Çiftçi BağKur Tevkifatı
Dr.Adem Utku ÇAKIL
SMMM
aucakil@hotmail.com
Bu makalemi, ömrünü muhasebe mesleğine adamış,
bu meslekle yaşamış olan meslek büyüklerine ve
özellikle tanımaktan ziyadesi ile onur duyduğum
Rahmetli Fethi İleri‘ye atfediyorum. Ruhu Şad olsun.
Giriş
Bilindiği üzere 01.03.2013 tarihli ve 28574 sayılı Resmi Gazetede Tebliğde yer alan tarımsal kesinti uygulamasına bir düzenleme getirilmişti. Bu düzenlemeye ilişkin “ÇİFTÇİ BAĞKURLUK İŞLEMLERİNDE DEĞİŞİKLİK” adı altında kısa bir çalışma özeti yapmıştım. Bu çalışma özeti de yine alomaliye.com da yayımlanmıştı.
Hem anılan tebliğ de hem de bahse konu çalışmam da
Tarımsal faaliyette bulunanlardan satın aldıkları ürün bedelleri üzerinden kesinti yapmakla yükümlü gerçek ve tüzel kişilerin, bir ay içinde yaptıkları kesintilere ilişkin kesinti bildirim listelerini Kurumca sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanmak suretiyle ve Kurumca belirlenen şekilde takip eden ayın son iş gününe kadar Kuruma göndermeleri hususundan bahsetmiştim.
Tarımsal Kesinti Uygulaması hususunda SGK – 02.07.2013 tarih ve 2013-27 sayılı genelgesi ile hem Kurum personeli ve kesinti sorumluları tarafından yerine getirilmesi gereken hususları detaylandırarak açıklamıştır. Anılan tebliğ de öne çıkan hususlar ve açıklanması gerekenler bu makalenin konusunu oluşturmaktadır.
Öne Çıkanlar
5510 Sayılı kanun kapsamında tarımsal faaliyette bulunanlar olarak sigortalı olarak tescil edilmiş olanların, prim borçları olup olmadığının hazırlanan program aracılığı ile sorgulanmasından sonra prim borçları olması halinde sattıkları ürünün brüt tutarı üzerinden prim borcunu geçmeyecek şekilde kesinti yapılacaktır. Prim borcu olmakla beraber bu borcu yapılandırılmış veya taksitlendirilmiş olanlardan kesinti yapılmayacaktır.
Eskiden olduğu gibi Tarımsal faaliyet dışında SGK kapsamına alınmış olanlar, SGK kapsamında emeklilik, yaşlılık ve malullük aylığı bağlanmış olanlar ile “Tarımsal Kesinti Muafiyet Belgesi” almış olanlardan satın alınan ürün bedellerinden tarımsal kesinti yapılmayacaktır.
Kesinti yapmakla yükümlü olan gerçek ve tüzel kişiler, tarımsal faaliyette bulunanlardan satın aldıkları ürün bedelinin brüt tutarı üzerinden 01.01.2014 tarihine kadar %1, bu tarihten sonra yapılacak alımlarda ise %2 oranında kesinti yapmak zorundadırlar.
Sosyal Güvenlik Kurumu bu genelge konusu e-Kesinti bilgisayar programı ile;
Kesinti tutarlarının Kurum ve sigortalı hesaplarına süresi içerisinde ve tam olarak intikali,
Tarımsal ürün satanlardan borçlu olanların ve borç miktarlarının tespit edilmesini,
Tarımsal kesintiden muaf olanların tespiti ile yanlış ve yersiz olarak yapılmış kesinti tutarlarının hak sahiplerine iadesi konularında uygulamayı kolaylaştıran, suiistimali ve mükerrerliği engelleyen, zaman ve emek israfının önüne geçerek iş ve işlemlerin daha doğru ve kontrol edilebilir hale gelmesini sağlamayı hedeflemektedir.
Yapılan düzenleme ile kesinti sisteminin elektronik olarak verile bilmesinin önü açılmıştır. SGK – Tarımsal Kesinti Programına http://uyg.sgk.gov.tr/TAKEP/Welcome.do linkinden ulaşılabilmektedir.
SGK – Tarımsal Kesinti Programı ile kesinti bildirimlerini yapabilmek için öncelikle bir şifre edinilmek zorundadır. Genelge ekinde “Kullanıcı Kodu ve Geçici Kullanıcı şifresi Başvuru Formu” verilmiştir. Başvuru formu doldurularak eki belgeler ile kuruma verilmesi halinde kullanıcılara şifreleme yapılabilecektir.
