Ankara Büyükşehir 2017 Yılı Faaliyetleri
Mahmut ESEN
E. Mülkiye Başmüfettişi
mahmutesen@gmail.com
Özeti: Güncel resmi raporlar ve halka açık kaynaklar ışığında, Ankara Büyükşehir Belediyesinin 2017 yılındaki faaliyetleri, bütçe gerçekleşmeleri ve mali vb. durumlarına ilişkin bilgiler nesnel olarak değerlendirilmeye çalışılmış; Başkent belediyesi olma özelliği taşıyan Ankara Büyükşehir Belediyesinin, genel iş/ işlemleri ve mali yapısı hakkında kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi amaçlanmıştır.
Anahtar Sözcükler: Ankara Büyükşehir Belediyesi, Genel Faaliyet Raporu, Sayıştay Denetim Raporu, Bütçe, Bilanço.
I-GİRİŞ
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 41. maddesi uyarınca; kamu idarelerinin yetkilileri tarafından, birimlerinin yıllık faaliyetlerini yansıtmak üzere, kullandıkları kaynakları, bütçe gerçekleşmelerini, mali durum vb. bilgileri içeren faaliyet raporu hazırlanması ve kamuoyuna da açıklanması gerekmektedir.
Mahalli idarelerce hazırlanan idare faaliyet raporlarının birer örneği Çevre ve Şehircilik Bakanlığına[*] gönderilir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bu raporları esas alarak, kendi değerlendirmelerini de içeren, mahalli idareler genel faaliyet raporunu hazırlar ve kamuoyuna açıklar. Raporun birer örneğini Sayıştay Başkanlığına ve Hazine ve Maliye Bakanlığına gönderir.
Sayıştay; mahallî idareler genel faaliyet raporunu, (Hazine ve Maliye Bakanlığınca hazırlanmış) genel faaliyet raporunu ve harcama sonrası ilgili birimlerde yaptığı dış denetimlerinin sonuçlarını da dikkate alarak görüşleriyle birlikte TBMM sunar. Sayıştay Başkanlığınca kamu idarelerinin tümünün faaliyetleri/dış denetimi/mali istatistiklerinin değerlendirildiği TBMM sunulan genel raporlarının yanı sıra, Sayıştay denetçilerince idarelerde yapılan denetim ve incelemeler sonucunda ilgili kamu idaresi adına ayrıca denetim raporları düzenlenmektedir.
Bu yazımızda: “Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 Yılı Faaliyet Raporu”, “Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporu” ve “2017 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu“, “Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 Yılı Kesin Hesap Kitabı“ ile halka açık diğer kaynaklar ışığında Ankara Büyükşehir Belediyesinin 2017 yılı faaliyetleri, bütçe gerçekleşmeleri ve mali durumuna ilişkin bilgiler deneyimli/emekli bir denetim elemanı gözüyle değerlendirilmiş, önemli görülen konuların altı özenle çizilmeye çalışılmıştır.
II-BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
1-Büyükşehir Belediye Başkanı ve Belediye Meclis Üyeleri
30.03.2014 tarihinde yapılan genel seçimler sonucunda belediye başkanlığını seçimini oyların % 44.82 sini alan AKP adayı kazanmıştır. Seçimlerde ikinci parti konumunda olan CHP’nin oyu ise % 43.82 ‘ dir.
Belediye Başkanlığı görevi; 6.11.2017 tarihine kadar Melih Gökçek tarafından yürütülmüş, bu tarihten itibaren de Mustafa Tuna tarafından yürütülmektedir.
Belediye başkanlarıyla birlikte (139) üyeden oluşan büyükşehir belediye meclisinde sadece (14) ( % 10 oranında) kadın üye bulunmaktadır.
Bu oran Türkiye ortalaması olan (%10,7) oranın dahi altında kalmaktadır. Örneğin (24) üyeden oluşan Şırnak belediye meclisinde (8) kadın üye bulunmaktadır.[1]
2-Belediye Örgütü
İçişleri Bakanlığınca yayımlanmış “Norm Kadro Standardı Yönetmeliği” esas alınarak örgütlenmiş Ankara Büyükşehir Belediyesinde; halen, doğrudan belediye başkanlığına bağlı (genel sekreterlik/ teftiş kurulu başkanlığı/hukuk müşavirliği/iç denetim/özel kalem vb) birimlerin dışında (27) adet ayrı birim başkanlığı kurulmuştur.
3-Belediye Bağlısı Kuruluşlar
A-) Belediye İşletmeleri
Büyükşehir Belediyesine bağlı, kamu tüzel kişiliğine sahip, özel bütçeli iki ayrı işletme (ASKİ ve EGO) vardır.
Su ve kanalizasyon hizmetleri ASKİ tarafından yürütülmektedir. Aralık 2017 itibarıyla ASKİ’de; (1.119) memur, (522) işçi, (139) sözleşmeli ve ( 2.973) hizmet alımı olmak üzere toplam 4.753 personel çalışmaktadır.[2]
ASKİ’nin 2017 yılı bütçesi 2,6 milyar TL gelir ve 2,4 milyar TL gider olarak gerçekleşmiştir. ASKİ bütçesi 238 milyon TL fazla vermiştir.
