Özkan AYKAR
Gelir Uzmanı
ozkanaykar@gmail.com
1- Giriş
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 37 nci maddesinde Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançların ticari kazanç olduğu belirlenmiştir. Ticari kazancın ise Vergi Usul Kanunu hükümlerine ve bu kanunda yazılı gerçek veya basit usullere göre tesbit edildiği açıklanmıştır. Aynı kanunun 46. maddesinde ise “Basit usule tabi olmanın genel ve özel şartlarına topluca haiz olanların ticari kazançlarının basit usulde tespit olunacağı” belirtilmiştir.
Bilindiği üzere basit usule tabi olmanın şartlarını kaybedenler ile herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilmiş olan mükellefler hiçbir şekilde basit usule geçemiyorlardı. Ayrıca sözkonusu kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeniyle basit usulden yararlanama hakları yoktu.
15 Haziran 2012 Tarih ve 28324 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan 6322 Sayılı Yasanın 7 nci maddesiyle 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 46 ncı maddesi değiştirilmiş ve değişiklik sonucu Gerçek Usulden Basit Usule Geçmek mümkün olmuştur. Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanan 93 seri no’lu Gelir Vergisi Sirküleri ile uygulamaya ilişkin ayrıntılara yer verilmiştir.
2- Basit Usulde Vergilendirmeyi Tercih Eden Mükellefler Sağlanan Kolaylıklar
Basit usulde vergilendirmeyi tercih eden mükellefler, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflere göre bir takım kolaylıklar sağlanmıştır. Bu kolaylıklar kısaca şunlardır:
- Yasal defter tutma zorunluluğu yoktur.
- Vergi tevkifatı yapmaz ve muhtasar beyanname vermez.
- Geçici vergi beyan etmez ve ödenmez.
- Basit usulde vergilendirilen mükellefler mal teslimi ve hizmet ifalarında katma değer vergisinden istisnadır.
3- Basit Usule Tabi Olmanın Şartları
3.1. Basit Usule Tabi Olmanın Genel Şartları
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 47 nci maddesine göre basit usule tabi olmanın genel şartları şu şekildedir.
- Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak,
- İşyeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanmış olması halinde yıllık kira bedelinin toplamının;
– Büyükşehir belediye sınırları içinde; 2012 takvim yılı için 5.000 TL, 2013 takvim yılı için 5.300 TL,
– Diğer yerlerde; 2012 takvim yılı için 3.500 TL, 2013 takvim yılı için 3.700 TL, ’yi aşmaması. (1.1.2014 tarihinden itibaren 3.800 TL)
- Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak.
3.2. Basit Usule Tabi Olmanın Özel Şartları
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 48 nci maddesine göre basit usule tabi olmanın özel şartları şu şekildedir.
- Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanların yıllık alımları tutarının;
– 2012 takvim yılı için 70.000 TL,
– 2013 takvim yılı için 75.000 TL
veya yıllık satışları tutarının,
– 2012 takvim yılı için 105.000 TL,
– 2013 takvim yılı için 110.000 TL’yi aşmaması.
- (1) numaralı bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hâsılatının;
– 2012 takvim yılı için 35.000 TL
– 2013 takvim yılı için 37.000 TL’yi aşmaması.
- (1) ve (2) numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde, yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının;
– 2012 takvim yılı için 70.000 TL
– 2013 takvim yılı için 75.000 TL’yi aşmaması.
gerekiyor.
4- Gerçek Usulden Basit Usule Geçmek İçin Gereken Şartlar
Yeni düzenlemeye göre, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden; Basit usule tabi olmanın genel şartlarını taşıyan, arka arkaya iki hesap döneminin iş hacmi basit usul için belirlenen hadlerin altında kalan ve 1 Ocak-31 Ocak tarihleri arasında yazılı olarak bağlı bulundukları vergi dairesine başvuruda bulunanların mükellefiyet şekli, ocak ayı başından itibaren basit usul olarak tesis edilecektir.
Başvuruda bulunan mükelleflerin 2013 takvim yılına ilişkin alış, satış ve/veya hasılat tutarları dışındaki şartları taşıyıp taşımadığı kontrol edilecektir. 2013 takvim yılına ilişkin alış, satış ve/veya hasılat tutarlarının kontrolünün ise beyanname verilmesinden sonra yapılacağı tabiidir.
Örnek A: Gerçek usulde vergilendirilen Terzi Ahmet Bey’in 2012 ve 2013 takvim yıllarına ait alış ve satış tutarlarının her ikisi de Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinde yer alan hadlerin altında gerçekleşmiştir. Terzi Ahmet Bey anılan Kanunun 51 inci maddesinde sayılan faaliyetlerde bulunmamakta olup, basit usule tabi olmaya ilişkin tüm şartları taşımaktadır. Bu durumda Terzi Ahmet Bey’in 11/1/2014 tarihli dilekçesi ile bağlı olduğu vergi dairesine başvurarak 1/1/2014 tarihinden itibaren basit usulde vergilendirilme talebinde bulunmuş ise sözkonusu talep doğrultusunda 1/1/2014 tarihinden itibaren mükellefiyet basit usul olarak tesis edilecektir.
Örnek B: Taksi işletmeciliği faaliyeti nedeniyle gerçek usulde vergilendirilen Mehmet Bey, bu faaliyetini 01.01.2004 tarihinde terk etmiştir. Mehmet Bey, 2014 yılında yeniden faaliyete başlamak ve basit usulden faydalanmak istemektedir. Dolayısıyla Mehmet Bey’in Gelir Vergisi Kanununun 46 inci maddesi hükmü uyarınca 01.01.2014 tarihinden itibaren basit usulden yararlanması mümkün bulunmaktadır.
Diğer taraftan, şartları taşıdığı halde ocak ayının başından 31’inci günü akşamına kadar basit usulde vergilendirmeye geçmek için yazılı olarak başvuruda bulunmayan gerçek usule tabi mükelleflerin, kendi istekleri ile gerçek usulde vergilendirmeyi seçtikleri kabul edilerek bu usulde vergilendirilmelerine devam edilecektir.
Bunun dışında gerçek usulde vergilendirildiği veya vergilendirilmesi gerektiği faaliyetini 1/1/2012 tarihi ve sonra terk eden mükellefler terk tarihini takip eden yılın başından itibaren iki yıl geçmedikçe basit usulden yararlanamayacaklardır.
5- Sonuç
6322 Sayılı Yasa ile değiştirilen 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 46 ncı maddesi ile Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanan 93 seri no’lu Gelir Vergisi Sirküleri uyarınca; Basit usule tabi olmanın genel şartlarını taşıyan, arka arkaya iki hesap döneminin iş hacmi basit usul için belirlenen hadlerin altında kalan ve 1 Ocak-31 Ocak tarihleri arasında yazılı olarak bağlı bulundukları vergi dairesine başvuruda bulunan gerçek usule tabi mükellefler ocak ayı başından itibaren basit usulden faydalanabileceklerdir.