Talha APAK
YMM, Bağımsız Denetçi
Alomaliye.com Yayın Kurulu Başkanı
t.apak@apakymm.com
apakymm@gmail.com
Ülkemizde aşırı nüfus artışı ve kırsaldan kente göçün yanı sıra, plansızlık ve denetimsizlik sonucunda ortaya çıkan çarpık kentleşme olgusu, çevrede insanca yaşamaya olanak tanımayan ilkel yerleşimlerin kenti kuşatmasına, merkezde ise var olan dokunun zedelenmesine, tarihsel, kültürel ve doğal değerlerin yok olmasına ve bunların sonucu olarak, yaşam kalitesinin gittikçe azalmasına neden oluyor.
Hızlı kentleşme sonucu oluşan sağlıksız ve kalitesiz alanların yeniden yapılandırılması amaçlanan kentsel dönüşümün en önemli özelliği, binaların tarihsel ve yöresel dokularının bozulmadan yenilenmesini sağlamak olmalı. Şehrin yapısını, burada yaşayan insanların ekonomik ve sosyal yaşantıları ve gelenekleri de dikkate alınmalı.
Dünya nüfusunun büyük bir kısmının kentlerde yaşadığı 21. yüzyılın bu önemli zaman eşiğinde, kentlerdeki yaşam kalitesinin yükseltilmesi kentli insanın mutluluğunda önemli bir etmen olacak.
Esas Sorunlar
Esas sorun sadece iyi tasarlanmış konutların yapılması, sağlıklı içme suyunun temini veya çöplerin düzenli toplanmasında yatmıyor. Bunların yanı sıra, kentin tüm işlevlerini nasıl yerine getirdiğine bakılması zorunlu. Her ne kadar şehir dokusu, optimum enerji, güzel çevre, yeni bina olarak algılansa da kentsel dönüşüm aynı zamanda bir kültürel çalışmanın adımı olarak da düşünülmek zorunda.
Ne var ki, çarpık kentleşmenin yarattığı sorunlar, adeta bir bunalıma dönüşüyor ve tüm ülke ekonomisini ve toplumsal gönenci olumsuz yönde etkiliyor. Bugünkü çarpık kent tablosunun mimarı, kentsel yoksulların yanı sıra, yönetim sistemi veya sistemsizliğin kendisi aslında.
Kentlerde geliştirilen dönüşüm projeleri, kentlerin gelişimi ve ülkelerin genel gelişim stratejileri açısından da çok önemli. Yüzde 90’ı deprem riski altında olan ülkemizin konut kalitesi, altyapı ve çevre iyileştirmesine ne kadar ihtiyaç olduğu da bir gerçek. Kentlere eski canlılıklarını kazandırmak, ekonomik aktiviteler yaratmak, işsizlik gibi toplumsal, ekonomik ve mekansal sorunları çözümleyebilmek ve kentlerin içinde bulundukları hiyerarşik küresel ağ sistemi içinde bir yer edinmeleri amacıyla çeşitli kentsel dönüşüm projeleri geliştiriliyor.
Kent merkezlerinde yaşanan olumsuzlukların giderilmesi, kent merkezlerinde yaşanan dönüşümün yönlendirilmesi, geleneksel kent dokusunun korunması, kent içi ulaşım ve benzeri problemlerinin çözümü için hazırlanan kentsel dönüşüm projeleri;
■ Bir yerleşim alanı ya da yapı topluluğu niteliği kazanmış gecekondu alanlarında,
■ Üzerinde bir yerleşim alanı ya da yapı topluluğu niteliği kazanmış imar mevzuatına aykırı yapılar bulunan hisseli arsa veya arazilerde,
■ Üzerinde imar planı ve mevzuatı hükümlerine aykırı yapılanmalar bulunan ve bu nedenle uygulama kabiliyeti kalmamış olan imar planı olan alanlarda,
■ Islah imar Planı olabilecek nitelikleri taşımadığı belediye ya da valilikçe
belirlenen, özel parselasyon planı bulunan alanlarda uygulanıyor.
Bugün Türkiye’de kamuyu temsilen Toplu Konut idaresi (TOKi) bu konuda devreye girip, faaliyet göstererek dönüşüme en çok katkıyı sağlayan kuruluş durumunda.
Ekonomik Avantajı da Bilinmeli
Son aşamaya gelinen düzenlemeyle, yatırımcılar “gayrimenkul sertifikaları” ile büyük gayrimenkul ya da kentsel dönüşüm projelerine yatırım yaparak bu alandaki kazançlara ortak olabiliyor, ya da istedikleri takdirde ev de alabiliyor. Gayrimenkul sertifikalarının yurtiçi ve dışında tüm yatırımcılara satılabileceğini kaydeden yetkililer, yurtdışı uygulamalarına bakıldığında bu tür ihraçların faize duyarlı Körfez sermayesi gibi büyük kurumsal yatırımcıların ilgisini daha çok çektiğini vurguluyor. Son yıllarda, özellikle Körfez bölgesi yatırımcılarının Türkiye’deki kurumsal konut ve diğer gayrimenkul projelerine yoğun bir ilgi gösterdiği de biliniyor.
Kentsel dönüşüm projelerinde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından müteahhitlere ve arsa sahiplerine; kira yardımı, kredi/faiz desteği, katma değer vergisi, damga vergisi, veraset/intikal vergisi ve harçlar konusunda muafiyet ve istisnalar gibi teşvikler de sağlanıyor.
Para Dergisi’nden İktibas Edilmiştir.