(ASKİ 2019 yılı bütçesinde, 3,8 milyar TL gelir/ödenek öngörülmüştür.[3])
16.12.1942 gün 4325 sayılı Kanuna göre kurulmuş, tüzel kişiliğe sahip köklü bir kuruluş olan EGO işletmesi ise halen otobüs, raylı sistem ve teleferik işletmeciliği suretiyle ulaşım hizmetlerini yürütmektedir.
EGO’da 2017 yılı sonu itibariyle (590) memur ve (11) sözleşmeli olmak üzere toplam 601 kişi çalışmaktadır. (Hizmet alımı suretiyle çalıştırılan personel konusundaki bilgilere erişilememiştir.)
EGO Genel Müdürlüğü 2017 yılı gider bütçesi 768 milyon TL, gelir bütçesi ise 571 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Bütçe denkliği belediyeden sağlanan borçlanma ile sağlanmıştır.[4]
(EGO 2019 yılı bütçesinde, 1,4 milyar TL gelir/ödenek öngörülmüştür.)
B-) Belediye Şirketleri (BİT’ler)
Büyükşehir Belediyesin sermayesinin yarısından fazlası belediye ve belediyeye bağlı kuruluşlara ait, (15) adet faal nitelikte şirket ( belediye şirketi) bulunmaktadır. Hizmet alımları başta olmak üzere belediye tarafından yapılan ihalelerin büyük ölçüde belediye şirketlerince üstlenildiği bilinmektedir. Fen işleri/ulaştırma/imar/destek hizmet/kültür ve sosyal işler başkanlıkları gibi hizmet birim başkanlıklarının görev alanlarına paralel kurulmuş olan BİT’ler; kurulu birim başkanlıklarından daha fazla personel, araç ve gerece sahiptir.
(Şirketler; TTK hükümlerine tabi olup özel hukuk tüzel kişisi statüsündedir. Bu yüzden şirketler aracılığıyla, kamu kaynaklarının önemli bir bölümü, istisnalar dışında, kamunun denetim alanı dışında özel hukuk hükümleri çerçevesinde kullanılmaktadır.
Diğer yandan BİT’ler hakkında 6102 sayılı TTK ile getirilmiş olan bağımsız denetime tabi olmaları, kamuoyunun aydınlatılması için şirket faaliyet ve ilanlarının kurulacak internet sitesi üzerinden yapmaları gerektiği vb. konulara ilişkin düzenlemeler BİT’ler hakkında henüz uygulamaya geçirilememiştir.
Belediye meclis üyelerinin dahi BİT’ler hakkında yeterli bilgiye sahip olamadıkları bilinmektedir.[5])
4-Belediye Görevlileri
İçişleri Bakanlığınca yayımlanmış “Norm Kadro Standardı Yönetmeliğine” göre belediyede (7580) memur, (3790) sürekli işçi olmak üzere toplam 11.370 kadro bulunmaktadır.
2017 Aralık ayı itibarıyla istihdam edilenlerin sayısı ise (3149) memur, (209) sözleşmeli, (522) işçi olmak üzere toplam 3.880’dir. Memur ve işçi kadrolarının sadece 1/3 ünün dolu olduğu görülmektedir.
Buradan da Ankara Büyükşehir Belediyesinin personel istihdamına dayalı hizmet satın alınması (taşeron işçi çalıştırılmasına) uygulamasına ağırlık verdiği anlaşılmaktadır. Nitekim belediye hizmetlerinin büyük bölümünü belediyeye bağlı olarak kurulmuş (15) şirketten hizmet satın alma suretiyle gördürdüğü bilinmektedir. Bu şirketlerden sadece üçünde, (BELKO, BUGSAŞ, BELKA) istihdam edilen (sendikalı) işçi sayısı ise 9.947’dir.[6]
(24.12.2017 günlü R.G. yayınlanmış olan 696 sayılı KHK ile; belediyelerde personel çalıştırmasına dayalı hizmet alım sözleşmeleri kapsamında yükleniciler tarafından 04.12.2017 tarihi itibarıyla çalıştırılmakta olan (taşeron) işçilerin bazı koşullarla, sürekli işçi statüsünde, 2018 yılında belediyelerdeki kurulu/kurulacak olan şirketler devir edilmeleri gerekmektedir.)
Toplam personelin yarısı (1.909) İtfaiye/ Fen İşleri/Zabıta ve Sağlık İşleri başkanlıklarında istihdam edilmektedir.
2.246 personel (%58’i) ön lisans/lisans/yüksek lisans seviyesinde öğrenim görmüştür. Doktora sahibi ( 5) personel bulunmaktadır.
1703 (%44 oranındaki ) personel 0-15 yıl arası hizmet yılına (kıdeme) sahiptir.
III-ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNİN 2017 YILI GENEL FAALİYETLERİ, BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ ve MALİ DURUMU
1-BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
A–Bütçe Dengesi
Ankara Büyükşehir Belediyesinin 2017 yılı tahmini gelir bütçesi 6.414.000.000 TL olup, gerçekleşen bütçe geliri 6.062.147.309.80 TL’dir. Tahmini bütçe gideri 6.414.000.000,00 TL olup, gerçekleşen bütçe gideri ise 6.344.372.282,57 TL’dir.
Tahmini bütçedeki gerçekleşme oranları; gelirlerde (%93,63), giderlerde ise (%98,9) seviyesindedir.
2017 yılında 282.224.973 TL borçlanma suretiyle bütçede denklik sağlandığı görülmektedir.[7]
(Ankara Büyükşehir Belediyesinin; 2018 yılı bütçesinde 8 milyar TL gelir/ödenek, 2019 yılı bütçesinde ise 8,8 milyar TL gelir/ödenek öngörülmüştür.)
B-Bütçe Giderleri
Belediyenin ekonomik sınıflandırmaya göre; 2016 ve 2017 yıllarına ait gider miktarları; bu giderlerin gider değişim oranları, 2017 yılında bazı giderlerin Ankara Büyükşehir Belediyesi ve diğer büyükşehir belediyelerindeki toplam giderler içindeki paylarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.
Tablo 1: Belediyenin 2016 ve 2017 Yılı Ekonomik Sınıflandırma Düzeyinde Bütçe Giderleri (Bin TL)
|
GİDERİN TÜRÜ |
2016 | 2017 | 2017/2016
Değişim Oranı (%) |
2017 Yılı Giderlerinin Top. Giderlere Or. (%) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Ankara B.Şehir |
Büyükşehir Belediyeleri |
||||
| 1-Personel Giderleri | 296.035 | 306.256 | 3,4 | 4,77 | 7,09 |
| 2-SGK Devlet Primi | 42.158 | 41.794 | -01 | 0,65 | 1,12 |
| 3- Mal ve Hizmet Alımları | 2.257.754 | 2.330.098 | 3,2 | 36,33 | 31,32 |
| 4–Faiz Giderleri | 174.413 | 142.102 | -18,5 | 2,22 | 3,17 |
| 5–Cari Transferler
(Kâr amacı gütmeyen kuruluşlara/hane halkına yapılan transferler, gelirlerden ayrılan paylar vb.) |
334.287 |
394.284 |
18 |
6,15 | 4,79 |
| 6-Sermaye (Yatırım) Giderleri | 1.796.900 | 2.854.152 | 59 | 44,5 | 48,20 |
| 7–Sermaye Transferleri
(Bağlı idarelere/kamu ortaklıklarına vb. yapılanlar) |
1.000 | 23.248 | 2324 | 0,36 | 1,50 |
| 8-Borç Verme
(Bağlı idarelere/kamu kurum ve kuruluşlarına/kamu ortaklıklarına vb. yapılanlar) |
435.070 | 252.433 | -42 | 3,94 | 2,80 |
| GİDER TOPLAMI | 5.337.619 | 6.344.372 | 18,9 | 100 | 100 |
Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır.
Kaynak: T.C. Sayıştay Başkanlığı , (2018), Ankara Büyükşehir Belediyesi Sayıştay Denetim Raporu; İçişleri Bakanlığı, (2018) , “ 2017 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu” ve Ankara Büyükşehir Belediyesi (2018), “2017 Yılı Faaliyet Raporu” verilerine dayanılarak hazırlanmıştır.
2017 yılında toplam bütçe giderleri bir önceki yıla göre % 18,9 oranında artmıştır. Sermaye giderlerinde büyük oranda (% 59) artış gerçekleşmiştir. Diğer büyük harcama kalemlerinden olan cari transferlerde %18, mal ve hizmet alımlarında % 3,2 personel giderlerinde ise % 3,4 oranında (ortalamanın altında) artış kaydedilmiştir.
Personel giderlerinin toplam giderler içindeki payı % 4,8 oranındadır. Büyükşehir belediyelerinde bu oranın ortalaması % 7’dir. Ancak bu rakamlar personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları suretiyle istihdam edilenleri (taşeron işçilerini) kapsamadığı için personel giderlerinin tümünü yansıtmaktan, dolaysıyla gerçekçi olmaktan uzaktır.
2017 yılında gider türlerinin toplam giderlere oranına göre yapılan bir incelemede:
Ankara Büyükşehir Belediyesindeki personel/SGK prim/faiz/sermaye/sermaye transfer giderlerinin büyükşehir belediyelerindeki gider ortalamalarının altında kaldığı; diğer giderlerin de (mal ve hizmet alımları/ cari transferler/borç vermelerde ) ise ortalamanın üzerinde olduğu görülmektedir.
Bu arada (belediye başkanlarının kamu harcamalarındaki tasarruf anlayışını göstermesi bakımından önemli olan ) temsil ve tanıtma giderleri kaleminden 2,8 milyon TL toplam giderlerin on binde 4,3 oranında) harcama yapıldığı belirtilmiştir.[8] Ancak bu rakamın; tören, temsil ve ağırlama giderlerinin tümünü kapsamadığı görülmüştür.
