Genç Girişimcilere Sağlanan Kazanç İstisnası
Dr.Orkun İÇTEN
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
orkunicten@adeva.global
1- İstisnanın Süresi ve Kapsamı Nedir?
İstisna şartlarını sağlayan genç girişimciler faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri ticari, zirai ve mesleki kazançlarının 75.000 Türk Lirasına kadar olan kısmı gelir vergisinden müstesnadır.
2- Genç Girişimci Olarak İstisnadan Yararlanma Şartları Nelerdir ve Hangi Faaliyetlerden Kaynaklı Kazançları İçin Faydalanılabilir?
Öncelikle genç girişimcinin tam mükellef gerçek kişi olması, 10.02.2016 tarihinden itibaren ticari, zirai ve mesleki faaliyeti nedeniyle adına ilk defa vergi mükellefiyeti tesis edilmiş olması ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibariyle 29 yaşını doldurmamış olması gerekmektedir. 10.02.2016 tarihinden önce işe başlayan mükelleflerin bu istisnadan faydalanması mümkün bulunmamaktadır.
Genç girişimcilerin işe başlamaya ilişkin bildirim yükümlülüklerini 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’muzun ilgili maddelerinde belirtilen hükümleri çerçevesinde zamanında yerine getirmeleri gerekmektedir. Bu hükümlere uymayan işe başlama bildirimleri nedeniyle mevcut istisnadan yararlanma durumu söz konusu olmayacaktır.
İstisnadan faydalanmanın önemli şartlarından birisi de genç girişimci’nin kendi işinde bilfiil çalışmasıdır. Bilfiil çalışıyor olmak, işinde ve bu işin gerektirdiği konularda fikri ve bedeni mesai sarf edilmesidir. Şayet işte bilfiil çalışılmasa dahi iş sahibi tarafından işin sevk ve idaresinin kendi elinde tutulması, işin yürütülmesiyle ilgili kararların alınması, planlanması veya denemetinin yapılması gibi durumlar kendi işinde bilfiil çalışma şartını yerine getirmektedir. İşyerinde faaliyetin yürütülmesi için çırak, kalfa ve yardımcı çalıştırılması da istisna açısından herhangi bir sorun meydana getirmemektedir.
Mükellefin seyahat, hastalık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri durumlar nedeniyle geçici bir süre ile fiilen işin başında bulunamaması istisna şartını ihlal sayılmamaktadır.
3- Birden Fazla Genç Girişimcinin Bir Araya Gelerek Kuracakları Ortaklıklar İstisnadan Faydalanabilir mi?
İstisna şartlarını ayrı ayrı taşıyan birden fazla genç girişimci bir araya gelerek adi ortaklık ve şahıs şirketi kurmak suretiyle bu istisnadan ayrı ayrı faydalanabilirler. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, ortaklardan her hangi birisinin istisna şartlarından birisini taşımaması halinde örneğin; üç ortakla başlanan bir adi ortaklıkta, ortaklardan herhangi birisinin ilk mükellefiyetinin olmaması veya 29 yaşını doldurmuş olması gibi nedenlerin varlığı, diğer ortakların da bu istisnadan faydalanma imkânını ortadan kaldırmaktadır.
4- Genç Girişimcinin Mevcut Bir İşletmeyi veya Mesleki Faaliyeti Devralması Durumunda İstisna Uygulanabilir mi?
Genç girişimciler mevcut bir işletmeyi ve mesleki faaliyeti devr alması da istisnadan faydalanılması açısından mümkündür. Ancak, burada işletmenin ya da mesleki faaliyetin devralındığı kişinin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan veya kayın hısımlarından olmaması gerekmektedir. Örneğin istisna şartlarını taşıyan Genç Girişimci’nin 31.03.2016 tarihi itibariyle babasına ait olan oto tamirhanesini devralmak suretiyle başlattığı ticari faaliyetinin, babasının 1.derece kan hısımı olması nedeniyle genç girişimcinin bu istisnadan faydalanması söz konusu olmayacaktır.
5- Genç Girişimcinin Ölüm Nedeniyle Eş ve Çocuk Olarak İşi Devralması Durumunda İstisna Uygulaması Nasıl Olacaktır?
