Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırma
Musa Özgür TURNALI
Sosyal Güvenlik Denetmeni
musaozgurturnali@hotmail.com
Bilindiği üzere 4857 sayılı yasa ile özel sektör ve kamu işyerlerine Engelli ve Eski Hükümlü çalıştırma zorunluluğu getirilmiş ancak 5763 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle özel sektör işverenlerinin Eski Hükümlü çalıştırma zorunluluğu kaldırılmıştır.
Mevcut durumda 4857 sayılı Kanunun 30’ uncu maddesi, 50 ve üzeri işçi çalıştıran özel sektör işyerlerine çalışan işçi sayısının %3’ ü engelli, kamu işyerlerine ise %3’ ü engelli, %2’ si de eski hükümlü işçi çalıştırma yükümlülüğü getirmektedir.
İşvenler bu konuda eksik bilgi sahibi olabildiğinden, gerekli şartları taşıdıkları yani 50 ve üzeri işçi çalıştırdıkları halde engelli işçi çalıştırmadıkları için yüklü cezalar ile karşılaşmaktadırlar.
İşverenler ceza ile karşılaşmamak için işçi sayıları 50 ve daha fazla olduğunda İŞKUR aracılığıyla gerekli yüzdeyi tutan sayıda işçiyi işyerlerinde çalıştırmalıdırlar.
İşçi sayısının hesabında aynı işverene ait aynı il içindeki bütün işyerlerinde çalışan işçi sayısının toplamı dikkate alınır. Ayrıca kısmi zamanlı çalışan işçilerin çalışma gün ve saatleri de toplanarak hesaba katılır. Yani aynı il içerisinde 4 farklı işyeri olan işverenin birinci işyerinde 18, ikinci işyerinde 20, üçüncü işyerinde 33, dördüncü işyerinde 4 tam zamanlı işçi çalışıyorsa her işyerinde 50’ den az çalışan olduğu için engelli işçi çalıştırma yükümlülüğünden muaf olamayacaktır. Aynı işverene ait aynı ilde bulunan dört iş yerinde çalışan toplam 75 işçi olduğundan çalıştırmakla yükümlü olunan engelli işçi sayısı bu rakam üzerinden hesaplanacaktır [75 x %3 = 2,25]. Kanuna göre yarıma kadar olan küsürler dikkate alınmadığından, yarım ve üzerindeki küsürler ise tama dönüştürüleceğinden, ilgili işveren en az 2 adet engelli işçi çalıştırmak zorundadır.
Yukarıdaki örnekte toplam sayısı 75 olan işçilerden 18 tanesinin yarı zamanlı yani ayda 15 gün çalıştığını varsayarsak, 18 yarı zamanlı çalışan işçi 9 tam zamanlı çalışan işçi gibi değerlendirilecek olup toplam işçi sayısı 66 olarak hesaplanacaktır.
Engelli İşçi Çalıştırma Yükümlülüğüne Uymamanın Cezası
4857 sayılı Kanunun 101’ inci maddesine göre 2018 yılında engelli işçi çalıştırmakla yükümlü olan işveren, çalıştırmadığı her engelli işçi için çalıştırmadığı her ay 2.627,00-TL idari para cezası ile karşı karşıya kalacaktır. Örneğimizdeki işveren için bir hesap yapacak olur isek; çalıştırmak zorunda olduğu 2 engelli işçiyi çalıştırmayan işveren her ay için 2 x 2.627,00 = 5.254,00-TL idari para cezası ödemek durumunda kalacaktır.
Genellikle işverenlerin engelli işçi çalıştırmamanın cezası ile engelli işçi çalıştırma maliyetinin (aylık ücreti + sigorta primi) birbirine yakın olduğunu düşünerek engelli işçi çalıştırmak yerine idari para cezası ödemeyi tercih ettikleri görülmektedir. Kanaatimizce bu davranış, engelli işçi istihdamına sağlanan sigorta prim teşvikinden haberdar olmamaktan kaynaklanmaktadır.
Engelli İşçi Çalıştıran Özel Sektör İşverenlerine Sağlanan Teşvik
Engelli işçi çalıştıran özel sektör işyerleri için 4857 sayılı İş Kanununun 30’ uncu maddesi ile getirilmiş sigorta prim teşviki uygulanmaktadır.
4857 sayılı İş Kanununun 30’ uncu maddesine göre, çalıştırılması zorunlu olsun ya da olmasın özel sektör işyerinde istihdam edilen her bir engelli işçi için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta priminin işveren hisselerinin tamamı (%20,5) Hazine tarafından karşılanmaktadır. 2018 yılında asgari ücret ile çalışan her bir engelli sigortalı için hazinece karşılanacak rakam 416,00-TL’ dir.
Bu teşvik 5510 sayılı Kanunun 81’ inci maddesinin (ı) bendi ile getirilmiş olan “5 Puanlık İndirim Teşviki” ile birlikte uygulamaktadır. Yani engelli işçinin aylık ücreti prime esas kazanç altı sınırının üzerinde ise %15,5 Puanlık indirim alt sınır üzerinden, %5 puanlık indirim ise engelli işçinin prime esas kazancı üzerinden hesaplanacaktır.
Kaynaklar
– 5510 sayılı Kanun
– 4857 sayılı Kanun
– 5763 sayılı Kanun