Özellik arzeden hususlardan biri de Kesinti muafiyet belgeleri’dir. Kesinti Muafiyet Belgesinin hangi kurum tarfından düzenleceği hususunda kurum net bir açıklama yapmıştır. Bu belge, SGK üniteleri tarafından “ Güvence “ bilgisayar programı içerisinde yer alan “Tarımsal Kesinti İşlemleri” menüsünün içinde yer alan Muafiyet Belgesi paneli kullanılmak suretiyle iki şekilde düzenlenebilecektir. Bunlardan ilki taraflarına emeklilik, yaşlılık ve malullük aylığı bağlanmış olanlara verilecek olan “Süresiz Kesinti Muafiyet Belgesi” dir. İkincisi ise Diğer sigorta kollarına tabi olanlara en fazla 1 yıl süreli olmak üzere verilen “Süreli Muafiyet Belgesi” dir.
Tarımsal ürün satın alan gerçek ve tüzel kişilerin bir ay içinde yaptıkları kesintilere ilişkin kesinti bildirim listelerini, takip eden ayın son iş gününe kadar örneği genelgenin (Ek-3) olduğu şeklinde Kuruma göndermeleri gerekmektedir. Nisan 2013 ilâ Eylül 2013 dönemleri arasında isteyen kesinti sorumluları kağıt ortamında isteyen ise Kurumdan kullanıcı kodu ve Şifre alarak e-Kesinti programı aracılığı ile elektronik ortamda gönderebileceklerdir.
Kesinti sorumlularının bildirimlerini e-Kesinti programı aracılığı ile gönderebilmesi için Kurum internet sitesinin e-SGK bölümünde yer alan e-Kesinti linki [http://uyg.sgk.gov.tr/TAKEP/Welcome.do] aracılığı ile programa bağlanmaları gerekmektedir. e-Kesinti Programı içinde “Kesinti Bildirim Listesi Düzenle/Gönder” paneli aracılığı ile bildirim listesi gönderilebilecektir.
Tarımsal ürün satın alan gerçek ve tüzel kişilerin bir ay içinde yaptıkları kesintilere ilişkin kesinti bildirim listelerini (Tebliğ EK-3 Form örneğinde olduğu gibi), takip eden ayın son iş gününe kadar Kuruma göndereceklerdir.
Kesintiye ilişkin ödemeler Kesinti sorumluları tarafından muhasebeleştirilen bu bildirim listeleri için program tarafından oluşturulan tahakkuk fişi ile bankada on-line MOSİP tahsilatları/tarımsal kesinti menüsünden, kesinti sorumlusu sicil numarası ile tahakkuk sorgulaması yapılarak tahsilat gerçekleştirilecektir.
Kesinti Bildirim Listelerinin kesinti tarihini takip eden aybaşından itibaren bir yıllık süreden sonra Kuruma intikal ettirilmesi halinde, SGK’nun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılacak denetim ve kontrol sonucunda uygunluğu tespit edilen Kesinti Bildirim Listeleri işleme alınacaktır. (Söz konusu genelge de bu konuya ilişkin birden fazla örnek verilmiştir.)
Sonuç
Tarımsal faaliyetle uğraşanların ürün teslimine ilişkin satın alanlarca uygulanan Bağ Kur Tevkifatı uygulaması uzun yıllardan beri hukukumuzda olan uygulamalardandır. Ağır aksak ve birazda kontrolsüz olarak bugünlere gelen uygulama, 2013 Mart ayında yapılan düzenleme ve yasalaşan tebliğ ile kontrol altına alınmaya ve uygulamadaki eksikler giderilmeye çalışılmıştır.
Kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınması huşunda tarımsal alandaki açıklarında ekonomiye geçişine imkan tanıyacak olan çalışma özellikle, Kesinti tutarlarının Kurum ve sigortalı hesaplarına süresi içerisinde ve tam olarak intikali sağlayacaktır. Bu kapsamda sigortalanma imkanı olmayan veya sigortadan yoksun bulunanlarında sosyal güvenlik kurumu altında işlem görmelerinin önü açılmış olacaktır. Yine tarımsal ürün satanlardan borçlu olanların ve borç miktarlarının tespit edilmesi sağlanmış olup, kurumun tahsilat imkanı artacaktır. Belkide en önemli unsur olarak görülmesi gereken; tarımsal kesintiden muaf olanların tespiti ile yanlış ve yersiz olarak yapılmış kesinti tutarlarının hak sahiplerine iadesi konularında uygulama bir yanlışlığı ortadan kaldırmış olacaktır.