Zira belediyenin temel görevleri arasında yer almadığı için sadece Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesine dayalı olarak yapılmış (resmi/dini bayramlar, anma günleri, festival/ fuar, nikâh/sünnet vb.) bazı giderlerin, temsil tören giderleri yerine, belediyenin temel faaliyet giderleri arasında gösterilmiş olduğu anlaşılmıştır.
(Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığınca; yıl içinde, -genellikle 190.000 TL üzerinden ANKET A.Ş. üzerinden- hizmet alımı suretiyle gördürülmüş çok sayıda tören hizmetleri için yapılmış ödemeler örnektir.[9]
Büyükşehir Belediyesinin fonksiyonel sınıflandırmaya göre giderleri Tablo 2’de gösterilmiştir.
Tablo 2: Fonksiyonel Sınıflandırmaya Göre 2017 Yılı Giderleri (Bin TL)
|
Hizmetin Türü |
Miktarı |
Toplam Giderlere Oranı (%) |
|---|---|---|
| 1-Genel Kamu Hizmetleri | 1.195.710 | 18,6 |
| 2-Savunma Hizmetleri | 70 | – |
| 3-Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri | 126.162. | 2 |
| 4-Ekonomik İşler ve Hizmetler | 2.290.328 | 35,7 |
| 5-Çevre Koruma Hizmetleri | – | – |
| 6-İskan ve Toplum Refahı Hizmetleri | 612.928 | 9,5 |
| 7-Sağlık Hizmetleri | 28.266 | – |
| 8-Dinlenme Kültür ve Din Hizmetleri | 1.807.433 | 28 |
| 9-Eğitim Hizmetleri | – | – |
| 10-Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardım Hiz. | 283.472 | 4,5 |
| TOPLAM | 6.344.372 | 100 |
Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır.
Kaynak: T.C. Sayıştay Başkanlığı , (2018), Ankara Büyükşehir Belediyesi Sayıştay Denetim Raporu; İçişleri Bakanlığı, (2018) , “ 2017 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu” ve Ankara Büyükşehir Belediyesi (2018), “2017 Yılı Faaliyet Raporu” verilerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Giderlerin fonksiyonel sınıflandırmaya göre ayrımında; giderler içinde en büyük payın (%35,7) oranı ile ekonomik işlere ilişkin hizmetlere ayrıldığı; bunu (%28) oranı ile dinlenme ve din hizmetleri, (% 18,6) oranı ile genel kamu hizmetleri giderlerinin izlediği görülmektedir.
Fonksiyonel sınıflandırmaya göre 2017 giderlerini gösterir tabloda (savunma hizmetleri için yapılmış 70.000 TL tutarındaki küçük bir harcamaya dahi yer verilmiş iken) çevre koruma hizmetleri ile eğitim hizmetleri için herhangi bir gider rakamına yer verilmediği görülmüştür.
Bununla birlikte eğitim harcamalarının dinlenme kültür ve din hizmetleri kapsamında gösterildiği; Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığınca yıl içinde 1,6 milyar TL (toplam bütçe giderinin %26 oranında) harcama yapıldığı anlaşılmıştır.
Eğitim harcamalarının mali tablolarda ayrıca gösterilmemesi, Çevre Koruma Başkanlığınca yapılmış giderlerin tümünün başka hizmet türleri arasında verilmesi anlamlı ve mali tabloların doğruluğu/güvenilirliğini etkileyecek bir durumdur.
C-Bütçe Gelirleri
Belediyenin ekonomik sınıflandırmaya göre; 2016 ve 2017 yıllarına ait gelir miktarları; bu gelirlerin 2016/2017 yıllarındaki değişim oranları, 2017 yılında bu gelir türlerinin Ankara Büyükşehir Belediyesi ve diğer büyükşehir belediyelerindeki toplam gelirler içindeki paylarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.
Tablo 3: 2017 Yılında Belediyelerin Bütçe Gelirleri (Milyon TL)
|
Gelirin Türü |
2016 | 2017 | 2016/2017 Değişim Oranı (%) | 2017 Yılı Gelirlerinin Top. Gelirlere Or. (%) | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ankara B.Şehir |
Büyük Ş.Belediyeleri |
|||||
| 1-Vergi Gelirleri
(Emlak, mal/ hizmet vergileri; harçlar vb.) |
101.566 | 121.057 | 19 | 2 | 1,43 | |
| 2-Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri
(Mal/hizmet satışı, kira vb.) |
104.404 | 143.559 | 37,5 | 2,4 | 12,16 | |
| 3- Alınan Bağış ve Yardımlar | 29.137 | 16.794 | -42 | 0,3 | 0,51 | |
| 4-Faizler, Paylar ve Cezalar
(Kişi ve kurumlardan alınan paylar vb.) |
3.737.757 | 4.686.013 | 25,4 | 77,3 | 78,57 | |
| 5-Sermaye Gelirleri
(Taşınır/taşınmaz/menkul kıymet satışı vb.) |
1.297.032 | 1.008.534 | -22 | 16,7 | 6,61 | |
| 6-Alacaklardan Tahsilat | 90.878 | 29.593 | -67 | 0,5 | 0,72 | |
| GELİR TOPLAMI | 5.366.542 | 6.062.147 | 13 | 100 | 100 | |
Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır.
