Yatırım Fon ve Ortaklıklarının Vergilendirilmesi
(*)
YATIRIM FON VE ORTAKLIKLARINDA VERGİ UYGULAMALARI
I. YATIRIM FON VE ORTAKLIKLARINDA VERGİLEME ESASLARI
A- Yatırım Fon ve Ortaklıklarında Kurumlar Vergisi Uygulaması
1) Kurumlar vergisi mükellefiyeti açısından
Yatırım ortaklıkları ile Sermaye Piyasası Kurulunun düzenleme ve denetimine tabi fonlar ve bu fonlara benzer yabancı fonlar sermaye şirketi olarak kurumlar vergisi mükellefidirler.
Fonların gelirleri, genel olarak namlarına yaptıkları alım satım nedeniyle yatırımcılardan kesilen komisyonlar ile yönetim ücreti olarak elde ettikleri bedellerden müteşekkil olup yatırım fonları elde ettikleri kazançları dolayısıyla kurumlar vergisi ödemekle yükümlüdürler.
Bunun yanında, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine göre, Türkiye’de kurulu;
– Menkul kıymetler yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları,
– Portföyü Türkiye’de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları,
– Girişim sermayesi yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları,
– Gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları,
– Emeklilik yatırım fonlarının kazançları,
– Konut finansmanı fonları ile varlık finansmanı fonlarının kazançları
kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.
Bu istisna, anılan fon ve ortaklıkların söz konusu kazançları üzerinden kesinti yoluyla vergi alınmasına engel teşkil etmemektedir.
Yatırım fon ve ortaklıkları kazançlarını, kurumlar vergisi beyannamesi ile beyan etmekte olup, kurumlar vergisinden istisna edilen kazançları beyannamenin “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” bölümündeki “Y. Fon ve Ort. Portföy İşl. Kazancı (KVK Md. 5/1-d)” satırına yazılarak matrahın tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.
Fon ve ortaklıkların istisna dışı kazançlarının (örneğin, menkul kıymet yatırım fonlarında yönetim ücreti, komisyon vb. tutarlar) bulunması halinde ise bu kazançlar kurumlar vergisine tabidir.
2) Tevkifat uygulaması açısından
Yatırım fon ve ortaklıklarının kurumlar vergisinden istisna edilen kazançları üzerinden fon veya ortaklık bünyesinde tevkifat yapılmaktadır.
Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesinin üçüncü fıkrası gereğince, Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yazılı (emeklilik yatırım fonlarının kazançları hariç olmak üzere) istisna kazançlardan, dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde vergi kesintisi yapılması öngörülmüştür. Öte yandan, söz konusu fon ve ortaklıkların kazançları, ayrıca kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi bulunmamaktadır. Ancak, söz konusu istisna kazançlar üzerinden, Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesi kapsamında vergi kesintisi yapılması halinde, Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesi ile Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi uyarınca ayrıca vergi kesintisi yapılmamaktadır.
Gelir Vergisi Kanununun 31/12/2020 tarihine kadar uygulanacak olan Geçici 67 nci maddesinin sekizinci fıkrasına göre;
– Menkul kıymetler yatırım fonlarının,
– Borsa yatırım fonlarının,
– Konut finansmanı fonlarının,
– Varlık finansmanı fonlarının ve
– Menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının
Kurumlar Vergisinden istisna edilmiş olan portföy kazançları üzerinden işletme bünyesinde %15 tevkifat yapılması öngörülmüş olup, tevkifat oranı 2006/10731 sayılı BKK ile 1/10/2006 tarihinden geçerli olmak üzere %0 olarak belirlenmiştir.
Öte yandan, Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesinin üçüncü fıkrasına göre emeklilik yatırım fonlarının kazançları hariç olmak üzere, Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yazılı,
– Portföyü Türkiye’de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları,
– Girişim sermayesi yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları,
– Gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançlarından,
dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde % 15 oranında tevkifat yapılması öngörülmüş olup, 12/1/2009 tarihli ve 2009/14594 sayılı BKK ile 3/2/2009 tarihinden geçerli olmak üzere tevkifat oranı %0 olarak belirlenmiştir
Tevkif edilen bu tutarlar, yıllık kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği aya ilişkin olarak verilen muhtasar beyanname ile beyan edilecektir.
Yatırım fon ve ortaklıkları, istisna kazançlarının elde edilmesi sırasında kesinti suretiyle ödemiş oldukları vergileri, vergi kesintisi yapanlarca ilgili vergi dairesine ödenmiş olmak şartıyla, muhtasar beyanname ile beyan ettikleri bu tutardan mahsup etmekte, mahsup yoluyla giderilemeyen tutar ise kendilerine red ve iade olunmaktadır.
