Vakıflarda Mali Tablolar
Çağatay YARAR
V.G.M. Başmüfettişi
cagatayyarar@hotmail.com
5737 Sayılı Vakıflar Kanununda Vakıf Muhasebesi ile ilgili olarak aşağıdaki düzenlemelere yer verilmiştir.
“Vakıf muhasebesi
MADDE 31 – Vakıflar, muhasebe kayıtlarını Genel Müdürlükçe belirlenecek usûl ve esaslar dahilinde tutmak zorundadırlar. Tutulacak defter ve kayıtlar ile ilgili usûl ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Mazbut vakıfların her birinin gelir ve giderleri ayrı ayrı takip edilir.
Vakıflar, varlıklarını, ekonomik kural ve riskleri gözetmek suretiyle değerlendirirler.
Beyanname verme yükümlülüğü
MADDE 32 – Vakıf yönetimi; vakfın yönetici veya yönetim kurulu üyeleri listesini, bir önceki yıla ait faaliyet raporlarını, bütçe ve bilançolarını, gayrimenkullerini, malî tablolarını ve bu tabloların uygun araçlarla yayınlandığına dair belgeyi, işletme ve iştiraklerinin malî tabloları ile yönetmelikle belirlenecek diğer bilgileri içeren beyannameyi her takvim yılının ilk altı ayı içerisinde Genel Müdürlüğe verir.
Vakıflar Yönetmeliğinde ise vakıflar muhasebesi ile ilgili olarak 4 maddelik aşağıdaki düzenlemelere yer verilmiştir.
Beyanname verme yükümlülüğü
MADDE 34 – (1) Vakıf yöneticileri, Ek-2’deki beyannameyi eksiksiz doldurup her takvim yılının ilk altı ayı içerisinde bölge müdürlüğüne vermek ve elektronik ortamda göndermek zorundadırlar.
(2) Yeni vakıflar; şubelerinin muhasebe hesap planının vakıf merkezinin hesap planına uygun olmasını, yıl içindeki gelir ve giderlerini, yeni yıla devredecek makbuz bilgilerini ve mevcut paralarını gösteren yılsonu hesap durumlarını her yıl vakıf merkezine gönderilmesini, yıl sonunda şubenin mali tabloları ile vakıf merkezinin mali tablolarının konsolide edilmesini sağlarlar.
Vakıfların muhasebesi
MADDE 50 – (1) Yeni vakıflar ile mülhak, cemaat ve esnaf vakıfları, muhasebe kayıtlarını Genel Müdürlüğün resmi internet sitesinde yayımlanacak Vakıflar Tek Düzen Hesap Planına uygun olarak tutarlar, bilânço ve gelir tablolarını da bu plan ekindeki örnek tablolara göre düzenlerler.
(2) Yıllık brüt geliri 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 177 inci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinde yer alan ve her yıl Maliye Bakanlığınca belirlenen tutarının üzerinde bulunan vakıflar ile vergi muafiyeti, işletmesi, iştiraki, şube ve temsilciliği olan vakıfların bilanço esasına göre defter tutmaları zorunludur.
(3) Bilanço esasına göre defter tutmayı gerektirmeyen vakıflar, işletme esasına göre defter tutabilirler.
(4) Vakıflar muhasebe kayıtlarını ve belgelerinin tevsikini 213 sayılı Vergi Usul Kanununda belirtilen hükümlere uygun olarak yaparlar.
(5) Mülhak vakıflar, ayrıca Ek-8’deki yıllık hesap cetvellerini düzenleyerek her takvim yılının ilk altı ayı içerisinde bölge müdürlüğüne vermek zorundadırlar. Mülhak vakıf yöneticisinin ibraz ettiği belgeler ve vakfiyede belirtilen hayır şartları esas alınarak, kesin hesap bölge müdürlüğünce kontrol edildikten sonra onaylanmak üzere Genel Müdürlüğe gönderilir.
Tutulacak defterler
MADDE 51 – (1) Vakıflar;
a) İşletme hesabı esasında; karar defteri, işletme hesabı defteri ile bağış makbuzu kayıt defterini,
b) Bilanço esasında ise; karar defteri, yevmiye defteri, büyük defter, envanter defteri ile bağış makbuzu kayıt defterini,
tutmak zorundadırlar.