Ölüm nedeniyle eş ve çocuklar tarafından işletmenin veya mesleki faaliyetin devralınması halinde, devralan eş veya çocuklar istisnaya ilişkin şartları taşımaları kaydıyla eş ve çocuklar üç vergilendirme dönemi boyunca istisnadan faydalanacaklardır. Burada ölen mükellefin istisnadan faydalanıp faydalanmamasının bir önemi bulunmamaktadır. Şayet vefat eden mükellef ve eş ve çocukları ilgili istisnadan faydalanma şartlarını yerine getiriyorlar ise vefat eden mükellefin kıst dönemi için verilen yıllık gelir vergisi beyannamesinde tam olarak ve devralan eş ve çocukları da üç yıl boyunca tam olarak istisnadan faydalanacaklardır. Örneğin 01.04.2016 tarihi itibariyle lokanta işletmeciliğine başlayan mükellef (A) istisnadan faydalanma şartlarını taşımaktadır ve ilgili istisnadan bir yıl yararlandıktan sonra 28.02.2017 tarihinde vefat etmiştir. Bu durumda mükellef (A) için mirasçıları tarafından verilen 01.01.2017-28.02.2017 dönemine ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan kazanç için istisnadan tam olarak faydalanacaktır. Ayrıca işletmeyi devr alan eşi Mükellef (B) istisna şartlarını taşıması kaydı ile 2017, 2018 ve 2019 yıllarında istisnadan tam olarak faydalanabilecektir.
6- Mevcut Bir İşletmeye Sonradan Ortak Olunması Halinde İstisna Uygulaması Nasıl Gerçekleştirilecektir?
Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olunması durumunda tüm istisna şartları sağlanmış olsa bile istisnadan faydalanılması söz konusu olmayacaktır. Ayrıca böyle bir durumda tüm istisna şartları taşınıyor olsa bile diğer tüm ortakların da bu istisnadan faydalanması olumsuz etkilenecek ve istisnadan yararlanma imkânı ortadan kalkacaktır.
7- İstisnadan Faydalanılan Faaliyetin Terkedilmesinde ve Tekrar Başlanılmasında İstisnadan Nasıl Faydalanılacaktır?
İstisna şartlarını sağlayan Genç Girişimciler bir süre sonra faaliyetlerini terk ettiklerinde ancak terk ettiği tarihe kadar elde edilen kazançlar nedeniyle istisnadan faydalanacak ancak istisna kapsamındaki faaliyetine yeniden başlaması durumunda ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunması şartı ihlal edilmiş olacağından istisnadan faydalanamayacaktır. Örneğin istisna şartlarını taşıyan Mükellef (A) 31.05.2016 tarihi itibariyle danışmanlık faaliyetlerine başlamıştır. Mükellef (A) bu faaliyetini 30.04.2017 tarihinde terk etmiş ve 01.06.2018 tarihinde danışmanlık faaliyetine tekrar başlamıştır. Mükellef (A) 2016 ve 2017 yılları için istisnadan faydalanırken 2018 ve izleyen yıllar için istisnadan faydalanması söz konusu olmayacaktır.
8- İstisnadan Yararlanma Süresi İçerisinde Faaliyette ve Faaliyet Konusunda Değişiklik Yapılması İstisna Uygulamasını Olumsuz Etkiler mi?
İlk mükellefiyet tesisinden sonra istisnadan yararlanma süresi içerisinde faaliyetlerin ticari, zirai ya da mesleki faaliyet olarak değiştirilmesi veya faaliyet konusunda değişiklik yapılması durumlarında istisnadan kalan süre kadar yararlanılmaya devam edecektir. Örneğin istisna şartlarını taşıyan Mükellef (A) 30.06.2016 tarihinde market işletmeciliğine başlamış, 31.05.2017 tarihinde mimarlık ve 31.03.2018 tarihinde danışmanlık faaliyetine başlamıştır. Bu durumda Mükellef (A) market işletmeciliği için 2016, 2017 ve 2018 yıllarında istisnadan faydalanırken, mimarlık faaliyeti için 2019 yılında ve danışmanlık faaliyeti için 2019 ve 2020 yıllarında istisnadan faydalanması söz konusu olmayacaktır.
9- İstisna Tutarının Altında Kazanç Elde Edilmesi, Takvim Yılı İçerisinde İşe Başlama ve Terketme Durumunda İstisna Uygulaması Nasıl Olacaktır?
