Gürkan TEKER
İş Müfettiş Yardımcısı
gurkanteker@hotmail.com
4857 sayılı İş Kanunu’ndan önce yürürlükte bulunan 1475 sayılı İş Kanunu’nda tarım işlerinde ücretli iş ve işçi bulma aracılığı ile işverenlerin yurt dışında kendi işlerinde çalıştıracağı işçileri temin edebilmesi istisnaları dışında iş ve işçi bulmaya aracılık faaliyetleri devlet tekelindeydi. 10.06.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu’yla birlikte çalışma hayatına giren özel istihdam büroları ile, iş ve işçi bulmaya aracılık hizmetlerinin kamu eliyle birlikte özel sektör tarafından yürütülmesi yasal zemine oturtulmuştur.
25.06.2013 tarihinde kabul edilen ve Türkiye İş Kurumu’nun kuruluş kanunu olan 4904 sayılı yasa ile özel istihdam bürolarının kurulmasına ilişkin şartlar, çalışma ve denetimine ilişkin esaslar ile büroların Kuruma karşı yükümlülükleri belirlenerek; danışmanlık, rehberlik vb.gibi farklı isimler altında uzun yıllar denetimsiz olarak faaliyet gösteren ve kimi zaman da iş arayanların ekonomik ve sosyal yönden mağdur olmalarına yol açan özel istihdam bürolarının yasada belirlenen koşullar doğrultusunda faaliyet göstermeleri olanaklı hale getirilmiştir.
Özel istihdam büroları, iş arayanların elverişli oldukları işlere yerleştirilmeleri ve çeşitli işler için uygun işçiler bulunmasına aracılık yapmak üzere, iş piyasasının ihtiyaçları dikkate alınarak belirlenecek sayıda ve aranan koşullar çerçevesinde seçilmek ve Kurumca izin verilmek kaydıyla iş arayanlar ya da işverenlerle bir işyerinde birebir görüşme yapılarak ve/veya 9/6/2004 tarihli ve 5187 sayılı Basın Kanununda yazılı araçlarla ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayın veya elektronik bilgi iletişim araçları ve benzer yayın araçlarından biri ile birebir görüşme yapılmaksızın aracılık hizmetine ortam sağlanmasına ilişkin faaliyet gösteren ve Kurum tarafından izin alınarak kurulan gerçek veya tüzel kişileri ifade eder. Türk Ticaret Kanununa göre kurulan şirketlerin yanı sıra belediye, üniversite, dernek, vakıf gibi kuruluşlar da tüzel kişilik taşımaları nedeniyle özel istihdam bürosu açabilirler. Özel istihdam büroları, yurt içi ve yurt dışında iş ve işçi bulmaya aracılık faaliyeti ile bu faaliyete yönelik işgücü piyasası, istihdam ve insan kaynakları hizmetlerinde bulunabilirler. Kamu kurum ve kuruluşlarında iş ve işçi bulma faaliyetlerinde, mesleki olarak geçici iş ilişkisi düzenleme faaliyetinde bulunmaları kanunla yasaklanmıştır.
Özel istihdam bürosu açmak için gereken şartlar “Özel İstihdam Büroları Hakkında Yönetmelik”te belirlenmiş olup ilgili hususlar 3 başlık altında toplanabilir. Bunlardan birincisi, kurucularda bulunması gereken nitelikler ve kuruluş işlemlerine ait resmi evraklar, ikincisi büroda çalışacak personelin sahip olması gereken şartlar, üçüncüsü ise aracılık faaliyetinin verileceği işyerinin fiziki koşullarıdır.
Kurucularda Bulunması Gereken Nitelikler ve Kuruluş İşlemlerine Ait Resmi Evraklar:
İzin için gereken evrakların kurum internet sayfasında bulunan başvuru formuyla birlikte;
a) Yetkili kişilere ait T.C. kimlik numarası beyanı veya yabancı uyruklu kişiler için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından alınan çalışma izin belgesinin örneği,(Bu maddeyle daha önce kurucuların Türk vatandaşı olma şartı kaldırılmıştır.)