Belgelerin saklanma süresi ve bağış makbuzları
MADDE 52 – (1) Vakıflar tarafından tutulması gereken defterler ile kullanılan bağış makbuzları, harcama belgeleri ve diğer belgeler özel kanunlarda belirtilen süreler saklı kalmak üzere, ilgili bulundukları mali yılı takip eden takvim yılından başlayarak 10 yıl süreyle saklanır.
(2) Vakıflar, kullanacakları bağış makbuzları ile gerekli görülen belgeleri Genel Müdürlükten temin ederler.”
Yeni vakıflar ile mülhak, cemaat ve esnaf vakıflarının[1], muhasebe kayıtlarını Genel Müdürlüğün resmi internet sitesinde yayımlanan Vakıflar Tek Düzen Hesap Planına uygun olarak tutmaları, bilânço ve gelir tablolarını da bu plan ekindeki örnek tablolara göre düzenlemeleri gerekmekte olup söz konusu hesap planı ve eki mali tablolara http://www.vgm.gov.tr/belgeler/Hesapplani.pdf linkinden ulaşılabilir.
Uygulamada söz konusu mali tablolardaki bilgiler yıllık beyannamede de yer aldığından mali tablolar bu beyanname aracılığı ile Vakıflar Genel Müdürlüğüne gönderilmiş olmaktadır. Söz konusu beyanname örneğine http://www.vgm.gov.tr/belgeler/001_02_Mevzuat_YonetmelikEkler/7.5.12466%20ek2.xlsl linkinden erişilebilir.
İşletme hesabına göre defter tutan vakıfların düzenleyecekleri yıllık hesap özeti formatı ayrıca verilmemiş olup yıllık beyanname içerisinde yer almaktadır.
Diğer yandan vakıfların işletme ve iştiraklerine ait ayrıca bir bilanço ve gelir tablosu örneği oluşturulmamış olduğundan bu mali tablolar genel muhasebe usullerine göre düzenlenmelidir.
Buna ek olarak Mülhak Vakıflar tarafından ayrıca hesap cetveli düzenlenir. Bu tablonun formatı http://www.vgm.gov.tr/belgeler/001_02_Mevzuat_YonetmelikEkler/7.5.12466%20ek8.xls linkinde yer almaktadır.
5737 sayılı Vakıflar Kanununun “Vakıfların Denetimi” başlıklı 33. maddesinde; vakıf yöneticilerinin en az yılda bir defa yapılacak iç denetim raporları ile sonuçlarını, rapor tarihini takip eden iki ay içerisinde Genel Müdürlüğe bildirmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.
Vakıflar Yönetmeliğinin ekinde yer alan İç denetim formunda yer alan dipnotta; Vakıf bağımsız denetime tabi ise Bağımsız Denetim Raporunun ve değerlendirilen mali tabloların bu rapora ekleneceği belirtilmiştir. Nitekim Vakıflar Yönetmeliğin 46. maddesinin son fıkrasında denetçinin kanaatinin oluşmasına dayanak teşkil eden belgeleri rapora eklemesi gerektiği belirtilmiştir. Bu noktada vakfın iç denetim raporu ekinde değerlendirilen mali tablolara da yer verilmesi gerekmektedir.
Yukarıda verilen bilgilerden sonra vakıflar tarafından düzenlenecek mali tabloların özeti aşağıdaki cetvelde gösterilmiştir.