İstisna üç yıllık süreyle kısıtlı olmak koşuluyla her vergilendirme döneminde 75.000 TL olarak uygulanacaktır. Bu tutarın altında kazanç elde edilmesi durumunda ise istisnadan yararlanılmayan tutar ertesi yıla devredilmeyecektir. Takvim yılı içerisinde işe başlanılması veya işin terk edilmesi durumunda gerek işe başlamadan takvim yılı sonuna kadar ki kıst dönemi ve gerekse takvim yılı başından işin terk edildiği dönemine ilişkin kıst dönemi bir vergilendirme dönemi sayılarak bu dönemler için istisna tam olarak uygulanacaktır. Örneğin istisna şartlarını taşıyan Mükellef (A) 01.04.2016 tarihinde avukatlık faaliyetine başlamıştır. Mükellef (A)’nın 01.04.2016-31.12.2016 tarihleri arasında elde ettiği kazanç 50.000 TL olup, bu döneme ilişkin 75.000 TL’lik istisna tutarı tam olarak dikkate alınacak ancak 50.000 TL’sinden faydalanabilecek ve kalan 25.000 TL ise ertesi yıla devretmeyecektir.
10- Genç Girişimcinin Ticari, Zirai ve Mesleki Faaliyeti Nedeniyle Ayrı Ayrı Kazancı Olması Durumunda İstisna Uygulaması Nasıl Olacaktır ?
İstisna ticari, zirai ve mesleki faaliyetleri nedeniyle kazanç elde eden ve istisna şartlarını sağlayan gerçek kişilere uygulanacağından dolayı, anılan faaliyetlerin bir veya bir kaçından kazanç elde etmeleri durumunda, söz konusu istisna beyan edilen bu gelirlerin toplamına uygulanacaktır. Örneğin istisna şartlarını sağlayan Mükellef (A) 10.02.2016 tarihinde mühendislik ve 01.08.2016 tarihinde elektrik malzemeleri ticaretine başlamış olsun. Mükellef (A)’nin 2016 takvim yılında mühendislik faaliyetinden elde ettiği kazanç 30.000 TL iken elektrik malzemeleri ticaretinden sağlamış olduğu kazanç ise 70.000 TL’dr. Bu durumda elde edilen toplam 100.000 TL’lik kazanç için 75.000 TL’lik istisnadan faydalanılabilecek 25.000 TL’lik kazanç ise gelir vergisine tabi olacaktır.
11- Genç Girişimci Kazanç İstisnası Bulunmasına Rağmen Gelir Vegisi Kanunu 94.Maddesi Uyarınca Kendisine Yapılan Ödemelerden Vergi Tevkifatı Yapılabilecek midir?
Genç Girişimcilerde Kazanç İstisnası’nın Gelir Vergisi Kanunu’nun 94.maddesi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye etkisi bulunmamaktadır. İlgili tevkif edilen vergiler hesaplanan vergiden mahsup edilecek veya mahsup yoluyla giderilemeyen tevkifat tutarı genel hükümlere göre red ve iade edilecektir. Örneğin istisna şartlarını taşıyan Mükellef (A) 01.05.2016-31.12.2016 tarihleri arasında sürdürdüğü serbest meslek faaliyetinden 65.000 TL ‘lik kazanç elde etmiş ve bu faaliyeti için kendisine yapılan ödemelerden 13.000 TL Gelir Vergisi Kesintisi yapılmış olsun. Bu durumda ilgili kazanç istisna tutarının altında olduğundan 13.000 TL’lik Gelir Vergisi Kesintisi kendisine genel hükümlere göre red ve iade edilecektir.
12- Genç Girişimci Kazanç İstisnası Bulunması Durumunda, İstisna Beyannameye Nasıl Yansıtılacak ve İstisna Dışı Kazançlar İçin Durum Ne Olacaktır?
Bu istisnadan faydalanan mükellefler tarafından gelir vergisi beyannamesinin gelir bildirimi tablolarına istisna düşüldükten sonra kalan tutar yazılacak ve bu kazanç istisnasından yararlanan mükellefler beyana tabi başka bir gelirinin olması durumunda da ticari, zirari ve mesleki kazançları dolayısıyla istisnadan faydalanabilecek ancak diğer kazançları için örneğin gayrimenkul sermaye iradı ve menkul sermaye iradı için bu istisnadan faydalanması mümkün olmayacaktır.
Ayrıca istisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya istisna haddinin altında kazanç elde edilmesi hallerinde dahi yıllık beyanname verilecektir. İstisnadan faydalanan ticari kazanç ile serbest meslek erbabının (basit usulde vergilendirilenler, Gelir Vergisi Kanununun 42.maddesi kapsamında kazanç elde edenler ve noterlik görevini yerine getiren mükellef hariç olmak üzere) geçici vergi beyannamesi verirken söz konusu istisnayı dikkate alacaklardır.
Kaynaklar
1-6663 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
2- 292 Sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği