BAĞ-KUR’lulara Getirilen Teşvik
Murat YETİK
Sosyal Güvenlik Denetmeni
muratyetik@gmail.com
Bilindiği üzere 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, sigortalılık statülerini üç ana başlık halinde 4. maddesinde düzenlemiştir. Buna göre;
1- 5510 sayılı Kanun md. 4/1/a bendi kapsamındaki sigortalılar (hizmet akdiyle çalışan işçiler -eski SSK’lılar-),
2- 5510 sayılı Kanun md. 4/1/b bendi kapsamındaki sigortalılar (bağımsız çalışanlar –eski Bağ-Kur’lular-) ve
3- 5510 sayılı Kanun md. 4/1/c bendi kapsamındaki sigortalılar (kamu görevleri –eski Emekli Sandığı mensupları-) şeklindedir.
II- 5510 Sayılı Kanun Md. 4/1/b Sigortalıları (Eski Bağ-Kur’lular)
Bağımsız çalışanlar, 5510 sayılı Kanun md. 4/1/b ve md. 4/2’de tanımlıdır. Buna göre;
“Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise;
1) Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,
2) Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlar,
3) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları,
4) Tarımsal faaliyette bulunanlar” Kanun md. 4/1/b bendince;
Ayrıca 5510 sayılı Kanun md. 4/2’de yer alan ve Kanunun uygulanması bakımından 5510 sayılı Kanun md. 4/1/b sigortalıları gibi işlem gören 10.07.1953 tarihli ve 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörlerde bu kapsamda sigortalıdır.
III- Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Sigortalanan Riskler
Bilindiği üzere Türk Sosyal Güvenlik Sistemi, sigortaladığı ve buna karşılıkta sosyal güvenlik primi tahakkuk ettirdiği riskler açısından; sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası başlığı altında iki ana başlık halinde düzenlenmiştir. Sosyal sigortalar ise kısa vadeli sigorta kolları ve uzun vadeli sigorta kollarından oluşmakta ve toplamda yedi riski sigortalamaktadır.
Buna göre;
| 1. Sosyal Sigortalar | 2. Genel Sağlık Sigortası | |
| 1.1. Kısa Vadeli Sigorta Kolları | 1.2. Uzun Vadeli Sigorta Kolları | GSS |
| 1.1.1. İş Kazası Sigortası, | 1.2.1. Yaşlılık Sigortası, | |
| 1.1.2. Meslek Hastalığı Sigortası, | 1.2.2. Malullük Sigortası, | |
| 1.1.3. Hastalık Sigortası, | 1.2.3. Ölüm Sigortası. | |
| 1.1.4. Analık Sigortası. | ||
Bu risklere ilaveten, işsizlik riskine karşın da Sosyal Güvenlik Kurumu bütçesi dışında olan ve Kurumun sadece tahsilatını yaptığı, yasal dayanağı 4447 sayılı Kanun olan işsizlik sigortası uygulaması bulunmaktadır.
IV- 5510 Sayılı Kanun Md. 4/1/b Sigortalılarının (Eski Bağ-Kur’lular) Prim Matrahları ve Prim Oranları
Kanun md. 4/1/b sigortalılarının prim matrahları, 5510 sayılı Kanun md. 80’de düzenlenmiştir. Buna göre: “Aylık prime esas kazanç, 82’nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında kalmak şartı ile kendileri tarafından beyan edilecek günlük kazancın otuz katıdır. Bu sigortalılar tarafından Kurumca belirlenen sürelerde aylık prime esas kazanç beyan edilir. Beyanda bulunmayan sigortalıların aylık prime esas kazancı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katı olarak belirlenir.” Özetle; bu kapsamdaki sigortalılar için sigorta prim matrahı brüt asgari ücret ile brüt asgari ücretin 6,5 katı arasındaki bir tutar olarak sigortalı tarafından beyan edilecektir. Herhangi bir beyanda bulunulmaması durumunda kişinin sigorta prim matrahı brüt asgari ücret olarak kabul edilecektir.
Kanun md. 4/1/b sigortalılarının prim oranları ise 5510 sayılı Kanun md. 81’de düzenlenmiştir.
Buna göre;
1- Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranı: Sigortalının prime esas kazancının %2,
2- Uzun Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranı: Sigortalının prime esas kazancının %20,
3- Genel Sağlık Sigortası Prim Oranı: Sigortalının prime esas kazancının %12,5’tir.
V- 6745 Sayılı Kanunla 01.10.2016 Tarihinde Yürürlüğe Giren Prim Teşviki
6745 sayılı Kanunun 62. maddesi ile 01.10.2016 tarihinde yürürlüğe girecek şekilde 5510 sayılı Kanunun 81. maddesinin 1. fıkrasına j bendi eklenmiştir. Buna göre; “İsteğe bağlı sigortalılar hariç bu Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır” denmiştir.
Aynı bent hükmüne göre sigortalıların bu prim indiriminden yararlanabilmeleri için;
1- Primlerin Hazinece karşılanmayan kısmının yasal süresi içinde ödenmesi,
2- Kuruma kendi sigortalılıklarından kaynaklanan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması gerekmemektedir.
Ancak Kuruma olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını taksitlendiren veya yapılandıran sigortalılar bu taksitlendirme veya yapılandırma işlemleri devam ettiği sürece bu bent hükmünden yararlandırılır. Borçlanma ve ihya kapsamındaki primlerden dolayı bu indirimden yararlanılmaz. Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.”