| Düzenlenecek Mali Tablo | Düzenleyecek Vakıflar | Tablo Formatı |
|---|---|---|
| Bilanço ve Gelir Tablosu
|
Bilanço esasına göre defter tutan tüm vakıflar tarafından düzenlenir. (Varsa vakfın şubeleri tarafından da düzenlenmesi gerekir) | Vakıflar Genel Müdürlüğünün Resmi İnternet Sitesinde Yayımlanan Vakıflar Tek Düzen Hesap Planı Ekindeki Örnek Tablolar – Vakıflar Yönetmeliği Ekinde (Ek:2) Yer Alan Beyannamenin Mali Bilgiler Başlıklı 8. Bölümünün 30 ve Sonraki Maddeleri |
| İşletme Hesabı Özeti
|
İşletme hesabı esasına göre defter tutan vakıflar tarafından düzenlenir. | Vakıflar Yönetmeliği Ekinde (Ek:2) Yer Alan Beyannamenin Mali Bilgiler Başlıklı 8. Bölümünün 28 ve 29. Maddeleri |
| Mülhak Vakıflara Ait Hesap Cetveli
|
Yalnızca mülhak vakıflar tarafından düzenlenir. | Vakıflar Yönetmeliği Ekinde Yer alan Ek-8 Formu |
| İşletme ve İştiraklerin Mali Tabloları
|
Vakıfların sahibi olduğu iktisadi işletmeler veya ortağı olduğu şirketlerin bilanço ve gelir tabloları genel muhasebe usullerine göre düzenlenmelidir. | Genel Bilanço ve Gelir Tablosu Formatı |
| Konsolide Bilanço ve Gelir Tablosu | Şubesi olan yeni vakıflar tarafından düzenlenir. | – |
| Yılsonu Hesap Durumu | Yalnızca şubeler tarafından vakıf merkezine gönderilmek üzere düzenlenir. | Şubenin Gelir ve giderlerini, yeni yıla devredecek makbuz bilgilerini ve mevcut paralarını ihtiva edecek şekilde belli bir formata bağlı olmadan düzenlenir. |
Yıllık brüt geliri her yıl belirlenen tutarının üzerinde bulunan vakıflar ile vergi muafiyeti, işletmesi, iştiraki, şube ve temsilciliği olan vakıflar Bilanço esasına göre defter tutacak, Vakıflar Tek Düzen Hesap Planı ekindeki örnek bilanço ve gelir tablolarını düzenleyecek, yine Vakıflar Genel Müdürlüğüne gönderilen Yıllık Beyannamenin bilanço ve gelir tablosu kısımlarını dijital ortamda Genel Müdürlüğüne göndereceklerdir.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan vakıflar da yıllık beyannamenin 8. bölümünde yer alan mali bilgileri girerek işletme hesap özeti düzenlemiş olacaklar, bunun dışında ayrı bir hesap özeti formatı verilmediğinden beyannameye ek olarak Genel İşletme Hesap Özeti de düzenleyebileceklerdir.
İktisadi işletme ve iştiraklerin mali tabloları ise genel muhasebe kurallarına uygun olarak düzenlenmelidir.
“Mülhak Vakıflara Ait Hesap Cetveli” isimli mali tablo ise yalnızca Mülhak Vakıflara özgü olup Türk Medeni Kanunu Hükümlerine göre kurulmuş yeni vakıflar tarafından düzenlenmesi gerekmemektedir.
Şubesi olan Yeni Vakıfların yıl sonunda şubenin mali tabloları ile vakıf merkezinin mali tablolarının konsolide edilmesini sağlaması ve bu suretle konsolide bilanço ve gelir tablosu düzenlenmesi gerekmektedir.
Şubeler tarafından ayrıca yıl içindeki gelir ve giderlerini, yeni yıla devredecek makbuz bilgilerini ve mevcut paralarını gösteren yıl sonu hesap durumlarının her yıl vakıf merkezine gönderilmesi gerekmekte olup bu hesap durumunu gösterecek tablo veya belgenin ise kesin bir formatı düzenlenmemiştir.
Dip Notlar:
[1] Vakıflar Yönetmeliğinin 3. maddesinde yer alan düzenlemeye göre;
Cemaat vakfı: Vakfiyeleri olup olmadığına bakılmaksızın mülga 2762 sayılı Vakıflar Kanunu gereğince tüzel kişilik kazanmış, mensupları Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan Türkiye’deki gayrimüslim cemaatlere ait vakıfları,
Esnaf vakfı: Mülga 2762 sayılı Vakıflar Kanununun yürürlüğünden önce kurulmuş ve esnafın seçtiği yönetim kurulu tarafından yönetilen vakıfları,
Yeni vakıf: Mülga 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi ile 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre kurulan vakıfları,
Mazbut vakıf: Kanun uyarınca Genel Müdürlükçe yönetilecek ve temsil edilecek vakıflar ile mülga 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinin yürürlük tarihinden önce kurulmuş ve mülga 2762 sayılı Vakıflar Kanunu gereğince Vakıflar Genel Müdürlüğünce yönetilen vakıfları,
ifade etmektedir.
