1- Giriş
2- Kısa Yönetici Özeti
3- Türkiye’nin Kömür Madenciliğindeki İSG Performansı
4-Kömür Madenciliğinin Ulusal Önemi
5- İstihdam Yapısı ve Koşulları
6- Madenciliğin Yasal Çerçevesi
7-Madenciliğe Yönelik Ekonomik Belirleyiciler
8- İstatistikler İle Uygulamaya İlişkin Bilgiler
9- Uygulamaya İlişkin Bilgiler
10- Sonuçlar ve Politika Önerileri
Türkiye’nin özellikle madencilik ve inşaat sektörlerindeki yüksek seviyedeki iş kazaları ve ölümleri (İSG) 13 Mayıs 2014 günü öğleden sonra Manisa’nın Soma ilçesindeki yer altı kömür madenindeki ortaya çıkan yangın ile yerel ve uluslararası dikkati üzerine çekti. 301 işçinin hayatını kaybettiği bu facia Türkiye’deki en büyük iş kazası olarak tarihe geçti.
Bu felaket, maden sektörünün rolü ve işlevi, ilgili iş güvenliği ve sağlığı yasaları, düzenlemeleri ve uygulamaları ile alt işverenlik dahil olmak üzere sektördeki sözleşmesel düzenlemeler üzerine bir çok soruyu ve incelemeyi beraberinde getirdi. Alt işverenlik sözleşmelerinin kullanımının etkileri küresel anlamda önem taşırken, Türkiye’de maden sektörü özelinde geçerli olan ilgili sözleşme rödövans sözleşmelerini kapsamaktadır.1 Bu durum Soma faciasından sonra Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) İSG’ye ilişkin sözleşmeleri kapsamında Türkiye’nin üzerine düşen taahütleri çerçevesinde Türkiye ve ILO arasında gerçekleştirilen üçlü görüşmelerde gündeme getirilmiştir. Bu alanda Türkiye son on beş yıldır ulusal ve iştirak bazında gerek İSG, gerekse risk değerlendirme ve kazaların önlenmesine ilişkin mevzuatını uluslararası ve AB standartları ile uyumlu hale getirmek üzere bir reform sürecinden geçmektedir.
Bu kapsamda, alt işverenlik gibi sözleşmesel düzenlemeler ile ilgili İSG standartlarına dair uygulamalar ve ulusal madencilik yasa ve düzenlemeleri arasındaki ilişkiler de dahil olmak üzere Türkiye’deki madencilik sektörünün detaylı bir şekilde incelenmesi uygun görülmüştür.
Türkiye ile ILO’nun dahil olduğu üçlü görüşmeler çerçevesinde 2015 yılı boyunca Türkiye’deki ILO tarafından üstlenilmek üzere “Uluslararası İşgücü Standartların Uyumlaştırılması Yoluyla Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi” konulu bir teknik yardım projesinin geliştirilmesine karar verilmiş ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) bu çalışmayı yürütmek üzere ILO tarafından görevlendirilmiştir.
Bu çalışma, TEPAV ile ILO Türkiye Ofisi 2 arasında 2015 yılı boyunca süren yakın iş birliğinin sonucunda ortaya çıkmıştır. Teknik destek ve yardımlarından dolayı Cenevre Genel Merkezde3 görev yapan uzmanlara ve bilgi ve tecrübelerini cömert bir şekilde TEPAV ve ILO takımı ile paylaşan ulusal makam ve uzmanlara katkılarından dolayı müteşekkiriz. Çalışmanın içeriğine, sonuçlarına ve politika tavsiyelerine dair nihai sorumluluk çalışmanın yazarlarına ait olsa da, çalışma Ağustos ve Kasım 2015’te bir araya gelen ilgili taraflar arasında üç taraflı tartışmalar çerçevesinde biçimlendirilmiştir ve çalışmanın sonuçları görüş birliğine dayanılarak oluşturulmuştur.