Kaynak: T.C. Sayıştay Başkanlığı , (2018), Ankara Büyükşehir Belediyesi Sayıştay Denetim Raporu; İçişleri Bakanlığı, (2018) , “ 2017Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu” ve Ankara Büyükşehir Belediyesi (2018), “2017 Yılı Faaliyet Raporu” verilerine dayanılarak hazırlanmıştır.
2017 yılında toplam bütçe gelirleri bir önceki yıla göre % 13 oranında artmıştır. Büyükşehir belediyeleri bütçe gelirleri ise aynı yıl ortama %22,3 oranında artmıştır. Ankara Büyükşehir Belediye gelirlerindeki artış oranı genel ortalamadan 9,3 puan daha (% 41,7) düşüktür. Ankara Büyükşehir Belediyesi gelirlerinde kayda değer artış; faizler, paylar ve ceza gelirlerinde olmuştur. Alınan bağış ve yardımlar, sermaye gelirleri ve alacaklardan tahsilat gelirlerindeki artışlar genel ortalama olan %13 rakamın altında (bazı gelirlerde azalış şeklinde) gerçekleşmiştir.
Belediye gelir bütçesi içinde en büyük payı; %77,3 oranı ile faizler, paylar ve cezalar kalemi almaktadır. Bu bölüm içinde yer alan, İller Bankası aracılığıyla belediyelere gönderilen Merkezi Yönetim Bütçesi gelirlerinden alınan pay ( 3.480.437.121 TL ); tek başına, Ankara Büyükşehir Belediyesinin toplam bütçe gelirlerinin % 57,4’üne karşılık gelmektedir.
Büyükşehir Belediyesinin öz gelirlerinin toplam gelire oranı % 42 civarındadır. Aynı yıl içinde, büyükşehir belediyelerinin öz gelirlerinin toplam gelirlere oranında Türkiye ortalaması ise % 27,3 dür.[10]
2017 yılına ait gelirlerin toplam gelirler içindeki pay oranları göre yapılan bir incelemede: Ankara Büyükşehir Belediyesindeki teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, alınan bağış ve yardımlar, faizler, paylar ve cezalar; alacaklardan tahsilat gelirlerinin büyükşehir belediyelerindeki gelir ortalamalarının altında kaldığı; diğer gelirlerde (vergi gelirleri ve sermaye gelirlerinin) ise ortalamanın üzerinde olduğu görülmektedir.
Diğer yandan bina/arsa satış gelirlerinden oluştuğu görülen sermaye gelirleri, belediyenin toplam bütçe gelirleri içinde önemli pay (% 16,7) oluşturmaktır. İller Bankası aracılığıyla dağıtımı yapılan merkezi yönetim vergi paylarından sonra, belediyenin ikinci sırada yer alan en büyük gelir kaynağının, bina ve arsa satışlarından sağlanan sermaye gelirleri olduğu tespit edilmiştir.
Bu önemli/anlamlı sonucun, bir yıla özgü olmadığı, süreklilik gösterdiği anlaşılmaktadır.
Nitekim sermaye gelirlerinin toplam belediye gelirleri içindeki payları; 2015 yılında % 23, 2016 yılında ise % 24 oranındadır. 2017 yılında bu oran gerilemekle birlikte, halen çok yüksektir. Zira 2017 yılında büyükşehir belediyelerinin tümünün sermaye gelirlerinin toplam gelirlerine oranı ( Türkiye ortalaması) % 6,6 seviyesindedir.
D- BELEDİYENİN ÖZET BİLANÇOSU ve AÇIKLAMALAR
Belediyenin 2017 yılına ait birleşik özet bilançosuna Tablo 4’de yer verilmiştir.
Tablo 4: Ankara Büyükşehir Belediyesinin 2017 Yılı Özet Bilançosu (Bin TL)
|
Aktif (varlıklar) |
Pasif (kaynaklar) |
||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Dönen Varlıklar | 7.403.904 | 3 | Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar | 3.156.281 |
| 10 | Hazır değerler | 292.740 | 30 | Kısa vadeli iç mali borçlar | 1.308.324 |
| 11 | Menkul kıymet ve varlıklar | 0 | 31 | Kısa vadeli dış mali borçlar | 0 |
| 12 | Faaliyet alacakları | 646.305 | 32 | Faaliyet borçları | 1.370.160 |
| 13 | Kurum alacakları | 2.422.202 | 33 | Emanet yabancı kaynaklar | 274.269 |
| 14 | Diğer alacaklar | 30.084 | 34 | Alınan avanslar | 0 |
| 15 | Stoklar | 646.792 | 36 | Ödenecek diğer yükümlülükler | 44.605 |
| 16 | Ön ödemeler | 16.278 | 37 | Borç ve gider karşılıkları | 3.884 |
| 18 | Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları | 0 | 38 | Gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkukları | 148.263 |
| 19 | Diğer dönen varlıklar | 3.349.499 | 39 | Diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar | 6.771 |
| 2 | Duran Varlıklar | 25.312.212 | 4 | Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar | 2.187.514 |
| 21 | Menkul kıymet ve varlıklar | 0 | 40 | Uzun vadeli iç mali borçlar | 1.640.788 |
| 22 | Faaliyet alacakları | 2.475 | 41 | Uzun vadeli dış mali borçlar | 0 |
| 23 | Kurum alacakları | 0 | 43 | Diğer borçlar | 0 |
| 24 | Mali duran varlıklar | 931.910 | 44 | Alınan avanslar | 0 |
| 25 | Maddi duran varlıklar | 23.904.643 | 47 | Borç ve gider karşılıkları | 43.920 |
| 26 | Maddi olmayan duran varlıklar | 0 | 48 | Gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları | 484.720 |
| 28 | Gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları | 0 | 49 | Diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar | 18.085 |
| 29 | Diğer duran varlıklar | 473.182 | 5 | Öz Kaynaklar | 27.372.321 |
| 50 | Net değer | 22.774.298 | |||
| 52 | Yeniden değerleme farkları | 0 | |||
| 57 | Geçmiş yıllar olumlu faaliyet sonuçları | 3.693.845 | |||
| 58 | Geçmiş yıllar olumsuz faaliyet sonuçları |
-100.518 |
|||
| 59 | Dönem faaliyet sonuçları | 1.004.695 | |||
| AKTİF TOPLAMI | 32.716.117 | PASİF TOPLAMI 32.716.117 | |||
Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır.
Kaynak: T.C. Sayıştay Başkanlığı (2018); “Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporu” https://www.sayistay.gov.tr/tr/?p=2&ContentID=12364
Bilanço hakkında özet açıklamalar aşağıda belirtilmiştir.
Varlıklar
Belediyenin dönen varlıklar toplamı 7,403 milyar TL dir. Hazır değerler 2,927 milyar TL dir. 646 milyon faaliyet alacaklarından 502 milyon TL si takipli alacaklardır.
2,419 milyar TL kurumca verilmiş borçlardan alacak vardır.
30 milyon TL kişilerden tahsili gereken alacak bulunmaktadır.
Bu dönemde indirilemediği için her yıl artarak devreden (dönen varlıkların % 45, yıl bütçesinin %53’ ü büyüklüğünde) diğer dönen varlıklardan 3,349 milyar TL sı tutarındaki (Sayıştay Denetim Raporundaki tespitler arasında da yer alan) (şüpheli) KDV alacağı dikkat çekmektedir. Bu durum bilançoda gerçek durumun tam olarak görülmesini engellemektedir.
Belediyenin maddi duran varlıkları toplamı 23,9 milyar TL dir.
(Belediyenin halen: 5.144 tam, 4.808 hisseli olmak üzere toplam 74.642.499 m2 arsa; 498 bina ve 1.546 işyeri; 2.201 (93’ü hisseli) adet, toplam alanı 16.409.245 m2 büyüklüğünde park, mezarlık şeklinde taşınmaz malları bulunmaktadır.)[11]
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (KVYK)
Belediyenin toplam 1,308 milyar olan kısa vadeli mali borçları; 282 milyon TL banka kredisi ve 1,025 milyon TL kamu idarelerine olan borçlarından oluşmaktadır.
Yıl içerisinde nakit yetersizliği vb. nedenlerle 1,370 milyar TL tutarında ödeme yapılamamıştır.
Emanete alınmış yabancı kaynakların (depozito, teminat ve paraların ) tutarı 274 milyon TL dir.
Ödenecek diğer yükümlükleri ise 8,4 milyon TL vergi dairesine, 3,6 milyon TL SGK’ ya, 32,5 milyon TL fon ve diğer olmak üzere toplam 44,6 milyon TL dir.
Kısa vadeli yabancı kaynakların uzun vadeli yabancı kaynaklardan fazla olması dikkat çekici bir durumdur.
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (UVYK) ve Öz Kaynaklar
Belediyenin uzun vadeli mali borçları; 1,076 milyar TL banka kredileri, 564,4 milyon TL kamu idarelerine ait olmak üzere toplam 1,640 milyar TL dir.
Gelecek yıllara ait gelirlerden 488 milyon TL tahsil edilmiştir.
Dönem olumlu faaliyet sonucu 1 milyar TL dir.
IV- SAYIŞTAY DENETİMİ
Sayıştay Başkanlığınca; Ankara Büyükşehir Belediyesinin 2017 yılı gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemlerinin; kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğunu tespit etmek, mali rapor ve tablolarının güvenilirliğine ve doğruluğuna ilişkin görüş bildirmek, mali yönetim ve iç kontrol sistemlerini değerlendirmek üzere denetimi yapılmıştır. Denetim sonucunda ekleriyle birlikte (77) sayfalık, “ Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporu” düzenlenmiş; Rapor Sayıştay’ın resmi internet sitesinde yayımlanmıştır.[12]
Raporunun “Denetim Görüşünün Dayanakları” ve “Denetimin Görüşünü Etkilemeyen” bölümlerinde belirtilen (hata/noksanlık/eleştiri/yolsuzluğa açık alanlara yönelik) tespit ve değerlendirmeler öz olarak aşağıya çıkarılmıştır.
A-) Denetim Görüşünün Dayanakları
√ Belediye tarafından ödenen KDV tümü indirim konusu yapılmakta dolaysıyla vergi dairesine daha az KDV ödenmektedir.
√ Belediyenin ortağı olduğu şirketlerin sermaye tutarlarının tespitinde, belediye muhasebe kayıtları ile şirketlerin mali tabloları arasında uyumsuzluklar vardır.
√ Taşınmaz envanter işlemlerinde hata ve noksanlıklar bulunmaktadır.
(Cins tashihi yapılmayan taşınmazlar vardır. Taşınmazın değerini etkileyen harcamalar envanter üzerinde güncellenmemektedir. Envanter sağlıklı oluşturulamamıştır. Kayıtlı değer ile kıymet takdiri değerleri arasında farklılık vardır. Envanter kayıtları ile muhasebe kayıtları arasında farklıklar bulunmaktadır.)
√ Kiraya verilen yerlerden peşin tahsil edilen gelirler gelecek aylar/yıllar hesabına kayıt edilmemektedir.
B-) Denetimin Görüşünü Etkilemeyen Tespit ve Değerlendirmeler
√ İhale mevzuatı veya Belediye Meclis kararı ile ücretleri tespit edilmiş basılı evrak satışından KDV tahsil edilmemektedir.
√ Hizmet alım işi ihalesi hak edişlerinden kesilen asgari ücret destek ödemeleri emanet hesaplar yerine gelirler hesabından izlenmektedir.
√ Kentsel donatı elemanlarına yapılan harcamalar maddi duran varlıklar hesabının değerine eklenerek muhasebeleştirilmemektedir.
√ Eğlence vergisi mükellefi olan bazı işletmelerden Eğlence Vergisi tahsil edilmemiştir.
√ Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletilen müzelerden belediye payı alınmamıştır.
√ Belediye tarafından kiraya verilmiş (53) adet işletme, işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadan faaliyet göstermektedir.
√ İlan ve Reklam Vergisi mükellefi olan bazı işletmelerden İlan ve Reklam Vergisi tahsil edilmemiştir.
√ Belediye tarafından ANFA Şirketine işletme hakkı devir edilen bazı yerler (otopark/ park içi tesisler) ihale yapılmaksızın üçüncü kişilere devir edilmiştir.
√ Devlet İhale Kanununa göre kiraya verilmek üzere ihaleye verilen bazı taşınmazların teknik şartnamelerinde rekabeti engelleyici hükümlere yer verilmiştir.
√ Kira süresi sona eren 1380 taşınmazın, yeniden ihale edilmeksizin, Belediye Encümen kararıyla kira süreleri uzatılmıştır.
√ Tahsis edilmiş taşınmaz malların takip/kontrolleri yapılmamaktadır.
√ Mevzuata aykırı olarak spor kulüplerine taşınmaz tahsisi yapılmaktadır.
√ Belediyenin iç kontrol mevzuatına uygun olarak belirlediği konuya ilişkin eylemlerin; uygulanması, değerlendirilmesi, güncellenerek iç kontrol sisteminin yapılandırılması gerekmektedir.
V- SONUÇ
“Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 Yılı Faaliyet Raporu”, “Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporu” Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 Yılı Kesin Hesap Kitabı“ ve 2017 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu“ başta olmak üzere halka açık diğer kaynaklar ışığında; Ankara Büyükşehir Belediyesinin 2017 yılı faaliyetlerinin nesnel olarak incelenmesi sonucunda ulaşılabilen tespit ve değerlendirmeler Raporun ilgili bölümlerinde ayrıntılı olarak belirtildiği üzere:
√ Büyükşehir Belediye Meclisindeki kadın üye sayısının Türkiye ortalamasının da altında kaldığı; (Şırnak Belediye Meclisindeki kadın üye sayısı oranının bile % 33 olduğu;)
√ Belediye bağlı kamu tüzel kişiliğine sahip iki adet işletme (ASKİ/EGO) ile (bazı istisnalar dışında) özel hukuk hükümlerine tabi (17) adet ticari şirket olduğu;
Belediye görevlerinin büyük bölümünün hizmet alma suretiyle bu şirketler aracılığıyla gördürüldüğü;
Şirketlerin belediyedeki kurulu birim başkanlıklarından daha etkili/güçlü konumda oldukları,
Bu şirketlerin faaliyetleri ve mali durumlarına ilişkin bilgilere erişilemediği;
√ Bütçede denkliğin borçlanma suretiyle sağlandığı;
√ İller Bankası aracılığıyla dağıtılan merkezi yönetim bütçe gelirlerinin toplam gelir vergi gelirlerinin % 57,4’üne karşılık geldiği; ikinci sıradaki en büyük gelir kaynağının bina ve arsa satışlarından kaynaklanan sermaye gelirleri olduğu; bu durumun sadece 2017 yılına özgü olmadığı, nitekim toplam gelirlerdeki sermaye gelirlerinin payının, 2015 yılında % 23, 2016 yılında ise % 24 oranında olduğu; sermaye satışına dayalı yönetim anlayışın sürdürülemez olduğunun açık olduğu;
√ Giderler içinde ekonomik sınıflandırmaya göre en büyük payın (% 44,5) yatırım giderlerine ayrıldığı; giderlerinin %2,2 sini faiz giderlerinin oluşturduğu;
√ Giderlerin fonksiyonel sınıflandırmasına ilişkin mali tabloda bazı hizmet giderlerinin gösterilmediği, bu durumun mali tabloların doğruluğu/ güvenilirliğine duyulması gereken güveni olumsuz etkileyecek nitelikte olduğu;
(Diğer belediyelerde de olduğu gibi) belediyenin temel görevleri arasında yer almayan veya mali olanakların elverdiği ölçüde yerine getirilebilecek bazı hizmetler için yasal dayanağı da bulunmayan “Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesine” dayanılarak anma günleri, festival/fuar, nikâh/sünnet vb. faaliyetler için belediye bütçesinden çok sayıda/yüklü miktarlarda ödemeler yapıldığı;
[İçişleri Bakanlığının 25.4.1984 günlü ve onayı ile kabul edilen, yolsuzluğa/savurganlığa açık alan oluşturduğu bilinen, “Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesi” nin; yönetim sistemindeki ve mevzuattaki (Büyükşehir belediyelerinin kurulmuş olması, 1580 Sayılı Belediye Kanunu ve 5272 sayılı Belediye Kanunu’nun tümüyle yürürlükten kaldırılması, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun yürürlüğe girmesi şeklindeki ) köklü değişikliklere karşın “kutsal bir metin gibi” virgülü dahi değiştirilmeden halen yürürlükte bulunması ayrıca incelenmesi gereken anlamlı bir durumdur.]
√ Sayıştay denetim raporlarındaki belediye yönetime ilişkin belirlenmiş bazı hata/noksanlık ve yolsuzluk alanlarında (Belediye tarafından ödenen KDV tümü indirim konusu yapılması, bazı işletmelerin Eğlence Vergisi /İlan ve Reklam Vergisi tahsil edilmemesi, Kira süreleri sona eren bazı taşınmazların yeniden ihale ile kiraya verilmesi vb.) yıllar itibarıyla bir azalma olmadığı, raporlardaki mükerrer tespitlerin asgariye indirilmesi bağlamında Sayıştay Başkanlığınca, Sayıştay Kanununun 78. maddesine göre C. Savcılığına veya ilgili kamu idarelerine suç duyurusunda bulunulup/bulunulmadığının belli olmadığı;
Anlaşılmıştır.
[*] 10.07.2018 günlü R.G. yayımlanmış CBK/ 1 ile İçişleri Bakanlığına bağlı Mahalli İdareler Gn. Md. lüğü, ( Yerel Yönetimler Gn. Md. adıyla) Çevre ve Şehircilik Bakanlığına devredilmiştir.
[1] https://odatv.com/hdpli-belediyeler-basarili-mi-2404161200.html
[2] http://www.aski.gov.tr/Yukle/Dosya/faaliyetperformans/2017-faaliyetraporu.pdf
[3] http://www.yatirimlar.com/haber-Ankara_Buyuksehir_Belediyesi_ASKI_ve_EGOnun_2019_butceleri_belli_oldu.-268541.htm
[4] https://www.ego.gov.tr/dosya/indir/15379.pdf
[5] Mahmut Esen; “Belediye Şirketleri”, Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi, Cilt No:15, Sayı No:11,(Kasım 2010) ss.3-5.
[6] http://www.milliyet.com.tr/ankara-buyuksehir-in-sirket-iscileri-ankara-yerelfotogaleri-8876889
( 30.04.2015)
[7] Sayıştay, (2018), “Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 yılı Sayıştay Denetim Raporu “ https://www.sayistay.gov.tr/tr/?p=2&ContentID=12364
[8] Ankara Büyükşehir Belediyesi (2018), “Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 Yılı Kesin Hesabı”
https://www.ankara.bel.tr/files/4515/2706/3156/2017_yl_kesin_hesap.pdf
[9] ekap.kik.gov.tr/EKAP/Ortak/IhaleArama/index.html
[10] İçişleri Bakanlığı ( 2108) , 2017 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu” http://webdosya.csb.gov.tr/db/yerelyonetimler/icerikler/2017_m-_gnl_faal_rpr-
[11] Ankara Büyükşehir Belediyesi (2018), “2017 Yılı Faaliyet Raporu”
[12] Sayıştay, (2018), “Ankara Büyükşehir Belediyesi 2017 yılı Sayıştay Denetim Raporu “ https://www.sayistay.gov.tr/tr/?p=2&ContentID=12364