Hüseyin İrfan FIRAT
Personel ve İK Yönetimi Danışmanı
hifirat@insangucu.com.tr
Asgari ücret gerçekten 1300 TL mi?
Asgari ücret yeni yılın bu ilk haftasında ülkemizin gündeminde en popüler konu olmayı sürdürüyor. Böyle olması da son derece doğal çünkü resmi açıklamalara göre 2015 yılı itibarı ile yaklaşık 5 milyon kişi asgari ücretle çalışıyor.
Geçen yıl seçim arifesinde tüm siyasi partilerin seçim vaatleri arasında asgari ücretin arttırılması en önde gelen seçim vaatlerinden biriydi. Öyle ki siyasi partilerimiz bu konuda adeta kıyasıya bir yarış içindeydiler.
İktidara geldiklerinde asgari ücreti CHP 1500 TL, MHP 1400 TL (100TL de ulaşım desteği vaat ediyor.) HDP 1800 TL, SP-BBP ittifakı ise 1500 TL yapacağını söylüyordu. Yeniden iktidar olacağına emin olduğundan mı nedir bilinmez ama AKP bu konuda en mütevazı rakamı ön gördü ve 1300 TL dedi.
Akabinde seçimlerden yine birinci parti olarak çıkan AKP’den seçim öncesi vaadi olan 1300 TL asgari ücret elbette ki beklenmeye başlandı.
Ancak ülke gerçekleri bir kez daha gösterdi ki seçim öncesi vaat vermek kolay uygulamak ise zordu. Her şeyden önce işveren kesimi asgari ücretin geçen yıla oranla neredeyse %40’ın üzerinde bir tutarda arttırılmasına ciddi bir tepki gösterdi. Gerçekten de 2015 yılının sonu itibarı ile net asgari ücret 910,43 TL iken 2016 yılının başı itibarı ile 1300 TL olması asgari ücretin 389,57 TL arttırılması anlamına geliyordu ve bu tutar oransal olarak %42 civarından bir artış demekti.
Asgari ücretin sadece son 10 yıldaki gelişimine baktığımızda aşağıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere böyle bir artış hiç görülmedi.
| Yıllar | Asgari ücret | Artış% |
|---|---|---|
| 2005 | 488,70 TL | 10,04 |
| 2006 | 531,00 TL | 8,66 |
| 2007 | 585,00 TL | 9,93 |
| 2008 | 638,70 TL | 19,4 |
| 2009 | 693,00 TL | 8,41 |
| 2010 | 760,50 TL | 9,42 |
| 2011 | 837,00 TL | 9,75 |
| 2012 | 940,50 TL | 11,91 |
| 2013 | 1.021,50 TL | 8,46 |
| 2014 | 1.134,00 TL | 10,59 |
| 2015 | 1.273,50 TL | 11,93 |
(*) Tablodaki tutarlar yılsonu itibarı ile brüt tutarları göstermektedir.
(*) 2007 yılından itibaren asgari ücret 2 yarıyıl için farklı tutarlar olarak uygulanmaktadır.
Netice itibarı ile Aralık ayında toplanan asgari ücret tespit komisyonu beklendiği şekilde asgari ücreti 1300 TL net olarak açıkladı. Komisyonda işveren tarafı bu tutara muhalefet şerhini koydu ve Devletin bu artışın belirli bir kısmını üstlenmesini talep etti. Bu konuda çeşitli formül arayışları sürüyor. Devlet meydana gelen bu artışın belirli bir tutarını işverenlere yansıtmamak eğiliminde olmakla birlikte uygulamanın şekli yakında netleşecek.
Gerçek asgari ücret 1300 TL değil 1,177.46 TL’dir.
Şimdi bu açıklamalardan sonra dikkatinizi asıl yazımızın başlığında yer alan konuya çekmek istiyorum. Asgari ücret aslında genellikle brüt olarak açıklanır. Ancak vatandaşı doğal olarak ilgilendiren brüt tutar değil eline geçecek olan net tutardır. Bu yıl alışılanın aksine hep net tutardan söz edildi ve bu tutar 1.300 TL. idi. Brüt asgari ücret ise 1.647.- TL olarak açıklandı. Oysa 1.647 TL brüt ücretin neti 1300 TL değil 1.177.46 TL’dir. Buyurun hesabı aşağıda sunuyorum;
Açıklanan brüt asgari ücret: 1,647 TL
SGK primi: 230,58 TL
İşsizlik sigortası primi: 16,47 TL
Gelir vergisi: 209.99 TL
Damga vergisi: 12,50 TL
Yasal kesintiler toplamı 469,54 TL
Net Ele Geçen Tutarı 1.177.46 TL
Açıkça görülebileceği gibi aslında bürüt 1.647 TL olarak açıklanan asgari ücretin neti 1.300 TL değil 1.177.46 TL’dir.
Pekiyi ama o halde asgari ücret nasıl 1.300 TL oluyor derseniz formülü gayet basit;
Bu yıl bekâr bir çalışana Devletçe sağlanmış olan asgari geçim indirimi 123,52 TL’dir. Bu tutarı asgari ücretin neti olan 1.177.46 TL ye eklerseniz ( 1.177.46 + 123,52 = 1,300.99 ) ortaya telaffuz edilen tutar çıkıyor.
Olması gereken nedir?
Öncelikle belirtmeliyiz ki AGİ (asgari geçim indirimi) ücrete ilave olarak işçiye sağlanmış olan bir haktır. Yani AGİ ücrete dâhil bir tutar değil, ayrıca ödenmesi gereken bir tutardır. Siz eğer net 1.300 TL asgari ücret açıkladıysanız bu ücretin brüt tutarı 1,647 TL değil, 1.818.41 TL olmalıydı. Bu durumda 2016 yılında bekâr bir çalışanın eline geçmesi gereken ücret 1.300 TL net + 136,38 AGİ ile birlikte 1.436.38 TL olmalıdır.
Net 1300 TL asgari ücretin hesabı
| Brüt Asgari ücret 1,818.41 | SGK primi
254.58 |
İşsizlik sigortası
18.18 |
Gelir vergisi
231.85 |
Damga Vergisi
13.80 |
Kesintiler toplamı
518.41 |
Net ücret
1.300. |
AGi
123.53 |
Ele geçen
1,423.53 |
Ancak hükümet seçim vaadini yerine getirdiğini ispatlamak uğruna aslında işçilere Devletçe sağlanmış bir hak olan ve işçiye ayrıca ödenmesi gereken asgari geçim indirimini asgari ücretin içine katarak bu ücreti 1.300 TL’ye çıkardığını ilan etti. Bu duruma çalışan kesimin temsilcilerinin henüz itiraz etmemesi de bana ayrıca ilginç geldi. Oysa ortada hukuksal açıdan da problemli bir durum var ve bu konuya tüm çalışanlar adına vakit geçirmeden el atılmalıdır.
———————————————-