b) Yetkili kişilere ait en az lisans düzeyinde öğrenim belgesinin örneği, yurt dışı okullardan mezun olanlar için yeminli mütercimlerce Türkçe’ye tercüme edilmiş diploma örneği,
c) Yetkili kişilerin adına müflis veya konkordato ilan etmemiş olduğuna ilişkin ticaret mahkemeleri ile icra, iflas dairesinden/müdürlüğünden alınmış belge,
ç) Yetkili kişilere ait yazılı adli sicil beyanı,
d) Nitelikli personelin özgeçmişi, işyerine sahip olunduğuna ilişkin belge ve yeterli teknik donanıma sahip olunduğuna dair beyan,
e) Tacir sıfatı kazanmış olanlar için kuruluş ve değişikliklere ilişkin ticaret sicili gazeteleri ile kayıtlı oldukları ticaret veya sanayi odalarından alınmış faaliyet belgesi, tacir sıfatı taşımayan diğer tüzel kişiler için ise kurmuş oldukları iktisadi işletmenin iş ve işçi bulmaya aracılık yapacağını içerir hükmün yer aldığı ticaret sicil gazetesi ya da tüzük,
f) Yetkili kişilere ait imza sirkülerinin,
Kurum il müdürlüğü/hizmet merkezine ibraz edilmesi gerekir. Bunlara ilaveten, özel istihdam bürosu olmak için izin başvurusunda bulunacak gerçek veya tüzel kişilerin ticaret unvanlarının, ana faaliyetlerine uygun ibareler taşıması gerekmektedir. Yetkili kişi, özel istihdam bürosunu temsil ve ilzama yetkili kişi veya kişileri ifade eder. Teminat mektubu ve masraf karşılığı İl müdürlüğünce başvuru anında alınacaktır. Teminat mektubunun Kurum tarafından hazırlanan teminat mektubu örneğine göre düzenlenmesi gerekmektedir. Kurum tarafından 2013 yılı için belirlenen Teminat mektubu tutarı 26,567 TL, masraf miktarı ise 1.995 TL’dır.
Nitelikli Personel Çalıştırılması:
Özel İstihdam Büroları Yönetmeliği’nde nitelikli personel, Mesleki Yeterlilik Kurumu’nca onaylanan iş ve meslek danışmanı mesleki yeterlilik belgesi ya da işe alım personeli yeterlilik belgesine sahip olan veya insan kaynakları alanında en az yüksek lisans eğitimi almış kişi olarak tanımlanmıştır. Yine aynı yönetmelikte, yetkili kişilerin nitelikli personelde aranan şartları taşımaları durumunda nitelikli personel olabileceği belirtilmiştir. Bu doğrultuda yetkili kişi veya kişiler sayılan şartları sağlamaları halinde aynı zamanda nitelikli personel olarak da işyerinde görev yapabilecektir. Nitelikli personelin kişisel bilgileri ile eğitim, iş tecrübesi, aldığı eğitimleri içeren özgeçmişi de kuruma başvuru sırasında ibraz edilecektir.
3.İşyerinin Fiziki Koşulları:
a) Özel istihdam bürolarının, münhasıran iş ve işçi bulmaya aracılık faaliyetinin yapılması için tahsis edilmiş iş arayanla görüşme yapılabilecek şartlara uygun fiziki bir mekâna ve/veya internet sayfasına sahip olması,
b) Özel istihdam bürolarının iş arayanlara, işe yerleştirmelere ve açık işlere ilişkin kayıtların ve istatistikî bilgilerin elektronik ortamda derlenmesine, kayıt ve muhafazasına ve elektronik iletişime uygun teknik donanıma sahip olmaları gerekmektedir.
İşyerinin fiziki büyüklüğü ile ilgili bir kriter mevcut olmamakla birlikte münhasıran ve iş arayanla görüşme yapılabilecek şartları haiz bir mekan ve/veya internet sayfasının bulunması gerekmektedir. Ayrıca işyerinin büroya ait olduğuna dair kira kontratı veya tapu belgesinin örneğinin Kuruma ibraz edilmesi gerekmektedir. Kurumca ilgili memurlar tarafından işyerine ziyaret düzenlenerek işyerinin bulunduğu il/ilçedeki semtin/mahallin durumu, binanın durumu, il/ilçe merkezine yaklaşık uzaklığı, metrekare büyüklüğü hakkında genel bir değerlendirme yapılacaktır.
4.Başvuruların Değerlendirilmesi ve İzin Belgesi Verilmesi:
Özel istihdam bürosu izin başvuruları gerektiğinde yerinde tespit ve inceleme yapılmak suretiyle en geç otuz gün içerisinde sonuçlandırılır. İl müdürlüğü tarafından iş ve işçi bulmaya aracılık faaliyeti yapması uygun görülen bürolara yazılı olarak bilgi verilir aynı zamanda da Kurum internet sayfasında ilan edilir. Başvuruları uygun bulunan gerçek veya tüzel kişilere 3 yıl süreyle geçerli olan “Özel İstihdam Bürosu İzin Belgesi” verilir. İzin süresi, iznin sona erme tarihinden en az bir ay önce yazılı talepte bulunulması, iznin verilmesinde aranan şartların mevcut olması, ilave teminatın verilmesi ve yenileme masraf karşılığı ödenmesi kaydıyla Kurumca üçer yıllık sürelerle yenilenebilir.