Yer Altında Çalışan Maden İşçilerinin Hafta Tatili 2 Gün mü Oldu
Ali Kemal TERZİ
İş Müfettişi
akemaltr19@gmail.com
GİRİŞ
Hafta tatili kullanma durumu, günlük ve haftalık çalışma süresine göre değişkenlik gösterebilmektedir. İş Kanunun 63.maddesine göre haftalık çalışma süresi 45 saattir. Çalışma süreleri her güne eşit dağıtılabileceği gibi sözleşmede belirtilen hususlar çerçevesinde daha farklı bir şekilde de belirlenebilmektedir. Yer altında çalışan maden işçileri çalışma süreleri ise, 6552 [1] sayılı Torba Yasa’yla birlikte günlük en çok altı saat ve haftalık en çok ise 36 saat olarak değiştirilmiştir. Bu düzenlemeden çok kısa bir süre geçmeden yaklaşık yedi ay sonra, yer altında çalışan maden işçilerin çalışma süreleri 6645 [2] sayılı torba yasayla tekrar değiştirilmiştir. Bu makalede, yer altında çalışan maden işçileri açısından hafta tatili sürelerinde bir değişiklik olup olmadığı mevzuat çerçevesinde değerlendirilecektir.
1.HAFTA TATİLİ
Hafta tatili düzenlemesi 4857 sayılı İş Kanununun 46. maddesinde düzenlenmiştir. maddenin birinci fıkrasında, “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verileceği belirtilmiştir. Ancak diğer fıkra hükümleriyle birlikte incelendiğinde, hafta tatilin hangi gün kullanılacağı hususunda bir hüküm bulunmamaktadır. Hafta tatili durumu, daha çok 4857 sayılı Kanunun 63. maddesinde çalışma süresine göre şekillenmektedir. Yasa’ya göre, haftalık çalışma süresinin en çok kırkbeş saat olacağı belirtilmiştir. Haftalık daha az bir çalışma süresi de taraflarca kararlaştırılabilir. Bu konuda yasal bir engel bulunmamaktadır. Haftalık 45 saatlik bir çalışma süresini, aksi kararlaştırılmamışsa taraflar, bu süreyi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölerek uygulayabileceklerdir. Hafta tatili süresinde, taraflarca çalışma süresinin sözleşme hükümlerine göre haftalık nasıl belirlendiği uygulamasına göre değişecektir.
Eğer hafta tatili tek gün belirlenmişse, hafta tatilini sözleşme serbestisi sınırları içinde kesintisiz olarak en az 24 saatlik süre dikkate alınarak kullanmak zorundadırlar. Eğer hafta tatili iki gün olarak belirlenmişse, (haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmişse çalışanlar fazla çalışma yapmaktadır). hafta tatilini ya kesintisi 48 saat yada haftanın farklı iki günü kullanabileceklerdir.
- YER ALTINDA ÇALIŞAN MADEN İŞÇİLERİN HAFTA TATİLİ 2 GÜN MÜ OLDU?
11.09.2014 tarihinde 6652 sayılı Yasa kabul edilinceye kadar 4857 sayılı Yasa’nın 63. maddesine göre çalışmakta olan yer altı maden işçilerinin çalışma saatleri, 01.01.2015 tarihinden itibaren uygulanmak üzere günlük en çok altı saat ve haftalık en çok 36 saat olarak belirlenmiştir. Her ne kadar yer altında çalışanlar maden işçileri açısından çalışma şartları açısından olumlu bir gelişme olsa da taraflar açısından özellikle işverenler açısında esnek bir çalışma yapılmasına izin vermeyen bir çalışma türüdür. Tarafları, özellikle günlük en çok 6 saatle sınırlamaktadır. Bu saatin üzerinde çalışmaları halinde işverenlikçe fazla çalışma ücreti (fazla sürelerle çalışma değil) ödenmesi gerekmektedir. Çalışanlar açısından belki, günlük olarak farklı çalışma saatlerine imkan vermediğinden eleştiri konusu olabilecektir. Diğer bir ifadeyle 6652 sayılı Yasayla gelen düzenleme, taraflara çalışma hayatında sözleşmelerde dahi olsa çalışma sürelerine esnek bir uygulama fırsatı sunmamaktadır. İşçiler haftanın altı günü altı saat çalışmak durumundadır. Dolayısıyla yer altında çalışan maden işçileri, bu düzenlemede haftada bir gün hafta tatili ücretine hak kazanmaktadır.
6652 sayılı Yasa’nın üzerinden 7 ay geçmeden 23.04.2015 tarihinde Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6645 sayılı Yasa, yer altında çalışan maden işçilerin çalışma sürelerini günlük 1.5 ve haftalık 1,5 saat artırdı. Bu düzenleme ile 6652 sayılı Yasa’nın aksine, işçiler belirlenen çalışma sürelerine göre haftada bir veya iki gün 48 saat veya haftanın farklı günlerinde 2 gün hafta tatili kullanma durumu söz konusu olabilecektir. Taraflar, çalışma süresini İş Kanunun 63.maddesinde belirtilen hüküm uyarınca haftanın her bir günü eşit olarak dağıtabilecekleri gibi, günlük en çok 7, 5 ve haftalık 37,5 saati aşmamak koşuluyla haftanın altı günü çalıştırıp bir gün hafta tatili kullanmalarını da kararlaştırabilirler. Bu durum tamamen taraflar arasında belirlenen sözleşme hükümlerine göre değişkenlik gösterecektir.
Özetle, 6645 sayılı yasa göre, yer altında çalışan maden işçileri, hafta tatili haklarını, taraflarca sözleşmelerde belirleyecekleri çalışma süreleri baz alınarak, haftanın tek günü kesintisiz 24 saat, haftanın iki günü kesintisiz 48 saat veya haftanın farklı iki günü kullanabileceklerdir.
KAYNAKÇA
– 4857 Sayılı İş Kanunu
– 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
– 6552 Sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun
[1] 11.09.2014 tarih ve 29116 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[2] 23.04.2015 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi.