/12/2009 itibarıyla sona ermiştir.” Hükümleri gereğince 31.12.2009 tarihine kadar 5084 sayılı Gelir vergisi ve sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanmaya devam edecektir.
Örnek 3; 5084 sayılı Kanunun kapsamında Malatya şehir merkezinde yeni bir yatırım yapmak için 10.Ağustos.2004 tarihinde faaliyete geçen ve Mart/2005 tarihinde 2.organize sanayi bölgesinde yer tahsis edilen yeni bir yatırım Mayıs/2006 tarihinde tamamlanarak işletmeye alınmıştır. İşyerinde Mayıs/2006 döneminde 5 sigortalı Haziran/2006 ayında 2 sigortalı, Aralık/2007 ayında 2 sigortalı olmak üzere toplam 9 işçi istihdam edilmektedir. Bu işyerinde istihdam edilen toplam 9 sigortalı için 5615 sayılı yasa ile yapılan düzenlemede belirlenen asgari on işçi şartı sağlanmasa da 5350 sayılı yasanın geçici 1.maddesinde yararlanarak 31.12.2009 tarihine kadar ayrıca 7/h maddesi ilk uygulamasında yer alan hüküm gereğince (5228 Sayılı Kanunun 55 inci maddesiyle eklenen bent, Yürürlük: 31.07.2004 Bu Kanunun yayımını izleyen tarihten itibaren azamî iki yıl içerisinde tamamlanan yeni yatırımlarda, 3, 4 ve 6 ncı maddelerde yer alan destek ve teşvikler, bu maddelerde yer alan sürelere bakılmaksızın yatırımın tamamlandığı tarihi izleyen beş yıl süresince uygulanır.) Temmuz 2011 tarihine kadar 5084 sayılı Gelir vergisi ve sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanmaya devam edecektir.
SONUÇ
5084 sayılı kanunun 3 ve 4 maddelerinde yer alan teşviklerden 01.03.2004–01.04.2005 tarihleri arasında yasa ile belirlenmiş 36 ilde (Adıyaman, Afyon, Ağrı, Aksaray, Amasya, Ardahan, Batman, Bartın, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Çankırı, Diyarbakır, Düzce, Erzincan, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Hakkâri, Iğdır, Kars, Kırşehir, Malatya, Mardin, Muş, Ordu, Osmaniye, Siirt, Sinop, Sivas, Şanlıurfa, Şırnak, Tokat, Uşak, Van ve Yozgat) yeni yatırım yapan veya ek istihdam sağlayan işyerleri işçi sayısına bağlı olmaksızın 5350 sayılı yasanın geçici 1 maddesine göre hak kazananlar Gelir vergisi Teşvikinden 31.12.2009 tarihine kadar yararlanacaklardır.
01.08.2004–01.05.2005 tarihleri arasında yeni yatırım yapan işyerleri 5084 sayılı kanunun 7/h maddesi ilk uygulamasında yer alan hüküm gereğince yatırımlarını iki yıl içinde tamamlamaları halinde bu madde hükmüne göre kazanmış oldukları hak gereğince Gelir vergisi Teşvikinden 31.07.2011 tarihine kadar yararlanacaklardır.
5350 sayılı yasa ile eklenen 13 il (Kilis, Tunceli, Kastamonu, Niğde, Kahramanmaraş, Çorum, Artvin, Kütahya, Trabzon, Rize, Elazığ, Karaman ve Nevşehir ile 5615 sayılı yasa ile eklenen (Gökçeada ve Bozcaada) yerlerde 01.04.2005 tarihinden önce 5084 sayılı yasa kapsamında bulunmadığı için bu bölgelerde 5350 sayılı kanunun geçici 1.maddesinden ve 7/h bendini değişmeden önceki ilk uygulamasından yararlanılması söz konusu değildir.
Sosyal Sigortalar Kurumu bu konuda yayınlamış olduğu 2009–46 sayılı 5084 sayılı kanun uygulamaları konu Genelgede ile 01.01.2009–31.12.2009 dönemine ilişkin uygulamanın nasıl olacağını kimlerin yararlanıp yararlanmayacağını hiçbir tereddütte meydan vermeyecek şekilde açıklanmıştır. Maliye Bakanlığının da bu konuda yaşanan olası tereddütleri ortadan kaldıracak bir düzenleme yaparak bu konuda tedirgin olan mükellefi bilgilendirmesi ve aydınlatması iş dünyasın memnun edecektir.
Çünkü Hukukun genel ilkelerinden biride “Kazanılmış hak” olduğu gibi ayrıca kazanılmış hakkın tanınması ve korunmasının da genel hukukun ve iç hukukun benimsendiği bir kavramdır. Ülkemizde kazanılmış hak kavramı ile ilgili Anayasa Mahkemesi: “ Anayasa’nın 2. maddesinde yazılı niteliklere sahip bir hukuk devletinde, mevcut kanunlara göre kazanılmış hakların sonradan çıkacak kanunlarla tanınması zorunlu olduğu şüphesizdir ” görüşünü benimsemekte. Yine Danıştay 1. Dairesinin 04.10.1991 Tarih ve E. 1991/211, K. 1991/289 Sayılı Kararı ile “ Kazanılmış hakların korunması Hukuk Devlet ilkesinin bir gereğidir. Hukuk Devletinde bütün devlet faaliyetlerinin hukuk kurallarına uygun olması önemli ve temel bir ilkedir ” denilerek Kazanılmış hakların hak sahipleri acısından aleyhte sonuç doğuracak şekilde değiştirilmesinin hukuken mümkün olmadığını ortaya koymaktadır.
Ayrıca hukuksal durumun dayandığı kuralın değişmesi halinde, yaşanacak olası bir mağduriyetin yaşanmaması için kazanılmış hak bulunup bulunmadığı, varsa kapsam ve sınırlarının çizilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde Vergi ve sigorta teşviki vb. gibi destek unsurlarının, yapılan düzenlemelerle asıl amaçlarından saptırılması sonucunda olası hukuka aykırı sonuçları nedeni ile yatırımcının kamuya inancı noktasında ciddi sorunlar oluşturmaktadır.
Kaynak
- Türmob Yayınları M.Bahadır ALTAŞ 5084 sayılı yatırımların ve istihdamın teşviki ile bazı kanunlarda değişiklik yapılması hakkında kanun ve uygulaması(5228 ve 5350 Sayılı Kanunlarla değişen şekli ile)
Kaynak
– Türmob Yayınları Sirküler Raporlar 2005-M.Bahadır ALTAŞ 5084 sayılı yatırımların ve istihdamın teşviki ile bazı kanunlarda değişiklik yapılması hakkında kanun ve uygulaması(5228 ve 5350 Sayılı Kanunlarla değişen şekli ile)
– 5084 Sayılı Teşvik Yasasında 5350 Sayılı Yasa İle Getirilen Uygulama. Mustafa Bahadır Altaş,
– 5084 Sayılı İstihdamı Teşvik Kanunu Uygulama Sürelerine Göre Yapılması Gerekenler, Mustafa Bahadır ALTAŞ
– 5084 Sayılı Teşvik Kanunundan Yararlanma Süresi Uzatılıyor
– 5084 Sayılı Teşvik Kanunu Kapsamındaki Yeni Yatırımlar İçin 2012 Yılına Kadar Enerji ve Gelir Vergisi Stopajı Desteği Uygulaması. Mustafa Bahadır ALTAŞ,