Ücret mi, Yoksa Kâr Payı Almak mı Avantajlı?
İsmail KÖKBULUT
Yeminli Mali Müşavir
ismail@kokbulut.com
Şirket ortakları, ortak olmaları dışında aynı zamanda şirketlerinde çalışabilirler. Türkiye’de faaliyet gösteren bir çok şirket ortaklarının gelirleri ya kâr paylarından ya da şirketlerinden aldıkları ücretlerden ibaret. Şirket kurmada herhangi bir maddi ve prosüdür anlamında fazla bir yük olmaması nedeniyle bir çok küçük işletme şirket olarak faaliyet göstermekte. Eski yıllarda uygulanan gelir vergisi beyanında hayat standardı esasına göre ödenmesi gereken asgari gelir vergisi ödemesinden kaçınmanın en kolay yolu şirket kurmak suretiyle hayat standardına göre götürü ve yüksek olan vergiden kaçınma yöntemi idi. Bu yüzden bir çok küçük işletme (market, manav, emlakçı vs.) şirket olarak yapılandı. Bu işletmeler belki gelir vergisi mükellefi olarak faaliyet göstermiş olsa bir çoğu bilanço esası yerine işletme hesabı esasına göre defter tutacak. Diğer yandan Türk Ticaret Kanununa göre şirket olmanın (genel kurul, yönetim kurulu, kâr dağıtımı, yasal yedek akçe ayırma zorunluluğu vs. gibi) gereklerinden de kurtulmuş olunacak. Olayın bir yönü böyle olmakla birlikte özellikle tek ortaklı şirket yapılarında şirket ortağı olan kişi ya ortak olarak şirketten kâr payı alacak ya da şirkette çalışmasına karşılık emsal ücretleri geçmemek kaydı ile ücret alacak. İki uygulamada da aynı kişinin net olarak eline geçen ücret veya kâr payı tutarı aynı olmakla birlikte vergi yükleri farklılık göstermekte.
Örnek olarak (A) A.Ş. nin ortağı olan Bay (B) aynı zamanda ortağı olduğu şirkette çalışmaktadır. Şirket Bay (B)’nin çalışması karşılığında yılda toplam net 75.000.-TL eline geçecek şekilde bir ücret ödemesi yapmaktadır. Bay (B)’nin eline net olarak ödenen 75.000.-TL’nin şirkete sigorta prim ödemeleri ve gelir vergisi tevkifatı dahil toplam maliyeti 132.555.-TL’dir. Ücret ödemesi olması nedeniyle şirket tarafından yapılan bu ücret ödemesi gider mahiyetinde olup şirketin ilgili kurum kazancından indirim konusu yapılması mümkündür.
Sosyal Güvenlik Primine Tabi Ücret Geliri Elde Etmesi Halinde;
Şirket ortağına yapılan ücret ödemesinin vergi ve sigorta maliyeti hesabı (bu hesaplama yapılırken ücret ödemesi olması ve kişinin sigorta primi maliyetleri de dikkate alınacaktır)
| Net ödeme (Agi Dahil) | 75.000 |
|---|---|
| Brüt ücret maliyeti | 132.555 |
| SGK, Vergi maliyeti (-) | 57.555 |
| Gider kaydetmenin avantajı (+) | 29.162 |
| Net maliyet | 28.393 |
Bay (A)’nın SGK primine de tabi bulunan ücret geliri elde etmesi halinde net eline 75 bin TL geçmesi için 57.555.-TL SGK primi ve vergi maliyetine katlanması gerekir. Bay (A)’ya ödenen bu brüt ücret tutarının aynı zamanda kurum kazancından indirim konusu yapılması mümkün olacaktır. Bu durumda Bay (A)’ya ödenen 75 bin TL net ücret ödemesi nedeniyle katlanılan vergi maliyeti ve SGK prim maliyeti 57.555.-TL iken bu ücretin gider kaydedilerek eksik ödenecek olan kurumlar vergisi avantajı ise 29.162.-TL olacaktır. Dolayıyla bu işlemin şirkete net maliyeti ( 57.555 – 29.162=) 28.393.-TL olacaktır.
Sosyal Güvenlik Primine Tabi Olmaksızın Ücret Geliri Elde Etmesi Halinde;
Şirket ortağı Bay (B)’nin bir başka gelirinden dolayı SGK’ya tabi olması veya BAĞ-KUR’lu olması nedeniyle (A) A.Ş.’ce sosyal güvenlik primi maliyeti olmaksızın huzur hakkı, ücret ödemesi yapılmak suretiyle eline net 75.000 TL geçmesi halinde ise;
| Net ödeme (Agi Dahil) | 75.000 |
|---|---|
| Brüt ücret maliyeti | 95.890 |
| Vergi maliyeti (-) | 23.627 |
| Gider kaydetmenin avantajı (+) | 21.096 |
| Net maliyet | 2.531 |
Bay (A)’nın Sgk primine de tabi bulunmayan ücret geliri etmesi halinde net eline 75 bin TL geçmesi için 23.627.-TL vergi maliyetine katlanması gerekir. Bay (A)’ya ödenen bu brüt ücret tutarının aynı zamanda kurum kazancından indirim konusu yapılması mümkün olacaktır. Bu durumda Bay (A)’ya ödenen 75 bin TL net ücret ödemesi nedeniyle katlanılan vergi maliyeti 23.627.-TL iken bu ücretin gider kaydedilerek eksik ödenecek olan kurumlar vergisi avantajı ise 21.096.-TL olacaktır. Dolayıyla bu işlemin şirkete net maliyeti ( 23.627 – 21.096 =) 2.531.-TL olacaktır.
Kâr Payı Olarak Dağıtılması Halinde;
Şirket ortağına şirketin kârlı olması varsayımıyla aynı tutar net olarak eline geçecek şekilde kâr payı dağıtılması halinde ilk etapta 88.235 TL brüt kâr payı dağıtım kararı alınıp bu tutar üzerinden % 15 oranında gelir vergisi tevkifatı yapıldıktan sonra kalan net tutarın Bay (B)’ye ödenmesi gerekecektir.
Brüt olarak kâr dağıtımına konu olan 88.235 TL’nin % 15 oranında gelir vergisi tevkifatı ( 88.235 x % 15=) 13.235 TL vergi dairesine ödenmek üzere kesilip geri kalan (88.235 – 13.235=) 75.000 TL net olarak ortak Bay (B)’ye ödenecektir. Kâr dağıtımı dolayısıyla ilk etapta katlanılan maliyet vergi maliyet tutarı 13.235 TL’dir. Bu tutarın şirket tarafından gider olarak dikkate alınması mümkün değildir. Bay (A)’nın ortağı bulunduğu şirketten aldığı 75 bin TL net kâr payı üzerinden ödenen 13.235.-TL vergi asgari olup diğer gelirleri nedeniyle gelir vergisi beyannamesine bu gelirin dahil edilmesi halinde bir miktar daha ilave vergi çıkabilir. Ancak vergi yükü her halükârda ödenen stopajın altında olmayacaktır.
Uygulama da her üç örneğe de rastlamak mümkündür. Ancak her üç uygulamanın da gerek şirkete gerekse ortağı bulunan kişiye vergi maliyetleri farklılık göstermektedir.