24 Mayıs 2016 tarihinde Rekabet Kurumu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği, Enerji Ticareti Derneği ve Elektrik Üreticileri Derneği işbirliği ile “Elektrik Sektöründe Rekabet Hukuku Çalıştayı” düzenlenmiştir.
Sonuç Bildirgesi
1. DAĞITIM VE PERAKENDE SATIŞ PAZARINDAKİ REKABET SORUNLARI
a) Dağıtım ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Ayrı Ayrı ya da Etkileşim İçerisinde Gerçekleştirdikleri Davranışlar Sonucu Ortaya Çıkan Rekabet Sorunları
Dağıtım şirketlerinin doğal tekel konumunda olmaları ve görevli tedarik şirketlerinin (GTŞ) bölgesel düzeyde pazar gücüne sahip olmaları nedeniyle bu şirketlerin piyasa davranışları, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (Kanun) hakim durumun kötüye kullanılması başlıklı 6. maddesi kapsamında değerlendirebilmektedir.
Serbestleşme sürecinde bu şirketlerin mülkiyet ayrıştırmasına tabi tutulmayarak bütünleşik bir şekilde özelleştirilmesi sistem operatörü konumundaki dağıtım şirketleriyle perakende satış faaliyeti gerçekleştiren GTŞ’lerin aynı ekonomik bütünlük içerisinde yer almasına sebep olmuştur. Özelleştirme sonrası bu şirketlerin hukuki ve fonksiyonel ayrıştırmaya tabi tutulması rekabet sorunlarının ortaya çıkmasını engelleyememiştir.
Rekabetçi piyasa yapısı tüketicilerin tercihlerini serbestçe yapabilmeleri üzerine kurulu olduğundan, perakende elektrik satış piyasasının rekabetçi işleyişi, en temelde tüketicilerin tedarikçi değişimlerini herhangi bir sorunla karşılaşmadan kolaylıkla yapabilmelerini gerektirmektedir. Buna bağlı olarak geçiş maliyetlerini artırmaya dönük yerleşik şirket davranışları, bağımsız tedarik şirketlerinin (BTŞ) rekabetini zorlaştırdığından Kanun’un 6. maddesi kapsamında değerlendirilebilecektir.
Bu noktada Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından sağlayıcı değiştirmenin kolaylaştırılmasına yönelik olarak yapılan düzenlemeler ve Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ) tarafından oluşturulacak tüketici portalının piyasanın rekabetçi işleyişine katkı sağlaması beklenmektedir.
Diğer yandan GTŞ’lerin perakende satış faaliyeti gerçekleştirirken, dağıtım şirketinin dağıtım faaliyetinden kaynaklanan gücünden faydalanması; buna yönelik olarak sayaç okuma, arızalara müdahale, elektrik kesme gibi süreçleri perakende satışta bir avantaj olarak kullanması ve sunması, BTŞ’lerin piyasa faaliyetlerini zorlaştırmaktadır. Benzer şekilde, dağıtım şirketlerinde bulunan piyasa bilgilerinin GTŞ’lerle ayrımcı bir şekilde paylaşılması, BTŞ’lerin eşit koşullarda rekabet etmelerini güçleştirmektedir.
Bu noktada EPDK tarafından Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği ile Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinde yapılan son dönem değişikliklerle olumlu anlamda mesafe kat edildiği ifade edilmelidir.
Tüm bu sorunların çözümü için düzenleyici araçlar ile rekabet hukuku araçlarının işbirliği içerisinde kullanılması, teşebbüslerin uyum programları yürütmelerinin sağlanması ve tüketicilerin bilinçlendirilmesi ve güçlendirilmesine yönelik bir takım faaliyetlerin (kamu spotu vb.) kamu eliyle hayata geçirilmesinde yarar görülmektedir.
b) Elektrik, Doğalgaz ve İnternet Piyasalarının Yakınsaması ve Rekabet Hukuku
Serbestleşen piyasa yapısında elektrik, doğal gaz ve sabit internet hizmetlerinin özellikle küçük ve orta büyüklükteki tüketicilere yönelik olarak yakınsaması ve söz konusu hizmetlerin bir arada sunulabileceği bir pazar yapısının ortaya çıkması beklenmektedir. Bu pazar yapısı, yaratacağı tüketici faydası ve etkinlikler nedeniyle gerek elektrik gerekse doğalgaz ve internet piyasaları açısından olumlu karşılanmaktadır.
Ancak bu piyasalarda, serbestleşme seviyeleri ve mevzuat yapısı bakımından mevcut bulunan asimetriler, karşılık verememe bağlamında rekabet sorunlarına yol açabilecektir. Bu noktada Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) ve EPDK’nın etkin bir işbirliği içerisinde bir mevzuat değerlendirmesi yaparak olası yakınsama girişimlerinin önündeki engelleri azaltması, farklı piyasalarda bulunan oyuncuların yakınsama eksenli rekabet olanaklarını eşitlemesi ve piyasaların serbestleşme seviyelerini yakınlaştırması önem arz etmektedir.
Elektrik, doğalgaz ve internet ürünlerinin bir arada sunumunun, tüketici faydası yaratması beklense de, sektörler arasındaki maliyet ve kârlılık farklılıkları ve buna bağlı olarak paket ürünlerin sunum ve satış şekillerinin rekabet hukuku aykırılıkları yaratması olasıdır.
c) Perakende Satış Piyasasında Pazarın Sınırlarının Belirlenmesi ve Rekabet Hukuku Uygulamalarında İlgili Pazar Tanımı Bakımından Öne Çıkan Yönelimler
İlgili pazarın belirlenmesi, rekabet hukuku uygulamalarının ve bu kapsamda yapılan incelemelerin ilk adımını ve temelini oluşturmaktadır. Elektrik sektörü, kendine özgü özellikleri nedeniyle yüksek derecelerde pazar gücünün oluşabildiği ve kullanılabildiği piyasaların başında gelmektedir. Bu nedenle elektrik sektöründe pazar tanımları olası rekabet hukuku incelemelerinde kritik öneme sahip olacaktır.