VI- 01.10.2016 Tarihinden Önceki Uygulama
a) Alt Sınırdan (Asgari Ücret) Yapılacak Bildirimler İçin
Ödenecek Toplam Sigorta Primi = Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi (%2) + Uzun Vadeli Sigorta Kolları Primi (%20) + Genel Sağlık Sigortası (GSS) Primi (%12,5)
Brüt Asgari Ücret = 1.647,00 TL
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi = Brüt Asgari Ücret x Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranı = 1.647,00 TL x %2 = 32,94 TL
Uzun Vadeli Sigorta Kolları Primi = Brüt Asgari Ücret x Uzun Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranı = 1.647,00 TL x %20 = 329,4 TL
Genel Sağlık Sigortası (GSS) Primi = Brüt Asgari Ücret x GSS Prim Oranı = 1.647,00 TL x %12,5 = 205,87 TL
Ödenecek Toplam SGK Primi = 32,94 TL + 329,4 TL + 205,87 TL = 568,21 TL
b) Üst Sınırdan (Tavan Ücret = Asgari Ücret x 6,5) Yapılacak Bildirimler İçin
Ödenecek Toplam Sigorta Primi = Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi (%2) + Uzun Vadeli Sigorta Kolları Primi (%20) + Genel Sağlık Sigortası (GSS) Primi (%12,5)
Tavan Ücret = 10.705,5 TL
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi = Tavan Ücret x Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranı = 10.705,5 TL x %2 = 214,11 TL
Uzun Vadeli Sigorta Kolları Primi = Tavan Ücret x Uzun Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranı = 10.705,5 TL x %20 = 2.141,1 TL
Genel Sağlık Sigortası (GSS) Primi = Tavan Ücret x GSS Prim Oranı = 10.705,5 TL x %12,5 = 1.338,19 TL
Ödenecek Toplam SGK Primi = 214,11 TL + 2.141,1 TL + 1.338,19 TL = 3.693,40 TL
VII- 01.10.2016 Tarihinden Sonraki Uygulama (Aylık 82,35 TL – 535,28 TL’lik Teşvik)
a) Alt Sınırdan (Asgari Ücret) Yapılacak Bildirimler İçin
Ödenecek Toplam Sigorta Primi = Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi (%2) + Uzun Vadeli Sigorta Kolları Primi (%20 – %5 Teşvik = %15) + Genel Sağlık Sigortası (GSS) Primi (%12,5)
Brüt Asgari Ücret = 1.647,00 TL
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi = Brüt Asgari Ücret x Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranı = 1.647,00 TL x %2 = 32,94 TL
Uzun Vadeli Sigorta Kolları Primi = Brüt Asgari Ücret x Uzun Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranı = 1.647,00 TL x %15 = 247,05 TL
Genel Sağlık Sigortası (GSS) Primi = Brüt Asgari Ücret x GSS Prim Oranı = 1.647,00 TL x %12,5 = 205,87 TL
Ödenecek Toplam SGK Primi = 32,94 TL + 247,05 TL + 205,87 TL = 485,86 TL
Aylık teşvik tutarı 82,35 TL
b) Üst Sınırdan (Tavan Ücret = Asgari Ücret x 6,5) Yapılacak Bildirimler İçin
Ödenecek Toplam Sigorta Primi = Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi (%2) + Uzun Vadeli Sigorta Kolları Primi (%20 – %5 Teşvik = %15) + Genel Sağlık Sigortası (GSS) Primi (%12,5)
Tavan Ücret = 10.705,5 TL
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi = Tavan Ücret x Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranı = 10.705,5 TL x %2 = 214,11 TL
Uzun Vadeli Sigorta Kolları Primi = Tavan Ücret x Uzun Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranı = 10.705,5 TL x %15 = 1.605,82 TL
Genel Sağlık Sigortası (GSS) Primi = Tavan Ücret x GSS Prim Oranı = 10.705,5 TL x %12,5 = 1.338,19 TL
Ödenecek Toplam SGK Primi = 214,11 TL + 1.605,82 TL + 1.338,19 TL = 3158,12 TL
Aylık teşvik tutarı 535,28 TL
VIII- Sonuç
Sosyal güvenlik uygulamalarında, Kanun md. 4/1/a (işçiler) sigortalıları için getirilmiş pek çok prim teşviki varken, ilk bölümde anılı üç sigortalılık statüsü içinde en dezavantajlı statüye sahip olan Kanun md. 4/1/b sigortalıları için hiçbir sigorta prim teşviki uygulaması bulunmamaktaydı. Bu teşvik, anılı kapsamda sigortalı olup prim borçlarını yasal süresinde ödeyen sigortalıları ödüllendirme niteliğini haizdir ve son derece isabetli bir düzenlemedir. Ancak şu anda teşvik kapsamı dışında bırakılan isteğe bağlı sigortalıların da belirtilen şartlar çerçevesinde bu teşvik kapsamına alınmasının yerinde olacağı kanısındayız. Diğer yandan hiç şüphe yok ki SGK’nın bu kapsamdaki sigortalılıktan tahsil edeceği prim gelirleri de anılı teşvik sayesinde ivme kazanacaktır. Son olarak belirtilsin ki bu teşvik 82,35 TL’lik bir teşvik değil; beyan edilebilecek kazanç tutarına göre değişen ve 2016 yılı için 82,35 TL ile 535,28 TL arasında değişen bir teşvik olacaktır.