1) Yatırım fonları katılma paylarından elde edilen gelirlerin GVK kapsamında vergilendirilmesi
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinde, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması ve elde tutulması sürecinde elde edilen gelirler ile mevduat faizleri, repo gelirleri ve katılım bankalarından elde edilen gelirlerin nihai olarak bankalar ve aracı kurumlarca tevkifat yoluyla vergilendirilmesine yönelik düzenlemeler yer almakta olup, 1/1/2006 tarihinden itibaren yürürlükte olan madde uygulaması 31/12/2020 tarihine kadar uzatılmış durumdadır.
Gerçek kişi ve kurumlarca sahip olunan ve Sermaye Piyasayı Mevzuatına göre sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilen yatırım fonu katılma paylarından elde edilen gelirler Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrası kapsamında tevkifat yoluyla vergilendirilmektedir.
Söz konusu katılma paylarından elde edilen gelirlerin;
– Katılma paylarının fona iadesinden doğan gelirler,
– Katılma paylarının üçüncü kişilere satışından doğan gelirler ve
– Katılma paylarının elde tutulduğu dönemde elde edilen dönemsel getirileri
olarak gruplandırılması mümkün bulunmaktadır.
a) Menkul kıymet yatırım fonları katılma paylarından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi
Menkul kıymet yatırım fonları katılma paylarından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi fon türleri itibarıyla aşağıda açıklanmaktadır.
i- Hisse senedi yoğun fon (hisse senedi şemsiye fonu)
Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak; yerli ve/veya yabancı ihraççıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Hisse senedi yoğun fon katılma belgelerinden tam ve dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen gelirlerin tamamı Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrası kapsamında 7/4/2012 tarihli ve 2012/3141 sayılı BKK gereği % 0 oranında tevkifata tabi bulunmaktadır.
ii- Kıymetli madenler fonu (kıymetli madenler şemsiye fonu)
Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak; borsada işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı para ve sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Kıymetli madenler fonu katılma paylarından tam ve dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen gelirlerin tamamı Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrası kapsamında % 10 oranında tevkifata tabi bulunmaktadır.
iii- Diğer yatırım fonları (Borçlanma araçları şemsiye fonu, serbest şemsiye fon, garantili şemsiye fon vb)
Sermaye piyasası mevzuatında sermaye piyasası aracı olarak tanımlanan fon katılma paylarından tam ve dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen gelirlerin tamamı Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrası kapsamında % 10 oranında tevkifata tabi bulunmaktadır.
Ayrıca, Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrasının 6 ncı paragrafında yer alan istisna hükmü gereği, sürekli olarak portföyünün en az % 51’i BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan menkul kıymet yatırım fonlarının 1 yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma paylarının fona iadesinden ve 3. kişilere satışından elde edilen gelirler tevkifat kapsamı dışında bulunmaktadır.
b) Borsa yatırım fonları
Borsa yatırım fonu katılma paylarından tam ve dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen gelirlerin tamamı Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrası kapsamında % 10 oranında tevkifata tabi bulunmaktadır.
c) Gayrimenkul yatırım fonları
Gayrimenkul Yatırım Fonu katılma paylarından tam ve dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen gelirlerin tamamı Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrası kapsamında % 10 oranında tevkifata tabi bulunmaktadır.
ç- Girişim sermayesi yatırım fonları
Girişim Sermayesi Yatırım Fonu katılma paylarından tam ve dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen gelirlerin tamamı Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrası kapsamında % 10 oranında tevkifata tabi bulunmaktadır.
Yukarıda bahsi geçen tüm fonların katılma paylarından kurumlarca elde edilen gelirler ise Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrası gereği hem tam mükellef hem de dar mükellef kurumlar için % 0 oranında vergilendirilmektedir.
d- Emeklilik yatırım fonları
Emeklilik şirketi tarafından emeklilik sözleşmesi çerçevesinde alınan ve katılımcılar adına bireysel emeklilik hesaplarında izlenen katkıların, riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet esaslarına göre işletilmesi amacıyla oluşturulan malvarlığıdır.
Bireysel emeklilik sözleşmesi sahiplerinden;
– 10 yıldan az süreyle katkı payı ödeyerek ayrılanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme
alanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı üzerinden % 15 (GVK 94/16-a),
Tamamı İçin Tıklayınız (word dosyası)
(*) TASLAK